11-11: herhaling beeldspraak en stijlfiguren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Deze les

Herhaling beeldspraak en stijlfiguren

Woordtrainer

Nodig

• Laptop
• Theorieboekje (sla deze op, dit is de stof voor de toets)
• Opdrachtblad vorige les
• Nakijkvel (ligt voor in de klas)

Keuze

1. Meedoen met de herhaling en daarna de opdracht van de vorige les afmaken/ nakijken;
2. De opdracht van de vorige les afmaken/ nakijken. Daarna verder met de oefeningen over alle soorten beeldspraak en stijlfiguren (blz. 10-12 theorieboekje);
3. De opdracht van de vorige les afmaken/ nakijken en daarna de woordtrainers maken.

Beeldspraak

• Beeldspraak is figuurlijk taalgebruik. Er wordt niet letterlijk gezegd wat er wordt bedoeld.
  
• Er wordt een beeld gebruikt voor iets wat letterlijk wordt bedoeld (object).

Voorbeeld: Hij is een beer van een vent.

Waarom beeldspraak?

• Beeldspraak maakt taal levendig en aantrekkelijk
• Beeldspraak kan overtuigend werken
• Beeldspraak kan begrip bevorderen

Soorten

Relatie tussen object en beeld is gebaseerd op een overeenkomst:

• Vergelijking, metafoor, personificatie, synesthesie
  

Voorbeeld: Wat een zwijnenstal is het hier!

De relatie tussen beeld en object is niet gebaseerd op vergelijking, maar op een andere relatie:

• Metonymia

Voorbeeld: Doe mij nog maar een glas.

Stijlfiguren

• Stijlfiguren zijn taalmiddelen die je kunt gebruiken om indruk te maken op een luisteraar of lezer. Met stijlfiguren wijk je af van 'normaal taalgebruik'. Daarmee kan je de nadruk leggen op iets wat je wilt zeggen.
  
• Het maakt taal levendiger!

Soorten: overdrijven vs. afzwakken

• Hyperbool: een stijlfiguur waarin er sterk wordt overdreven.
  Voorbeeld: 'Ik heb eeuwen op je staan wachten'. 
• Bij een understatement wordt de mededeling overdreven afgezwakt. Hierdoor ontstaat een spottend effect.
  Voorbeeld: 'Ik had een 2,4 voor mijn toets, dus ik heb wel een paar foutjes gemaakt.'
• Een eufemisme is een verzachtende uitdrukking die niet spottend is bedoeld. 
  Voorbeeld: 'We hebben oma naar haar laatste rustplaats gebracht.'

Soorten: dubbelop

• Een pleonasme ontstaat als een eigenschap die al in een woord opgesloten ligt, door een tweede woord nogmaals wordt uitgedrukt.
  Voorbeeld: de witte sneeuw, de hete zon
• Een tautologie ontstaat als in dezelfde zin twee synonieme woord(groep)en staan. Bij een tautologie gaat het 'dubbele' dus nog een stapje verder dan bij een pleonasme!
  Voorbeeld: altijd en eeuwig, zeker en vast

Let op! Soms is er geen sprake van een stijlfiguur, maar van een stijlfout
Voorbeeld: 'Want dat is immers duidelijk.'

Soorten: tegenstellingen

• Bij een litotes wordt een mededeling gedaan door het tegenovergestelde te ontkennen.
  Voorbeeld: 'Dat is geen slecht idee van jou.'
• Bij een antithese worden twee tegengestelden zodanig naast elkaar geplaatst, dat deze door het contrast beide meer opvallen.
  Voorbeeld: 'kleine mensen, grote wensen'
• Een paradox is een tegenstelling, met een schijnbare tegenstrijdigheid. Door de tegenstelling lijkt het niet te kloppen, maar het klopt wel.
  Voorbeeld: 'Het is triestig beroemd te zijn, als niemand je herkent.'

Soorten: opsomming

• Een opsomming is een opvallende groep woorden die bij elkaar horen vanwege het aantal.
  Voorbeeld: 'De les was sloom en saai en slaapverwekkend.'
• Een climax is een opsomming die tot een hoogtepunt (climax) leidt. Dit is dus speciale opsomming!
  Voorbeeld: 'Dat klinkt als een redelijk idee, eigenlijk best wel goed. Zelfs een geweldig idee!'

En de laatste drie

• Bij een woordspeling wordt gebruikgemaakt van dubbelzinnigheid: de mededeling kan op twee of meer manieren uitgelegd worden.
  Voorbeeld: 'In een gezelschap van rokers is de niet-roker de sigaar.'
• Een retorische vraag is een mededeling in de vorm van een vraag waarop geen antwoord verwacht wordt.
  Voorbeeld: 'Wat hebben we het hier toch heerlijk, hè?'
• Bij een herhaling wordt een woord (of een groep woorden) herhaald om een nadruk op dat woord (die groep) te leggen.
  Voorbeeld: 'Punten, punten en nog eens punten is alles wat telt.' 

Ik weet wat beeldspraak is/ stijlfiguren zijn en waarom het gebruikt wordt;
Ik kan verschillende vormen van beeldspraak en stijlfiguren herkennen en interpreteren.

In hoeverre geldt dit voor jou?

05