Hannibal ad portas! Livius

• Latijn
• Secundair onderwijs

Hannibal ad portas!
Livius

Hannibal staat voor de poorten, maar eerst trotseren ze nog tal van moeilijkheden bij hun tocht over de Alpen. Waarom gaat de tocht moeizaam, denk je? 

Wat weet jij nog over ... de Punische oorlogen?

Wat moest Hannibal zweren aan zijn vader Hamilcar?

1. zijn vaderland nooit verraden
2. geen angst tonen
3. goed voor de familie zorgen als zijn vader stierf
4. nooit vriendschap sluiten met de Romeinen

Hoe zal de tocht over de Alpen verlopen, vermoed je? Leg uit.

Tweede Punische Oorlog

- Wie? 

- Wat? 

- Waar? 

Tweede Punische Oorlog
(218-201 vC.)

- Wie? Carthagers, o.l.v. Hannibal tegen Romeinen
- Wat en Waar?
1) oorlog over land, namelijk conflict over macht in Spanje 
2) Carthagers trekken over de Alpen richting Italië 

Hannibal, postquam Pȳrēnaeōs montēs facile trānsgressus est, ad Alpēs montēs cum exercitū et iūmentīs (=lastdier), inter quae etiam elephantī, pervēnit.
Welk soort bijzin is 'postquam ... transgressus'?

De tocht doorheen de Pyreneeën (bergen tussen huidige Spanje en Frankrijk) was 'facile'. Wat verwacht de lezer dan over de tocht door de Alpen?

Hannibal ad portas!

R 1 Hannibal,
              (postquam / Pȳrēnaeōs montēs / facile trānsgressus est), 
                   BWB-zin van tijd (nadat) + ind pf

ad Alpēs montēs / cum exercitū et iūmentīs ( = lastdier),
                                                                      inter quae etiam elephantī, / pervēnit. 
Volgens Livius ... 

Pyreneeën: 90 000 voetsoldaten en 12 000 ruiters -> 
Alpen: 20 000 soldaten en 6000 ruiters 

cijfers die we bij Livius terugvonden: overschatting
wss nog veel minder

R2-6

Hannibalis inceptum (=onderneming) ingēns et difficillimum fuit: nam anteā nēmō umquam hōs montēs cum exercitū trānsierat. 

Praetereā montium altitūdō niviumque mōlēs (= massa sneeuw) 

mīlitēs Carthāginiēnsēs magis etiam terrēbant. Postquam vērō Hannibal suōs hortātus est, agmen prīmā lūce incēdere (= verdergaan) coepit.

Waarom was de onderneming reusachtig en moeilijk?
Wat is je onderwerp van terrebant? Denk aan de zinsvolgorde! Onderwerp vooraan.
Welke naamval heeft milites ...? acc
Vertaal terrebant als schrikken af ... 
moeilijkheid 1: hoogte + massa sneeuw

R2-3 Waarom was de tocht over de Alpen 'difficulum'?

R4-5 Wat is het onderwerp van terrebant?

1. montium altitūdō
2. niviumque mōlēs
3. mīlitēs Carthāginiēnsēs
4. montium altitūdō niviumque mōlēs

R2-5

Hannibalis inceptum (=onderneming) ingēns et difficillimum fuit: nam anteā nēmō umquam hōs montēs cum exercitū trānsierat. 

Praetereā montium altitūdō niviumque mōlēs (= massa sneeuw) 

mīlitēs Carthāginiēnsēs magis etiam terrēbant. Postquam vērō Hannibal suōs hortātus est, agmen prīmā lūce incēdere (= verdergaan) coepit.

Waarom was de onderneming reusachtig en moeilijk?
Wat is je onderwerp van terrebant? Denk aan de zinsvolgorde! Onderwerp vooraan.
Welke naamval heeft milites ...? acc
Vertaal terrebant als schrikken af ... 
Moeilijkheid: hoogte + massa sneeuw -> schrik

R5 Wanneer ging de colonne opnieuw vooruit? Wat had ze daarvoor nodig?

R6-7

Nōnō diē (= dag in oktober) in iugum Alpium per invia ( = moeilijk begangbare paden) et errōrēs (= omwegen) tandem pervēnērunt, ubi fessīs labōre mīlitibus quiēs per duōs diēs data est. 

moeilijkheid: moeilijk bewandelbare wegen en omwegen

datief

BWB van tijd

BWB van plaats

nono die

per invia et errores

fessis labore militibus

in iugum Alpium

Samenvatting 

Welke moeilijkheden wisten de Romeinse soldaten al te trotseren? 

Samenvatting 

Welke moeilijkheden wisten de Romeinse soldaten al te trotseren? 
1. De hoogte van de bergen
2. Massa sneeuw
3. Moeilijk begaanbare wegen (door de sneeuw en de hoogte van de bergen)
4. Omwegen

Placemat R7-10 ('15)

1. Verdeel in twee groepen en neem plaats bij een placemat. 
Groep 1: Areeba, Nana, Mohamed, en Adam
Groep 2: Niyazi, Joy, Hanifa en Reda
Groep 3: Carlos, Adila, Kristina en Abdenour

2. Lees in stilte (!), zonder te overleggen, R7-10.
3. Duid aan op jouw persoonlijke tekst (woordgroepen, naamvallen, bijzinnen). Noteer vervolgens de inhoud van de regels (geen vertaling !!), bedenkingen, grammaticale vragen ... in jouw tekstvak. (7 min.)

Woordverklaring

adiecere: toevoegen
segniter: lusteloos (geen goesting)
agmen: colonne, groepje uit het leger
incedere: voortgaan, stappen, marcheren
desperatio: wanhoop cf Eng desperate
eminere: duidelijk zichtbaar zijn
consistere: halthouden

Placemat R7-10 ('2)

4. Draai de placemat een kwartslag, zodat je andermans notities ziet.
- In een ander kleur zet je een vinkje bij hetgeen waarmee je het eens bent.
- In een ander kleur verbeter je waar nodig, of, voeg je zaken toe. 

5 en 6. Herneem het draaien tot je je eigen notities hebt.

Placemat R7-12 ('6)

7. Nu overleg je in groep. Waarover ben je het eens? 
Schrijf dit in het midden.
8. Klassikaal overleggen we waarover het oneens zijn. 

R7-10

Nivis autem cāsus gravior / ingentem terrōrem / adiēcit.
Per loca nive opplēta sēgniter agmen incēdēbat, atque / dēspērātiō / in omnium vultū / ēminēbat. Tum Hannibal / in locō quōdam /,
                              (unde longē ac latē prōspectus erat,) 

mīlitēs cōnsistere iussit. 

R10-12

Italiam ostendēns campōsque circumpadānōs: ‘Moenia / nunc trānscenditis,’ inquit, ‘nōn Italiae modo, sed etiam urbis Rōmānae; mox dēscendere et in plāna iter facere poteritis; ūnō aut summum alterō proeliō / caput Italiae / in manū ac potestāte / habēbitis.’

R10-12

Italiam ostendēns campōsque circumpadānōs:
                part praes 'terwijl'            rond de Po
‘Moenia / nunc trānscenditis,’ inquit, ‘nōn Italiae modo, sed
                                 ind praes - klimmen over
 etiam urbis Rōmānae; 

R10-12

mox dēscendere et in plāna iter facere poteritis
                                                                                  ind fut s <posse
ūnō (proelio) aut summum alterō proeliō / caput Italiae / 
                                       hoogstens   BWB tijd     acc: LV
in manū ac potestāte / habēbitis.’ 
                                                 ind fut s <habere 

Geef zes moeilijkheden waar de Carthagers op botsen. 

Geef zes moeilijkheden waar de Carthagers op botsen. 

1 en 2. montium altitudo niviumque moles 
hoogte van de bergen en de massa sneeuw

3 en 4. per invia et errores -> fessis militibus = vermoeide soldaten

5. nivis casus gravior (grotere sneeuwval) -> terrorem (paniek)

6. per loca nive oppleta: volledig met sneeuw bedekte plaatsen/wegen
 -> segniter agmen incedebat: lusteloos; geen zin
-> desperatio: wanhoop

Lesdoel en leerplandoelstellingen

Lesdoel: Leerlingen vertalen aan de hand van een lineaire leesmethode de Latijnse tekst 'Hannibal ad portas!' van de auteur Livius. De leerlingen vatten uiteindelijk de moeilijkheden samen die de Carthagers ondervinden bij de tocht over de Alpen.  

LPD:  LPD 21 De leerlingen laten zien dat ze de tekst begrepen hebben.
LPD 19 De leerlingen bewaken hun leesproces en sturen bij waar nodig.
LPD 4 De leerlingen geven de betekenis, de woordsoort en de aanvullende gegevens van ca. 1000 frequente woorden. 
LPD 8 De leerlingen tonen aan hoe naamwoorden, voornaamwoorden, participia en persoonsvormen congrueren.
LPD 10 De leerlingen onderscheiden zinsdelen, bepalen de vorm, stellen de functie en rol vast bij het gezegde en geven de betekenis weer.