Les 2 röntgen

• Tandheelkunde
• Beroepsopleiding
• Basisschool

Röntgen

13.3 + 13.4

Marlijn van Gent 

Boek: Tandheelkundige kennis voor de tandartsassistenten

LessonUp regels 

Doe actief mee in de les voor aanwezigheid!

Lesprogramma

Les 1: 13.1+13.2 

Les 2: 13.3+13.4

Les 3: 13.5+13.6

Les 4: 13.7+13.8

Les 5: 13.9+13.10

Les 6: 13.11+13.12

Les 7: Herhaling 

Les 8: Toets röntgen

Waarom worden röntgenfoto’s gebruikt in de tandheelkunde?

Wat is een nadeel van een traditionele röntgenfoto?

Waar kunnen driedimensionale opnames gemaakt worden?

Wat voor soort straling is röntgenstraling?

Hoe plant röntgenstraling zich voort in de ruimte?

Wat bepaalt met welke soort elektromagnetische straling we te maken hebben?

Noem zeven soorten elektromagnetische straling.

Noem zes eigenschappen van röntgenstraling.

Waardoor wordt de intensiteit van röntgenstraling steeds kleiner als de afstand tot de stralingsbron toeneemt?

Hoe snel beweegt röntgenstraling zich voort?

Wat verstaan we onder het doordringend vermogen van röntgenstraling?

Wat noemen we harde straling en wat noemen we zachte straling? Noem twee nadelen van zachte straling.

Wat betekent fluorescentie?

13.3 Het röntgenapparaat in de tandheelkundige praktijk

Een röntgenapparaat is een elektrisch apparaat dat zorgt voor de afgifte van röntgenstralen. Het apparaat kan klein zijn, zoals in de meeste tandheelkundige praktijken, of erg groot, zoals in ziekenhuizen, maar het principe is hetzelfde. Röntgenstralen ontstaan wanneer elektronen met grote snelheid op een metaal botsen. De energie die vrijkomt bij de botsing wordt voor 99,6 % omgezet in warmte en voor 0,4 % in röntgenstraling.

Buisspanning

Het deel van het röntgenapparaat waarin de straling wordt opgewekt       

  bevindt zich in een vacuüm gezogen glazen buis. In deze buis bevinden zich een kathode (minpool) en een anode (pluspool). 

Bij gebruik is de kathode negatief geladen: er is een overschot aan elektronen. De anode is juist positief geladen en heeft een tekort aan elektronen. Er wordt tussen anode en kathode een elektrisch spanningsverschil ( buisspanning) opgewekt.

Buisstroom (stroomsterkte)

Doordat de anode een hoge positieve spanning heeft ten opzichte van de kathode, bewegen de elektronen zich met toenemende snelheid (en energie) naar de anode. Er ontstaat een elektronenstroom.

De meeste in Nederland gebruikte tandheelkundige röntgenapparaten hebben een buisspanning van 65 kV. 

Doorsnede van een röntgenbuis: a vacuüm gezogen glazen buis; b anode; c focus; d kathode; e gloeidraad; f elektronen; g röntgenbundel.

Het gedeelte van de anode waarop de elektronen botsen is gemaakt van wolfraam en heet focus. De snelheid waarmee de elektronen botsen is bepalend voor de golflengte van de opgewekte röntgenstralen. Het spanningsverschil (kilovoltage) tussen de beide polen bepaalt de energie waarmee de elektronen op de focus botsen.

De normale netspanning is 220 Volt. Dat is te laag om röntgenstraling mee te kunnen opwekken. In het röntgenapparaat wordt de netspanning omgezet in een spanning van 65.000 Volt oftewel 65 kV

Doorsnede van een röntgenbuis: a vacuüm gezogen glazen buis; b anode; c focus; d kathode; e gloeidraad; f elektronen; g röntgenbundel.

De röntgenbuis is omgeven door een oliebad, dat zorgt voor de afvoer van de in de röntgenbuis vrijgekomen warmte. We zagen namelijk al dat de meeste vrijkomende energie wordt omgezet in warmte. Om het oliebad heen bevindt zich een loden mantel die straling tegenhoudt. Alleen tegenover de focus zit een ronde opening in de mantel ( diafragma). Het diafragma zorgt ervoor dat slechts een smalle gerichte bundel röntgenstralen het apparaat verlaat. De overige (nutteloze) straling wordt in de loden mantel geabsorbeerd. Om de röntgenbundel nog beter te richten, wordt op het diafragma een conus geschroefd. Dit is een open, rechte, metalen of met lood beklede plastic buis.

Het timerkastje 

• Bedieningsschakelaar met
  de ‘dodemansknop’;
• Aan/uitknop;
• Instelknoppen voor het type opname, type patiënt en het type film.
  

13.4 Intensiteit van de straling

De intensiteit van een stralenbundel is de totale hoeveelheid energie die per seconde op een bepaald oppervlak valt. Omdat voor het verkrijgen van een goede opname een bundel met een bepaalde intensiteit vereist is, is het van belang te weten welke factoren de intensiteit van een röntgenbundel bepalen. Deze factoren zijn het aantal röntgenstralen, de golflengte en de filtering.

Röntgenstralen

De buisstroom is de hoeveelheid stroom in milliampère (mA) die door de gloeidraad van de kathode loopt. Worden de milliampères van een toestel met een factor 2 verhoogd, dan neemt de intensiteit ook met een factor 2 toe. De golflengte van de röntgenstralen blijft echter ongewijzigd, er ontstaan alleen meer stralen.

Golflengte 

• In een röntgenbundel komen stralen voor van verschillende golflengtes.
• Eén bepaalde golflengte komt het meest voor.
• Door de buisspanning (kilovoltage) te veranderen, kan men de samenstelling van de bundel zo wijzigen.
• Wordt het kilovoltage verhoogd dan botsen de elektronen met grotere snelheid op de anode = harde stralen. 

Filter

Een filter dat voor het diafragma geplaatst wordt, haalt deze nutteloze stralen uit de bundel. In de meeste toestellen wordt hiervoor een plaatje aluminium van enkele millimeters dikte gebruikt. De stralen met een gering doordringend vermogen worden hierin geabsorbeerd, terwijl de harde stralen met een kleine golflengte het filter passeren.

Vooruitblik: Absorberen van röntgenstraling

Vragen

13.3.1 Hoe ontstaat röntgenstraling? Waarom is dit proces niet effectief?

13.3.2 Leg uit wat buisspanning is.

13.3.3 Wat is de buisstroom?

13.3.4 Naar hoeveel volt spanning wordt de normale netspanning van 220V omgezet in een röntgenapparaat? Waarom is dit nodig?

13.3.5 Hoe wordt de warmte die ontstaat in een röntgenapparaat afgevoerd?

Vragen

13.3.6 Wat is een diafragma? Waar zorgt het diafragma voor?

13.3.7 Waarom wordt er een conus aan het röntgenapparaat geschroefd?

13.3.8 Waarom zit er een dodemansknop op de timer?

13.3.9 Waarom gaat de tandarts achter een scheidingswand staan bij het maken van een röntgenfoto?

Vragen

13.4.1 Wat verstaan we onder de intensiteit van een stralenbundel? Welke factoren bepalen de intensiteit vaneen röntgenbundel?

13.4.2 In welke eenheid wordt de buisstroom weergeven? Wat gebeurt er met de intensiteit als de buisstroom driemaal verhoogd wordt?

13.4.3 Wat gebeurt er met de golflengte van de röntgenstraling als de buisspanning wordt verhoogd? Hoe noemen we de straling die ontstaat bij een hoge buisspanning?

13.4.4 Hoe wordt voorkomen dat röntgenstralen met een te lange golflengte het röntgenapparaat verlaten?

Zijn er nog vragen?

Hoe vonden jullie deze les

😒🙁😐🙂😃