OWK Kohlberg

• Onderwijskunde
• HBO
• Studiejaar 1

Kohlberg

Lesdoelen

Student kan de niveaus en opeenvolgende stadia van morele ontwikkeling aan de hand van het model van Kohlberg beschrijven en in eigen woorden uitleggen a.d.h.v. praktijksituaties (pre-conventioneel, conventioneel en post-conventioneel niveau).

De student kan beschrijven hoe hij/zij het morele oordelen in de onderwijspraktijk concreet kan helpen bevorderen.

Wat weten we nog van Piaget?

Sensomotorische fase

Pre-operationele fase

Concreet operationele fase

Formeel operationele fase

    Sterk verbonden met de zintuigen en motoriek
    Denkhandelingen bestaan nog niet
    Objectpermanentie gebeurd later in deze fase

    Denkhandelingen die afhankelijk zijn waarneming: wat ze zien, horen en voelen.
    Symbolen: Een manier om de wereld voor te stellen.
    Sinterklaas bestaat, want ik kan hem zien. Mensen en dingen zijn het zelfde, dingen hebben een ziel

    Beginnen logisch te redeneren > Sinterklaas bestaat niet
    Houden van feiten en leren begrippen en regels te hanteren. Oorzaak – gevolg met betrekking op concrete waarneembare fases

Abstract redeneren: los van waarneembare werkelijkheid
Gedachte, idee of gevoel kan van invloed zijn op menselijk handelen
Vormen eigen mening
Hypotetisch-deductief denken: als dit…, dan is dat…

Kohlberg

• Kohlberg bouwt voort op het werk van Piaget. Ook hij benoemt de stadia van ontwikkeling die doorlopen worden.

• Hij heeft onderzoek gedaan a.h.v. morele dilemma’s

• Kohlberg legt nadruk op de ontwikkeling van morele oordelen en argumentatie bij kinderen.

• Evenals Piaget gaat Kohlberg uit van een wisselwerking van kind en omgeving.

Kohlberg

• Gedurende de morele ontwikkeling doorloopt een mens verschillende stadia in een vaste volgorde.
  
• De eerste stadia die doorlopen worden betreffen de meest basale normen.
  
• De stadia worden steeds complexer en meeromvattend.
  
  

Heinz

Een vrouw in Europa dreigde dood te gaan aan een zeldzame vorm van kanker. Volgens de artsen was er één medicijn dat haar zou kunnen redden. Het was een soort medicijn dat kort daarvoor was ontdekt door een apotheker die in dezelfde stad woonde. Het medicijn was duur om te maken, maar de apotheker vroeg zijn klanten het tienvoudige van wat het hem kostte om het te maken. Het medicijn kostte hem 200 gulden en hij vroeg 2000 gulden voor een kleine dosis van het medicijn.
De man van de zieke vrouw, genaamd Heinz, ging bij iedereen die hij kende langs om het geld te lenen, maar hij kon maar 1000 gulden bij elkaar krijgen. Hij zei de apotheker dat zijn vrouw stervende was en vroeg hem het medicijn voor minder geld te leveren of om hem het geld later te laten betalen. Maar de apotheker zei: "Nee, ik heb dit medicijn ontdekt en ik ben van plan er goed aan te verdienen".  Heinz werd wanhopig en ging bij de apotheker inbreken om het medicijn voor zijn vrouw te stelen.

Had Heinz dit wel moeten doen? (Kohlberg, 1958)

Preconventioneel niveau stadium 1

Straf en gehoorzaamheidsoriëntatie.
    Het morele besef is met name gericht op het vermijden van straf of het verkrijgen van beloning.    

    Heinz: Hij zou niet moeten stelen, omdat hij anders in de gevangenis komt.

Pre-conventioneel niveau stadium 2

Instrumenteel-relativistische oriëntatie:
    Moraliteit van “voor wat hoort wat”. (Tot ongeveer 8-10 jaar)

    Heinz: Hij mag zelf weten wat hij doet, want het is zijn leven. Als hij wil riskeren in het gevang te komen om het leven van zijn vrouw te redden, dan moet hij dat doen.

Conventioneel niveau: stadium 3

Vanaf ±10 jaar…

Beste jongen, braaf meisje oriëntatie.

     Goed gedrag is dat, wat een ander plezier doet of gewaardeerd wordt.

    Heinz: Hij moet niet inbreken, want dan zouden ze kunnen denken dat hij een crimineel is.
    Of: Hij moet wel inbreken, anders zouden anderen kunnen denken dat hij geen goed echtgenoot is.

Conventioneel niveau: stadium 4

Recht en orde oriëntatie
    Slecht is dat te doen wat de maatschappelijke orde in gevaar brengt.

    Heinz: Hij zou niet moeten inbreken, want diefstal is verboden. Hij moet zich aan de wet houden.
    Of: Hij moet wel inbreken, want het hoort bij het huwelijk dat je je inspant om je vrouw te redden. Maar dan wel achteraf terug betalen.

PostConventioneel niveau: stadium 5

Rond de adolescentie…

Legale sociale-contract-oriëntatie.
    Goed is wat in overleg is overeengekomen.

    Heinz: De wet verbiedt wel om te stelen, maar het recht van de vrouw van Heinz om te leven zou zwaarder moeten wegen dan het recht van de apotheker op eigendom.

PostConventioneel niveau: stadium 6

Universele ethisch-principiële oriëntatie
    Iets is goed als het niet tegen de eigen principes ingaat.

    Heinz: Hij mag het medicijn stelen, want het redden van een leven is belangrijker dan het recht op eigendom.

Oefening

Penny is 16 jaar en heeft net een vriend. Zij heeft naaktfoto's naar hem gestuurd, maar hij heeft het vervolgends rond gestuurd door de school. Jij krijgt de foto ook toegestuurd, en je vriendinnen (of vrienden) pushen jou om hem te delen met de vriendengroep. Als je dit niet doet, lig je er uit. Als je het wel doet, verlies je je beste vriendin.

In de praktijk

Praktisch gezien in de klas:

• Betrek leerlingen bij beslissingen
• Laat ze dingen organiseren
• Geef ze verantwoordelijkheid
• Als docent: niet ergeren aan ongenuanceerde uitspraken. Discussies stimuleren de morele ontwikkeling.

Vragen na aanleiding van de les

Als er nog gevraagd wordt naar waarom we eigenlijk moreel moeten zijn?

Het verhelpt de menselijke kwetsbaarheid
Om als sociaal dier te overleven
Om de race tegen oneindige behoeften van de mens tov de eindige middelen te sturen (rechtvaardigheid. Bv.)
Bevordert verbondenheid (burgerschap)