12.3 (deel 1) Soorten veranderen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

12.3 Soorten veranderen

Programma 

• Lezen 12.3 tot het kopje "waardoor veranderen soorten"
• Nakijken 12. 2 (deel 2)
• Leerdoelen
• Herhaling
• Theorie
• Verwerking

Dominante overerving

Als je homozygoot voor de ziekte of heterozygoot bent, dan heb je de ziekte.

Een man en een vrouw hebben allebei de ziekte van Huntington (dominante overerving). Ze hebben al een gezonde dochter samen gekregen. Hoe groot is de kans dat hun volgende kind ook gezond is?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Twee ouders zijn drager van een recessief overervende ziekte. Zij zijn in verwachting van een kind. Hoe groot is de kans dat dit kind ook drager is?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Uitleg vraag

Allelen: F= gezond en f=ziek, want recessief overervend en drager mogelijk.
P-generatie fenotype: drager x drager= heterozygoot x heterozygoot
P-generatie genotype: Ff x Ff

F1 (nakomelingen) genotype: FF, Ff, Ff en ff
Antwoord: drager als Ff; dit is 2 op de 4, dus 50%.

12.3 Leerdoelen

• Je weet hoe lang er al leven is op aarde.
• Je kunt benoemen waaraan je kunt zien dat soorten aan elkaar verwant zijn. 
• Je kunt oorzaken benoemen waardoor soorten veranderen.
• Je kunt uitleggen hoe nieuwe soorten ontstaan.

12.3 Begrippenlijst

• Cyanobacteriën-ozonlaag
• Verwantschapsschema-gemeenschappelijke voorouder-verwant-ongewervelden-gewervelden 
• variatie in eigenschappen-erfelijke eigenschappen-erfelijke variatie-DNA-Mutatie-natuurlijke selectie-survival of the fittest
• Variatie-erfelijke variatie-natuurlijke selectie-isolatie-nieuwe soorten

EVOLUTIE

De ontwikkeling op aarde waarbij soorten (langzaam) veranderen  en er nieuwe soorten ontstaan 

Hoe oud is de aarde ongeveer?

1. 45000 jaar oud
2. 450000 jaar oud
3. 4,5 miljoen jaar oud
4. 4,5 miljard jaar oud

Hoelang is er al leven
 op aarde?

De aarde is ong.  4.5 miljard jaar oud 

-> Geen leven op aarde

-> Geen zuurstof in lucht, maar mengsel van gassen uit vulkanen. 

Cyanobacteriën waren de eerste organismen op aarde. Waarom waren ze zo belangrijk voor het ontstaan van andere organismen?

1. Ze produceren zuurstof
2. Ze produceren zonlicht
3. Ze produceren koolstofdioxide
4. Ze produceren water

Hoelang is er al leven op aarde?

1e organismen: cyanobcterién (blauwalg),  ontstonden 3,5 miljard jaar geleden in water

en kunnen (net als planten) zuurstof maken.

daarna: 

algen en dieren in water (geen leven op land)
en toen:

UV-straling is te schadelijk voor het leven op aarde. Door zuurstof (van de cyanobacterien) ontstaat er ozon (door reactie met UV). Hierdoor bescherming tegen UV. Nu leven op aarde mogelijk!

Minder UV-straling
-> ook leven op land

1e planten:  algen, daaruit andere groepen.

1e dieren: ongewervelden; kwallen, zeesterren. Later duizendpoten, insecten. 

Toen mét wervelkolom; vissen, amfibieën, reptielen, vogels, zoogdieren (wij!)

Door welke verandering werd het leven op het land mogelijk?

1. De temperatuur daalde, daardoor minder uv-straling op aarde
2. De ozonlaag ontstond, daardoor minder uv-straling op aarde
3. De temperatuur daalde, daardoor meer uv-straling op aarde
4. De ozonlaag ontstond, daardoor meer uv-straling op aarde

Wat betekent survival of the fittest?

Verwantschap

Verwantschapsschema:
schema met afstamming van verworven soorten en hun uitgestorven voorouders  

Gemeenschappelijke voorouder: soort waaruit verschillende soorten zich ontwikkeld hebben  
- soorten met recent gemeensch.voorouder staan dicht bij elkaar in schema: zijn verwant. 

Verwant:
Dieren die verwant zijn, tonen veel overeenkomstige kenmerken, door recente gemeensch.voorouder. 

Met welke soort vertoont soort 2 de meeste verwantschap?

1. 1
2. 3
3. 4
4. 7

Ongewervelden (zonder wervelkolom) vs Gewervelden (mét wervelkolom).

Verwantschap tussen gewervelden - er zijn steeds nieuwe kenmerken ontstaan

Leg in je eigen woorden uit wat 'verwant' betekent.

Soort B toont het meeste verwantschap met
soort: A of C?

1. A
2. C

Vissen behoren tot de .....

1. gewervelden
2. ongewervelden

Kijk goed naar de afbeelding. Je ziet hier ...

1. ongewervelden, holtedieren
2. gewervelden, weekdieren
3. gewervelden, stekelhuidigen
4. ongewervelden, sponzen

Koppel de begrippen/teksten aan het juiste jaartal

4500 miljoen jaar geleden (mjg)

3500 mjg

2000 mjg

400 mjg

Leven ontstaat in het water

Ontstaan van de aarde

Ongewervelden ontstaan in het water

Bescherming tegen UV-straling

Zuurstof produceren

Varens

Mossen

Sponzen

Cyano- bacteriën

Huiswerk

• Maken 1 t/m 13 
• Nakijken