Dementie

Dementie

Lesdoelen

Na deze les kun je uitleggen:

• Wat dementie is
• Wat de verschillende symptomen van dementie zijn
• Hoe je omgaat met ongeremd seksueel gedrag
• Hoe je met agressie omgaat

Dementie betekent letterlijk

1. Geestelijke aftakeling
2. Psychische aftakeling
3. Somatische aftakeling
4. Sociale aftakeling

Wat is dementie?

Dementie is een verzamelnaam voor een aantal symptomen die zich in de hersenen voordoen, waardoor de verwerking van informatie wordt verstoord. Dit leidt tot een verslechtering van zowel lichamelijke als geestelijke functies.

Wat zijn de symptomen van dementie?

Je wordt vergeetachtig

Geen besef van plaats en tijd

Kan handelingen niet meer goed uitvoeren

Herkent mensen niet meer

Wat is de meest voorkomende vorm van dementie ?

Alzheimer

Het verloop van dementie is progressief. Wat betekend dit?

Een progressieve ziekte is een ziekte die steeds erger wordt. Dit proces kan langzaam of snel gaan.

Waar denk je aan bij Afasie,
Apraxie en Agnosie?

Afasie: de onderdelen van het taalgebruik functioneren niet goed meer.

Apraxie:  Niet goed meer handelingen kunnen uitvoeren, dingen in de verkeerde volgorde uitvoeren. 

Agnosie:  moeite hebben met het herkennen van voorwerpen, vormen, kleuren, gezichten, teksten en muziek.

Agnosie 

Afasie

Apraxie

Taalstoornis

Niet meer de juiste volgorde kennen

Het niet meer herkennen van bepaalde dingen (vb. appel = tafel)

Afasie

Wat hebben jullie gezien in het filmpje?

Wat houdt Afasie in?

Wat is jullie eerste gedachte hierbij?

De persoon met dementie wordt meer afhankelijk van anderen en heeft bijvoorbeeld hulp nodig bij dagelijkse dingen zoals eten, wassen, aankleden en toiletbezoek. Deze symptomen horen bij:

1. de vroege fase van dementie
2. de late fase van dementie
3. de middenfase van dementie
4. de terminale fase

Een symptoom van dementie is apathie.

Wat wordt bedoeld met apathie?

1. Onvermogen personen te herkennen
2. Initiatiefarm gedrag
3. Verminderd spraakvermogen
4. Risicovermijdend gedrag

Welke symptomen iemand met vasculaire dementie heeft, hangt af van...?

1. het spraakgebied dat beschadigd is geraakt
2. het sociaal cognitief gedeelte dat beschadigd is geraakt
3. het hersengebied dat beschadigd is geraakt
4. het hersengebied enkel en alleen rondom de achterhoofdkwab, dat beschadigd is geraakt

Welk van onderstaande antwoorden is GEEN symptoom van dementie?

1. Taalproblemen
2. Problemen met zien
3. Gewichtstoename
4. Onrust

Symptomen bij Lewy body-dementie vertonen vaak overlap met

1. Ziekte van Parkinson
2. Ziekte van Alzheimer
3. Beide
4. Geen van beide

Wat gebeurt er in de hersenen van iemand met dementie?

Dementie gaat gepaard met het verlies van de verbinding tussen hersencellen (neuronen). Als gevolg hiervan kunnen de neuronen niet langer effectief met elkaar communiceren. Naarmate de ziekte vordert, gaan zelfs de neuronen verloren. Dit leidt ertoe dat bij de ziekte van Alzheimer het brein tot wel een derde van het gewicht kan verliezen in vergelijking met een gezond brein van dezelfde leeftijd en geslacht. 

Wat is de oorzaak van dementie?

Dementie ontstaat als gevolg van schade aan de hersenen, er zijn meer dan vijftig verschillende aandoeningen bekend die deze aandoening kunnen veroorzaken. De exacte oorzaken van dementie zijn nog niet bekend, waardoor preventie belangrijk is. Wat wel aangetoond is dat een ongunstige gezondheid van het hart en de bloedvaten de risico’s op vasculaire dementie en de ziekte van Alzheimer vergroten. Het is bewezen dat een gevarieerd en niet te vet dieet, matig alcoholgebruik, niet roken en regelmatige lichaamsbeweging het risico op dementie kunnen verminderen. Het is belangrijk op te merken dat dementie zelden een erfelijke aandoening is. 

Stelling: Iemand met dementie hoort in een verpleeghuis

Stelling: Mensen met dementie zijn agressief

Stelling: Het is goed dat verpleeghuiszorg voor mensen met en zonder dementie strikt is gescheiden

Stelling: Euthanasie in de eindstadia van dementie is alleen een optie als daarover communicatie mogelijk is met de patiënt

Stelling: Domotica voor mensen met dementie is vrijheidsverruimend

FTD

Wat hebben jullie gezien in het filmpje?

Wat houdt FTD in?

Wat is jullie eerste gedachte hierbij?

Seksueel gedrag bij ouderen

• Intimiteit belangrijker dan seksualiteit
• 54% van de mannen en 21% van de vrouwen tussen de 70 & 80 jaar
• Geen partner meer

Volgens diverse onderzoeken blijft zowel intimiteit als seksualiteit belangrijk in het leven van mensen naarmate ze ouder worden (Intimiteit En Seksualiteit, 2023). Naarmate de leeftijd stijgt, lijkt intimiteit echter belangrijker te zijn dan seksualiteit, vooral bij vrouwen.

Het is belangrijk om te realiseren dat seksuele activiteit onder ouderen nog steeds voorkomt. Europees onderzoek toont aan dat 54 procent van de mannen en 21 procent van de vrouwen tussen de 70 en 80 jaar in het afgelopen jaar geslachtsgemeenschap heeft gehad. Ongeveer een kwart van de 70-plussers geeft aan dat dit minstens één keer per week gebeurt.

Het is ook van belang te bedenken dat veel ouderen geen partner hebben. Zelfs in afwezigheid van een partner blijft de behoefte aan intimiteit en seksualiteit bestaan, soms in de vorm van masturbatie.

Seks is niet enkel voor jongeren

Seks kan uitdagend zijn en vereist aanpassingen bij chronische ziekten

Wanneer een partner in een verpleeghuis verblijft, moeten beide partners accepteren dat intimiteit en seksualiteit anders kunnen zijn

Seks in een verpleeghuis verdient aandacht en zorg

Mensen met dementie of beperkingen kunnen nog steeds behoefte hebben aan intimiteit en seksualiteit

Veranderingen in seksuele behoeften bij mensen met dementie moeten worden begrepen en beheerd om problemen en grensoverschrijdend gedrag te voorkomen.

casus: seksueel ongeremd gedrag

Dhr. Jansen woont al enkele jaren in verpleeghuis Laarhof. Omdat hij lijdt aan FTD was het voor meneer niet meer veilig om thuis te blijven wonen. Doordat hij aan deze vorm van dementie lijdt vertoont hij regelmatig seksueel ongepast gedrag naar de verzorgende toe. Hij tikt de verzorging op hun billen en vraagt wanneer zij eens onder de dekens komen helpen. De verzorging voelt zich hierbij erg ongemakkelijk. 

 

Hij is hier meerdere keren op aangesproken door de verzorging maar Dhr. Jansen is zich van geen kwaad bewust en blijft het tikken op de billen van de verzorging. 

Wat zouden jullie doen in deze situatie? Schrijf de stappen op die jullie zouden nemen om dit gedrag te stoppen.  

Het seksueel ontremde gedrag van de naaste overschrijdt vaak de persoonlijke grenzen van de partner. Dit gedrag kan bestaan uit voortdurend aanraken, seksueel getinte opmerkingen maken, openlijk masturberen en seksuele toespelingen maken tegenover vreemden. Hierdoor voelt de partner zich wellicht ongemakkelijk en gegeneerd. Het is voor hem/haar belangrijk om te begrijpen wat je partner met dit gedrag wil communiceren.

Het omgaan met ongepast seksueel gedrag is uitdagend. Het kan ongemak veroorzaken, maar het corrigeren van je naaste heeft vaak weinig effect. Probeer met humor het gedrag in een ander licht te zien en realiseer als partner dat dit gedrag een gevolg is van de ziekte. De partner draagt hier geen verantwoordelijkheid voor. Hoewel deze zich niet hoeft te verontschuldigen, is het wel verstandig anderen op de hoogte te stellen van het feit dat de naaste aan dementie lijdt.

Wat zouden jullie doen in deze situatie?

1. Ik zou ontslag nemen
2. Ik zou naar mijn leidinggevende toe gaan
3. Ik zou hem geen zorg meer willen verlenen
4. ik zou dhr Jansen erop aanspreken

Seksueel ongeremd gedrag

Overschrijding van persoonlijke grenzen

Partner kan zich ongemakkelijk voelen bij dit gedrag

Wat kun jij doen?

Gebruik humor

Stel mensen op de hoogte van de aandoening

Mogelijke oorzaken van agressie bij dementie

• Het gevoel buitengesloten te worden. 
• Frustratie omdat eenvoudige taken niet meer lukken. 
• Onbekende mensen die te dichtbij komen zonder duidelijke reden. 
• Het waarnemen van dingen die er niet zijn (wanen en hallucinaties). 
• Woede zonder directe aanleiding als gevolg van hersenschade. 

Het is van belang om te beseffen dat het agressieve gedrag niet persoonlijk tegen de partner gericht is, maar een symptoom van de ziekte is. Probeer de oorzaak van het agressieve gedrag te achterhalen, aangezien begrip hiervan kan helpen bij preventie. Afhankelijk van de aanleiding voor het gedrag, kun je het volgende overwegen:

• Zorg voor een rustige dagstructuur met voldoende beweging, aangezien routine veiligheid en stabiliteit biedt. Onderzoek ook of licht, lawaai en drukte het agressieve gedrag kunnen triggeren.

• Verminder de gestelde eisen om frustratie bij je naaste te minimaliseren. Als hulp bij aankleden bijvoorbeeld boosheid veroorzaakt, overweeg dan om hem/haar zelfstandigheid te ondersteunen.

• Neem de tijd om uit te leggen wat er gaande is. Communiceer met een zachte stem, spreek langzaam en gebruik korte zinnen.

• Vermijd haast en toon geduld; de dingen verlopen niet zo snel als voorheen.

• Laat merken dat je waardeert wat je naaste doet en vraag haar om hulp bij bepaalde taken.

• Moedig activiteiten aan waarmee ze haar energie kwijt kan, zoals wandelen, tuinieren of andere activiteiten die ze leuk vindt en waardoor ze in beweging komt.

• Overweeg dat agressie een lichamelijke oorzaak kan hebben, zoals pijn of een schommelende bloedsuikerspiegel. Let op signalen die op pijn kunnen wijzen en controleer wanneer je naaste voor het laatst heeft gegeten.

Hoe om te gaan met agressie

• Zorg voor een rustige dagstructuur 
• Verminder de gestelde eisen
• Neem de tijd om uit te leggen wat er gaande is
• Vermijd haast en toon geduld
• Toon waardering
• Moedig activiteiten aan 
• Heeft het geen lichamelijke oorzaak?

• Blijf kalm, zorg ervoor dat je naaste je goed kan zien en maak oogcontact. Probeer geen angst te tonen.

• Houd enige afstand en probeer je naaste niet vast te pakken.

• Communiceer rustig en stel haar gerust door te zeggen dat niemand hem/haar kwaad wil doen. De kalmerende toon kan al effectief zijn, zelfs als je naaste de exacte woorden niet begrijpt.

• Vermijd discussies en laat je niet verleiden tot een confrontatie.

• Probeer afleiding te bieden door bijvoorbeeld eten of drinken aan te bieden, muziek op te zetten, televisie te kijken of over een ander onderwerp te praten.

• Geef hem/haar de gelegenheid om naar een meer open ruimte te gaan, zoals naar buiten.

• Als de situatie fysiek dreigend wordt, bescherm dan jezelf en verlaat de kamer. Bel onmiddellijk de huisarts, ook 's avonds en in het weekend. Samen kunnen jullie bepalen welke stappen moeten worden genomen.

Wat kun je nog meer doen?

1. Blijf kalm
2. Houd afstand 
3. Communiceer rustig
4. Vermijd discussies
5. Biedt afleiding
6. Geef ruimte
7. Bescherm jezelf

• Blijf kalm, zorg ervoor dat je naaste je goed kan zien en maak oogcontact. Probeer geen angst te tonen.

• Houd enige afstand en probeer je naaste niet vast te pakken.

• Communiceer rustig en stel haar gerust door te zeggen dat niemand hem/haar kwaad wil doen. De kalmerende toon kan al effectief zijn, zelfs als je naaste de exacte woorden niet begrijpt.

• Vermijd discussies en laat je niet verleiden tot een confrontatie.

• Probeer afleiding te bieden door bijvoorbeeld eten of drinken aan te bieden, muziek op te zetten, televisie te kijken of over een ander onderwerp te praten.

• Geef hem/haar de gelegenheid om naar een meer open ruimte te gaan, zoals naar buiten.

• Als de situatie fysiek dreigend wordt, bescherm dan jezelf en verlaat de kamer. Bel onmiddellijk de huisarts, ook 's avonds en in het weekend. Samen kunnen jullie bepalen welke stappen moeten worden genomen.

Wat heb je deze les geleerd?

Kun je uitleggen:

1. Wat dementie is?
2. Wat zijn de verschillende symptomen van dementie?
3. Hoe ga je om met ongeremd seksueel gedrag?
4. Hoe ga je om met agressie?

Spel lesafsluiting

Wat is dementie?

Wat zijn de verschillende symptomen van dementie?
Schrijf er allemaal  5 op

Hoe ga je om met ongeremd seksueel gedrag?
Schrijf er allemaal 4 op

Hoe ga je met agressie om?
Schrijf er allemaal 4 op

Je geeft de leerlingen de beurt om een vraag te beantwoorden door een zachte bal naar diegene toe te gooien die de beurt krijgt.

Zij gooien de bal weer naar de docent.

Bal ligt in de la van het bureau.