12.3 Soorten veranderen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

12.3 Soorten veranderen

Welkom!

Programma 12.3

1. Huiswerk (weektaak)

2. Huiswerk 12.2 bespreken

3. Herhaling

4. Lesdoelen 12.3

5. Theorie 12.3

6. Vragen/ Evaluatie

Huiswerk

Weektaak = 12.3 lezen/maken

Aanbeveling: Begrippenlijst maken. 

Huiswerk over 12.2

Vragen?

Even herhalen...

Dominante overerving

Als je homozygoot voor de ziekte of heterozygoot bent, dan heb je de ziekte.

Een man en een vrouw hebben allebei de ziekte van Huntington (dominante overerving). Ze hebben al een gezonde dochter samen gekregen. Hoe groot is de kans dat hun volgende kind ook gezond is?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Twee ouders zijn drager van een recessief overervende ziekte. Zij zijn in verwachting van een kind. Hoe groot is de kans dat dit kind ook drager is?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Uitleg vraag

Allelen: F= gezond en f=ziek, want recessief overervend en drager mogelijk.
P-generatie fenotype: drager x drager= heterozygoot x heterozygoot
P-generatie genotype: Ff x Ff

F1 (nakomelingen) genotype: FF, Ff, Ff en ff
Antwoord: drager als Ff; dit is 2 op de 4, dus 50%.

12.3 Leerdoelen

• Je weet hoe lang er al leven is op aarde.
• Je kunt benoemen waaraan je kunt zien dat soorten aan elkaar verwant zijn. 
• Je kunt oorzaken benoemen waardoor soorten veranderen.
• Je kunt uitleggen hoe nieuwe soorten ontstaan.

12.3 Begrippenlijst

• Cyanobacteriën-ozonlaag
• Verwantschapsschema-gemeenschappelijke voorouder-verwant-ongewervelden-gewervelden 
• variatie in eigenschappen-erfelijke eigenschappen-erfelijke variatie-DNA-Mutatie-natuurlijke selectie-survival of the fittest
• Variatie-erfelijke variatie-natuurlijke selectie-isolatie-nieuwe soorten

EVOLUTIE

De ontwikkeling op aarde waarbij soorten (langzaam) veranderen  en er nieuwe soorten ontstaan 

Hoelang is er al leven
 op aarde?

De aarde is ong.  4.5 miljard jaar oud 

-> Geen leven op aarde

-> Geen zuurstof in lucht, maar mengsel van gassen uit vulkanen. 

Hoelang is er al leven op aarde?

1e organismen: cyanobcterién (blauwalg),  ontstonden 3,5 miljard jaar geleden in water

en kunnen (net als planten) zuurstof maken.

daarna: 

algen en dieren in water (geen leven op land)
en toen:

UV-straling is te schadelijk voor het leven op aarde. Door zuurstof (van de cyanobacterien) ontstaat er ozon (door reactie met UV). Hierdoor bescherming tegen UV. Nu leven op aarde mogelijk!

Minder UV-straling
-> ook leven op land

1e planten:  algen, daaruit andere groepen.

1e dieren: ongewervelden; kwallen, zeesterren. Later duizendpoten, insecten. 

Toen mét wervelkolom; vissen, amfibieën, reptielen, vogels, zoogdieren (wij!)

Cyanobacteriën waren de eerste organismen op aarde. Waarom waren ze zo belangrijk voor het ontstaan van andere organismen?

1. Ze produceren zuurstof
2. Ze produceren zonlicht
3. Ze produceren koolstofdioxide
4. Ze produceren water

Waardoor werd leven op land mogelijk?

1. De temperatuur ging omlaag
2. Er kwam genoeg zuurstof in de lucht
3. De dieren kregen poten
4. Er kwam minder UV-straling op de grond

Wat betekent survival of the fittest?

Hoe oud schatten wetenschappers onze aarde?

Verwantschap

Verwantschapsschema:
schema met afstamming van verworven soorten en hun uitgestorven voorouders  

Gemeenschappelijke voorouder: soort waaruit verschillende soorten zich ontwikkeld hebben  
- soorten met recent gemeensch.voorouder staan dicht bij elkaar in schema: zijn verwant. 

Verwant:
Dieren die verwant zijn, tonen veel overeenkomstige kenmerken, door recente gemeensch.voorouder. 

Ongewervelden (zonder wervelkolom) vs Gewervelden (mét wervelkolom).

Verwantschap tussen gewervelden - er zijn steeds nieuwe kenmerken ontstaan

Leg in je eigen woorden uit wat 'verwant' betekent.

Soort B toont het meeste verwantschap met
soort: A of C?

1. A
2. C

Vissen behoren tot de .....

1. gewervelden
2. ongewervelden

Kijk goed naar de afbeelding. Je ziet hier ...

1. ongewervelden, holtedieren
2. gewervelden, weekdieren
3. gewervelden, stekelhuidigen
4. ongewervelden, sponzen

Waardoor veranderen soorten?

Evolutie = veranderen van soorten en ontstaan van nieuwe soorten

Evolutietheorie = 
 theorie die dit verklaart. Opgesteld door Charles Darwin 

'Hoe kan het dat soorten veranderen en de ene soort uit de andere soort is ontstaan?'

Darwin 1809 - 1882

On the origin of species 1859

Survival of the fittest

Ontstaan van nieuwe soorten

Natuurlijke selectie

Survival of the fittest: de best passende varianten overleven en planten zich voort.

Door isolatie kunnen nieuwe soorten ontstaan.

Soorten kunnen veranderen als..

1. er variatie in eigenschappen als gevolg van mutaties in het DNA optreedt

2. de eigenschappen die variëren, erfelijk zijn

3. er natuurlijke selectie op deze eigenschappen plaatsvindt

<- filmpje 2.5 min. 

Hoe onstaan nieuwe soorten?

filmpje
= 2 min. 

Het proces waarbij organismen zich aanpassen aan hun omgeving noem je...?

1. Ecologie
2. Charles Darwin
3. Survival of the fittest
4. Evolutie

natuurlijke selectie 

de aarde bevat miljoenen soorten 

Radioactiviteit

scheiding tussen organismen van een soort 

Mutageen

Aanpassing

Ras

Evolutie

Stel, je moeder vraagt tijdens het eten vanavond: "Wat heb jij geleerd bij biologie?" Wat vertel je haar dan?
Schrijf niet alleen het begrip, maar ook de uitleg op.

Welke vraag heb jij nog?

Weektaak = 12.3 lezen/maken.

succes :)