Herhaling H3 / toetsvragen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Herhaling H3

3.1 Amsterdam de stapelmarkt van de wereld

3.2 de Oost en de VOC

3.3 de WIC en Suriname

3.4 geloof en onderzoek

3.5 laat zien dat je het goed hebt.

Lesprogramma

Uitleg per paragraaf + vragen

3.1 Amsterdam de stapelmarkt van de wereld.

Hoe werd Amsterdam de stapelmarkt van Europa en welke gevolgen had dat voor de landbouw in de Republiek?

Goederen uit de hele wereld worden opgeslagen in pakhuizen.

stapelmarkt: Goederen naar Amsterdam en verkopen wanneer de prijs gunstig is.

Moedernegotie: belangrijkste handel van de Republiek.

Graan en hout import uiit Scandinavie --> reden Republiek kon zelf niet genoeg graan voor de bevolking verbouwen. En graan kon duur worden verkocht als er ergens een oogst was mislukt.

Handelskapitalisme: Kapitaal vermeerderen door handel te drijven en door gekochte materialen en grondstoffen te laten bewerken en daarna te verkopen met meer winst dan met handel alleen.

Welke economische oorzaak maakte het voor de Republiek noodzakelijk om te gaan handelen met de steden rond de Oostzee?

3.1 Amsterdam barst uit zijn voegen

Economische oorzaak: Amsterdam werd (na de val van Antwerpen) de belangrijkste havenstad in het Noorden. Amsterdam werd de rijkste stapelmarkt inde wereld.

Door de groei van de nijverheid trokken meer mensen naar de stad.

Politieke oorzaak: Na de val van Antwerpen vluchtten veel (protestantse) handelaren naar Amsterdam.

De stad Amsterdam maakte in de zeventiende eeuw een enorme bevolkingsgroei mee.
Noem een economische en een politieke oorzaak voor de groei van de stad Amsterdam in de zeventiende eeuw.

Kun je ook een godsdienstige oorzaak noemen?

Specialisatie en commerciele landbouw

In de nijverheid vindt specialisatie plaats. Een stad als Delft specialiseerde zich bijvoorbeeld in aardewerk, Delfts blauw, scheepbouw in Amsterdam, linnen en katoen in Haarlem

Boeren hoefden geen graan meer te verbouwen, omdat dat via de Oostzeehandel goedkoop werd ingevoerd. Boeren gingen zich vooral bezig houden met veeteelt / boter, kaas, turf, hennep

Boeren gingen voor de markt produceren door zich te specialiseren, de landbouw werd commercieel.

Welke verandering vindt er plaats in de nijverheid? Leg je antwoord uit aan de hand van een voorbeeld.

Welke verandering vindt er plaats in de landbouw? Geef in je antwoord ook aan door welke economische oorzaak deze verandering plaats vond.

Wat gebeurde er op de Beurs en in de Waag?

3.2 De oost en de VOC
Waarvoor werd de VOC opgericht en hoe werkte deze handelsmaatschappij?

Na de val van Antwerpen 1558 vluchtten veel Antwerpse kooplieden naar Amsterdam. Zij namen hun kennis over handel en verre reizen mee.

Amsterdam was al een grote handelsplaats. Nu werd er ook gezocht naar handelsroutes naar Azie.

1602 VOC wordt opgericht: reden. binnenlandse concurrentie tegen te gaan. Meer winst. Handig, want de Republiek is in oorlog met Spanje.

De VOC kreeg een handelsmonopolie in Azie.

Wat is een monopolie en wat betekent dat in het geval van de VOC?

Wat mocht de VOC wat moderne ondernemingen als Unilever of Philips zeker niet mogen?

Aandelen en divident

Iedereen kon een aandeel kopen in de VOC en als je een aandeel had kreeg je een deel van de winst uitbetaald.

Geef een eigen definitie van de begrippen ‘aandeel’ en ‘dividend’.

3.3 De De WIC en Suriname

Waar hield de WIC zich mee bezig en waardoor ontstond de trans-Atlantische slavenhandel?

De Nederlanders wilden ook naar West-Afrika en Amerika. In 1621 werd daarvoor de West-Indische Compagnie (WIC) opgericht.

Net als de VOC liet ook de WIC zien dat handel en oorlog samengingen. Met officiële kaperbrieven van de Staten-Generaal kaapte de WIC Spaanse en Portugese schepen beladen met goud, zilver, koffie en suiker voor Europa. Zo veroverde kaperkapitein Piet Hein in 1628 bij Cuba de Spaanse zilvervloot .

Kolonie of handelspost?

In 1624 bouwde de WIC op het eiland Manhattan in Noord-Amerika het fort Nieuw Amsterdam.

Het was een handelsfactorij voor de handel in beverbont en tabak met de Indianen.

De WIC probeerde er een kolonie, Nieuw Nederland, van te maken. Weinig mensen uit de Republiek voelden er echter voor om daar te gaan wonen en werken.

Uiteindelijk ruilde de WIC in 1667 Nieuw Nederland met de Engelsen voor Suriname. Nieuw Amsterdam werd New York en Suriname was voortaan een kolonie van de Republiek.

Brazilië

Zes jaar na de bouw van Nieuw Amsterdam op Manhattan veroverde de WIC Portugees Brazilië, inclusief de slavenplantages (1630). Johan Maurits van Oranje werd er gouverneur. Omdat er steeds nieuwe slaven nodig waren, veroverde de WIC ook slavenfort El Mina op de westkust van Afrika,

Geef twee redenen waarom Portugezen zo’n fort als El Mina nodig hadden voor de slavenhandel.

Welke rol speelden Afrikaanse koningen in de slavenhandel?

Waarom hadden de Nederlanders op Manhattan geen slaven nodig, denk je?

3.4 Geloof, tolerantie en onderzoek

Hoe leidde de vrijheid van denken tot meer wetenschap?

Johan Maurits van Nassau was tolerant tegenover de Indianen, omdat hij bondgenoten zocht tegen de Portugezen.

En ook tegenover de katholieke Portugese plantagehouders, omdat Nederlanders geen kolonist in Brazilië wilden worden.

Zijn tolerantie kwam dus voort uit politieke en economische belangen. Dat zag je wel meer in de Republiek. De joodse vluchtelingen uit Antwerpen mochten in Amsterdam wél een ‘kerk’ bouwen, de Portugese synagoge.

3.4 Geloof, tolerantie en onderzoek

Katholiek zijn bijvoorbeeld mocht, maar katholieken mochten geen processies houden of kerken bouwen.

Daarom verbouwden zij hun zolder wel tot ‘schuilkerk’, zoals ‘Ons Lieve Heer op Solder’ in Amsterdam. Via een zijsteegje kwamen de gelovigen naar binnen en namen dan de trap omhoog.

Het lijkt vreemd misschien, als je ziet wat je allemaal niet kon en niet mocht als je niet calvinistisch was, maar voor die tijd was de Republiek een tolerant land. In andere landen werden mensen die niet de officiële godsdienst aanhingen meestal streng vervolgd.

Leg uit dat we de Republiek tolerant kunnen noemen. Gebruik in je antwoord de afbeelding.

Waarom kunnen we de Republiek ook als intolerant beschouwen. Gebruik de afbeelding in je antwoord.

Wetenschap en tolerantie

De Republiek: erg gelovig, de bijbel werd letterlijk genomen.
(alles wat in de bijbel staat is waar)

ondertussen: iedereen erg nieuwsgierig over de wereld.
Tekenaars, schilders, biologen, aardrijkskundigen bestudeerden de verre vreemde landen.

Wetenschap en tolerantie

Antoni van Leeuwenhoek: vond de microscoop uit
''Ontdekte het vocht in koeienogen, bacteriën op tandplak' Men zag voor het eerst bacteriën!

Christiaan Huygens vond de telescoop uit: 1651 ontdekte hij als eerste mens de ringen rond de planeet Saturnus.
''hoe scherper hij de lens sleep, hoe meer hij kon zien'' Wiskunde, --> brandpunt van een lens.
ontwierp het slingeruurwerk --> veel nauwkeuriger.

3.5 Laat zien dat je het goed hebt

Hoe kwam de welvaart tot uiting bij de mensen?