18022025_Woordenschat - spreekwoorden en uitdrukkingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 5:

Spreekwoorden, gezegdes & uitdrukkingen 

Uitdrukkingen en spreekwoorden

Spelen met woorden: rebus

Geef iedereen de kans om de rebussen op te lossen: roep geen antwoorden door de klas, maar doe de rebus in je hoofd.

• Bekijk eerst de rebus goed en probeer hem in je hoofd op te lossen (schrijf je antwoord eventueel in je schrift op)
  
• Schrijf je antwoord in de volgende sheet.
  
• Denk aan hoofdletters en leestekens.
  

Actueel

Spreekwoorden en uitdrukkingen zijn nog heel actueel.

Noem een spreekwoord of uitdrukking.

Spreekwoord of uitdrukking?

Zo sterk zijn als een leeuw.

1. spreekwoord
2. uitdrukking

Spreekwoord of uitdrukking?

Hij groet op voor galg en rad.

1. spreekwoord
2. uitdrukking

 Uitdrukkingen

Ik raak nu de kluts kwijt.
Figuurljke betekenis
Werkwoordelijke uitdrukking 

Janine koos het hazepad.

Figuurlijke betekenis

Werkwoordelijke uitdrukking

Jesse raakt  vaak zijn sleutels kwijt.

Letterlijke betekenis
Geen werkwoordelijke uitdrukking

Youssef koos een raketijsje.
Letterlijke betekenis
Geen werkwoordelijke uitdrukking

Verschil spreekwoord/gezegde

* Spreekwoord is vaste zin. Die kun je niet veranderen. Wijsheden!

* Gezegde/uitdrukking is een deel van een zin.
* Je moet er zelf woorden aan toevoegen.              

 * Allebei figuurlijk bedoeld.

Uitdrukking of spreekwoord?

Een uitdrukking is een woordcombinatie met een vaste betekenis. Je kunt de uitdrukking een beetje aanpassen.

Het is een combinatie van woorden die samen een eigen (figuurlijke) betekenis hebben.

Voorbeeld: `'Je laatste adem uitblazen' is een uitdrukking die in veel talen wordt gebruikt in de betekenis van 'sterven'.

Tranen met tuiten-> Tim huilt tranen met tuiten.

Uitdrukking of spreekwoord?

Een spreekwoord is een korte en krachtige vaste uitdrukking met een algemene waarheid of wijsheid --> heeft een vaste volgorde

Voorbeelden:

' De laatste loodjes wegen het zwaarst.' 

Het betekent dat het laatste gedeelte van iets het moeilijkst is en heeft niks met loodjes te maken, dus spreekwoord.

'De appel valt niet ver van de boom.'

Tim valt niet ver van de boom-> kan niet, dus spreekwoord

Spreekwoord of uitdrukking?

In de huid kruipen van

1. spreekwoord
2. uitdrukking

Spreekwoord of uitdrukking?

Honger hebben als een paard

1. spreekwoord
2. uitdrukking

Test je spreekwoordenkennis:

De ....... valt niet ver van de boom.

1. peer
2. banaan
3. druif
4. appel

Spreekwoorden hebben een...

1. letterlijke betekenis
2. figuurlijke betekenis

spreekwoord

1. je kunt de woorden veranderen
2. je kunt de zin niet veranderen
3. letterlijke betekenis
4. een deel van een zin

                       Welk spreekwoord is juist?

1. De kat in de pot vinden
2. De hond in de pot vinden

Een spreekwoord is:

1. Een grapje
2. Een korte zin met een waarheid of wijsheid
3. Slechte woorden/schelden
4. Iets wat letterlijk wordt bedoeld

Wat betekent dit spreekwoord?

1. Je kan goed blaffen.
2. Je laat je boterham met kaas niet afpakken.
3. Je kan goed voor jezelf opkomen.
4. Je houdt van kaas.

Welk spreekwoord zie je hier?

1. De kat in de boom kijken.
2. De kat uit de boom kijken.
3. De kat bekijken.
4. Laat de kat maar in de boom zitten.

Spreekwoord of gezegde? Verschil?

Als er één schaap over de dam is, volgen er meer.

Met de mond vol tanden staan.

Welke is het spreekwoord en welke het gezegde?

Welk spreekwoord gebruik
jij wel eens?

Even oefenen!

5 spreekwoorden

20 seconden de tijd om het juiste antwoord te geven!

Als je het antwoord niet weet, doe je een gok. 

Je wilt toch weten wat voor vlees je in de.....

1. kist hebt
2. kuip hebt
3. tas hebt
4. kast hebt

Twee handen op één..

1. buik
2. schouder
3. pruik
4. tafel

Dweilen met de kraan open.

Betekenis?

1. Werk verrichten zonder succes.
2. Het niet meer zien zitten.
3. Altijd maar bezig zijn.
4. Dweilen terwijl de kraan openstaat is niet handig

Slapen als een..

1. marmot
2. vos
3. beer
4. neushoorn

Zo arm als een..

1. rat
2. luis
3. dode muis
4. kerkrat

krieken van de dag=

heel vroeg in de ochtend

scheelde een haartje=

scheelde heel weinig

ik ben ziedend=

heel boos zijn

stalen ros=fiets

mussen vallen van de daken=

snikheet

het loodje leggen=eronderdoor gaan

met je neus in de boter vallen=

op het juiste moment ergens zijn

met je handen in het haar zitten=

niet weten wat je moet doen

iets in de smiezen hebben=

iets in de gaten hebben

in duigen vallen=mislukken

in de zevende hemel zijn=heel gelukkig zijn

op je teentjes getrapt zijn=heel gauw kwaad zijn

plooien glad strijken=ruzie bijleggen

doen alsof je neus bloedt=doen alsof er niets aan de hand is

spaak lopen=alles loopt verkeerd

twee linker handen hebben=onhandig zijn

het hazenpad kiezen=op de vlucht slaan

oost west, thuis best=thuis is het het fijnst

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?