Les 2: Hoe krijg je je (geld)zaakjes op orde?

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1-4

Welkom bij het LEF-lesprogramma

Module 1: Hoe krijg je je (geld)zaakjes op orde?

1. Schrijf je naam op een naamsticker en plak de sticker op.
2. Geef de studenten bij binnenkomst allemaal een blanco naamsticker.
3. Vraag de leerlingen hun naam erop te schrijven en op te plakken.

Over LEF

• LEF = Leven en Financiën
• De haai van LEF
• Een lesprogramma dat MBO-studenten wil laten nadenken over hoe zij (nog beter) met om geld kunnen gaan.
  
• Het LEF-lesprogramma:
  

1. Hoe krijg je je (geld)zaken (nog beter) op orde?
2. Hoe geef je je geld uit?
   
3. Hoe kom je aan geld?
   

Introductie

De introductie bestaat uit een plenaire inleiding, woordwolk ‘Geld’ en ervaring docent en/of influencer.

1. Stel jezelf voor (wie ben je en wat voor werk doe je).
2. Vertel over LEF en de haai: staat symbool voor kracht en macht, maar heeft ook een andere kant die staat voor gevaar en risico. De haai straalt echter altijd lef uit: hij laat niet over zich heenlopen en is 'in control'. Het gevaarlijke en grimmige karakter van de haai wordt verzacht door de knipoog van de gleuf in zijn rug: de spaarhaai.
3. Licht het programma kort toe.

Deze LEF-les

• Hoe staat het met jouw Money Skills?

• Wat zijn jouw rechten en plichten?

• Wat en wie kan je helpen?

• Wat is jouw spaardoel?

• Hoe ziet jouw maandbegroting eruit?

• Hoe realistisch is jouw spaardoel?

Introductie

1. Vertel waar de les van vandaag over gaat.
2. Vertel dat de les via LessonUp loopt. Op de volgende pagina kunnen de deelnemers een QR code scannen om in te loggen in de les.

Introductie

Geld

1. Vraag de deelnemers waar zij aan denken bij het woord 'Geld'. 
2. Bespreek de antwoorden kort.

Maakt geld gelukkig

Volgende filmpje (derde tegel)

npokennis.nl

Money Skills 

Quiz: Hoe staat het met jouw Money Skills?

Money Skills

Vorm: (Nulmeting) quiz in kahoot via de LEF website. Bij afname van 3 modules komt deze quiz terug in module 3.

Duur: 10 minuten

Leerdoelen:

• De jongeren kunnen belangrijke documenten (op papier of digitaal) geheel zelfstandig en op eigen initiatief op een overzichtelijke manier bewaren en terugvinden wanneer nodig.
• De jongeren kunnen overzicht houden over hun inkomsten, uitgaven en schulden.

lefnet.nl

1. Nodig iedereen uit de vragen te beantwoorden.
2. Moeten de deelnemers een reflectie schrijven? Geef ze dan de tip om hun uitslag naar zichzelf te laten mailen.

Wat was jouw money skills score?

Money Skills

Goud

Zilver

Brons

1. Vraag de deelnemers om hun score in te vullen en bespreek kort wat opvalt in de uitslag.

Mogelijke uitslagen:

Jij scoort Goud!

Je hebt je financiën netjes op een rij. Waarschijnlijk vind je gegevens snel terug en betaal je alles keurig op tijd. Je opent je (digitale) post direct en weet waar je het bewaard.

Waarom het belangrijk is

Belangrijke (online) documenten en je persoonlijke gegevens moet je altijd goed bewaren. Dat is nodig voor controle en om overzicht te houden. Als je dit jezelf goed aanleert, voorkom je dat je later eventueel in de problemen komt of inkomsten misloopt. Door op tijd te betalen en je gegevens bij te houden, kun je schulden voorkomen.

Tips

Met een georganiseerde mailbox, internetbankieren en/of je bankapp heb je al je administratie overzichtelijk bij elkaar. Wist je trouwens dat je de meeste belangrijke (online) documenten maar vijf jaar hoeft te bewaren? Spaar je nog niet (genoeg?): stel via online of mobiel bankieren in dat je maandelijks automatisch een bedrag naar je spaarrekening laat overschrijven. Bijvoorbeeld op het moment dat je salaris wordt gestort. Of check eens al je uitgaven en kijk of je daarop kunt besparen en zo meer geld hebt voor bijvoorbeeld die scooter, een vakantie of je rijbewijs!

Jij scoort Zilver!

Meestal gaat alles goed en ben je netjes met betalen, maar soms ben je ook wel wat slordig.

Waarom het belangrijk is

Belangrijke (digitale) papieren en je persoonlijke gegevens moet je altijd goed bewaren. Dat is nodig voor controle en om overzicht te houden. Als je dit jezelf goed aanleert, voorkom je dat je later eventueel in de problemen komt of inkomsten misloopt. Door op tijd te betalen en je gegevens bij te houden, kun je schulden voorkomen.

Tips

Heb jij al een speciale overzichtelijke mailbox en/of map voor je belangrijke (digitale) documenten en geldzaken? Natuurlijk heb je al een bankapp en weet je al dat je kunt internetbankieren. Kijk ook eens of je een digitaal ‘huishoud’boekje wilt gebruiken, dat geeft automatisch overzicht over je inkomsten en uitgaven. Spaar je nog niet (genoeg?): stel via online of mobiel bankieren in dat je maandelijks automatisch een bedrag naar je spaarrekening laat overschrijven. Bijvoorbeeld op het moment dat je salaris wordt gestort. Zo spaar je ongemerkt voor bijvoorbeeld die scooter, een vakantie of je rijbewijs!

Jij scoort Brons!

Jij houdt wel van een beetje chaos en dat kan heel gezellig zijn. Maar het kan ook in je nadeel werken. Je loopt het risico dat echt belangrijke (digitale) documenten zoek raken of dat je rekeningen niet betaalt. Of misschien vergeet je wel eens te checken of je het geld van een retour of van iemand voor wie je iets betaald hebt wel echt krijgt.

Waarom het belangrijk is

Belangrijke (digitale) documenten en je persoonlijke gegevens moet je altijd goed bewaren. Dat is nodig voor controle en om overzicht te houden. Als je dit jezelf goed aanleert, voorkom je dat je later eventueel in de problemen komt of inkomsten misloopt. Door op tijd te betalen en je gegevens/ bij- en afschrijvingen bij te houden, kun je schulden voorkomen.

Tips

Op tijd betalen, is niet alleen een kwestie van fatsoen, het voorkomt ook dat je boetes krijgt! Werk aan de winkel dus. Richt je mailbox in met duidelijke mappen en/of leg een fysieke map aan. Gebruik dit voor al je belangrijke (digitale) documenten en geldzaken, bewaar hierin documenten zoals garantiebewijzen, loonstrookjes en contracten. Dit geeft je overzicht. Kijk vervolgens ook of je nog kunt sparen voor de uitgave die je graag zou willen doen, dat is leuker dan schulden hebben!

Overigens heeft het systeem problemen met de uitslag na het invullen van alle antwoorden met de keuze ‘helemaal mee oneens’.

Jouw rechten en plichten 

Stellingen: Waar of niet waar?

Stellingen

Vorm: Stellingen over rechten en plichten die je voor of na je 18e hebt. 

Doelgroepen:

- onder de 18 (<18)

- boven de 18 (>18)

- zowel onder als boven de 18 (Mix)

Duur: 20 minuten

Leerdoelen:

• De jongeren kunnen benoemen welke financiële verantwoordelijkheden en verplichtingen je hebt als je 18 jaar bent.
• De jongeren kunnen benoemen met welke wet- en regelgeving (tegemoetkomingen, uitkeringen, verzekeringen) je te maken kunt krijgen als je 18 jaar bent.
• De jongeren kunnen benoemen of een bepaalde verzekering in hun situatie verplicht, noodzakelijk, wenselijk of optioneel is.
• De jongeren kunnen belasting terugvragen als zij hebben gewerkt.

Let op: de tweede stelling is doelgroep afhankelijk. Je kunt daar per doelgroep de stelling openen door op het plusje te klikken.

Mijn ouders zijn altijd aansprakelijk voor als ik iemand schade toebreng.

Stellingen

Mix

1. Waar
2. Niet waar
3. Soms
4. Dat weet ik niet

Deze stelling is niet waar.  

Zie https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/schulden/vraag-en-antwoord/schulden-van-kinderen#:~:text=Schuld%20door%20schade%20minderjarig%20kind&text=Is%20uw%20kind%20jonger%20dan,dan%20is%20het%20zelf%20aansprakelijk.

Kinderen tot en met 17 jaar

Bij kinderen van 16 en 17 jaar, zijn de ouders slechts in de tweede plaats verantwoordelijk. Kinderen zijn in deze leeftijdscategorie zelf verantwoordelijk voor de gevolgen van hun daden en kunnen dus ook zelf aansprakelijk gesteld worden.

 

Kinderen vanaf 18 jaar

Vanaf het moment dat het kind 18 jaar wordt, is hij of zij officieel meerderjarig. Dit betekent dat uw kind vanaf dat moment ook volledige verantwoordelijkheid draagt voor de gevolgen van zijn of haar daden. Voor schade of schulden veroorzaakt door een kind van 18 jaar of ouder kunnen de ouders niet langer aansprakelijk gesteld worden.

Met een AVP verzekering is zijn deze risico’s te verzekeren voor zowel de ouders als de kinderen zelf uitwonend studerend.

Vanaf je 18e ben je zelf verantwoordelijk voor je zorgverzekering

Stellingen

1. Waar
2. Niet waar

Zitten er voornamelijk deelnemers van onder de 18 in de les? Klik dan op het bovenste plusje. 

Zitten er voornamelijk deelnemers van boven de 18 in de les? Klik dan op het onderste plusje. 

De stellingen zijn beiden waar.  

Ziektekosten - De basisverzekering

• Vanaf de 1e maand nadat je 18 jaar bent moet je een eigen basisverzekering voor zorgkosten hebben. Je moet die zelf afsluiten. Dit kan bij de zorgverzekeraar van je ouder(s). Of bij een andere verzekeraar die je zelf kiest.
  
  
• Niet gedekt op de basisverzekering:
  - Tandarts
  - Alternatieve geneeskunde
  
  
• Zeer beperkt:
  - fysiotherapie

Stellingen

1. Vraag: heb je ook een eigen risico als je naar de huisarts gaat? Nee, en als hij dan geneesmiddelen voorschrijft ? Ja, wel voor medicijnen.
2. Voor meisjes tot 18 jaar oud valt de vergoeding van anticonceptie (de pil) onder de basisverzekering. Er geldt dan geen eigen risico. Voor vrouwen van 18 jaar tot 21 jaar valt de vergoeding van anticonceptie ook onder de basisverzekering, maar moet er wel een het eigen risico betaald worden,.
3. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/zorgverzekering/vraag-en-antwoord/is-fysiotherapie-opgenomen-in-het-basispakket
4. Fysiotherapie zit gedeeltelijk in het basispakket van de zorgverzekering. Wat u precies vergoed krijgt, hangt af van uw leeftijd en de reden waarom u fysiotherapie krijgt. U kunt zich aanvullend verzekeren voor fysiotherapie die niet in de basisverzekering zit.
5. https://www.zorgwijzer.nl/vergoeding/fysiotherapie

De zorgtoeslag 2024

• Het maakt niet uit of je thuis of op jezelf woont. De zorgtoeslag voor een alleenstaande is € 123 per maand. Voor een stel is de zorgtoeslag maximaal € 236,- pm. 
  
  
• Je inkomen mag niet hoger zijn dan  per jaar.Heb je een toeslagpartner? Je hebt recht op de maximale toeslag als het gezamenlijke inkomen lager is dan € 40.944,- per jaar
  
  
  
• Voor het aanvragen van de toeslag heb jij een DigiD nodig. Dit vraag je aan met jouw BSN nummer op de site digid.nl . 

Stellingen

• Toeslag vergeten: je kan de zorgtoeslag voor 2021 nog tot 1 september 2022 aanvragen.
• https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/toeslagen/content/kan-ik-zorgtoeslag-krijgen
• In 2022 mag uw inkomen niet hoger zijn dan € 31.998 per jaar.
• Hebt u een toeslagpartner? Samen mag uw inkomen niet hoger zijn dan € 40.944 per jaar.

De zorgtoeslag 2024

• Het maakt niet uit of je thuis of op jezelf woont. De zorgtoeslag voor een alleenstaande is € 123 per maand. Voor een stel is de zorgtoeslag maximaal € 236,- pm. 
  
  
• Je inkomen mag niet hoger zijn dan  per jaar € 37.496.Heb je een toeslagpartner? Je hebt recht op de maximale toeslag als het gezamenlijke inkomen lager is dan € 47.368,- per jaar
  
  
  
• Voor het aanvragen van de toeslag heb jij een DigiD nodig. Dit vraag je aan met jouw BSN nummer op de site www.digid.nl 

Stellingen

• Toeslag vergeten: je kan de zorgtoeslag voor 2021 nog tot 1 september 2022 aanvragen.
• https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/toeslagen/content/kan-ik-zorgtoeslag-krijgen
• In 2022 mag uw inkomen niet hoger zijn dan € 31.998 per jaar.
• Hebt u een toeslagpartner? Samen mag uw inkomen niet hoger zijn dan € 40.944 per jaar.

Als je naar het MBO gaat, heb je altijd recht op studiefinanciering.

Stellingen

Mix

1. Waar
2. Niet waar

Deze stelling is niet waar.  

Voor uitleg zie: https://duo.nl/particulier/studiefinanciering/voorwaarden.jsp

Vraag de deelnemers ook of ze weten of ze de studiefinanciering terug moeten betalen. Zie:  https://duo.nl/particulier/studiefinanciering/gift-of-terugbetalen.jsp

Je kunt beter gaan sparen dan beleggen.

Stellingen

Mix

1. Waar
2. Niet waar

Deze stelling is waar.  

Optie: begin een discussie over  rendement, risico (restschuld), met welk geld (heb je voldoende over), appeltje voor de dorst/ beleggen met stufi of andere lening (beleggen met geleend geld)

https://www.wijzeringeldzaken.nl/geldzaken-op-orde/sparen-of-beleggen-wat-zijn-je-opties/

https://www.nibud.nl/onderwerpen/sparen/

Vanaf je 18e begin je met het betalen van belasting.

Stellingen

Mix

1. Waar
2. Niet waar

Deze stelling is niet waar.  

Je betaalt BTW en als je werkt moet je ook voor je 18e belasting over je loon betalen. Mooi haakje om ook het terugvragen van de inkomstenbelasting en toeslagen te benoemen. Studenten die een bijbaantje hebben kunnen in 2021 maximaal € 8.450,- belastingvrij verdienen.

Zie ook: https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/prive/werk_en_inkomen/jongeren/teruggaaf_jongeren/teruggaaf_jongeren 

Iemand met een eigen bedrijf zal per jaar altijd meer verdienen dan iemand die in loondienst werkt.

Stellingen

Mix

1. Waar
2. Niet waar

Deze stelling is niet waar.  

Dit is sterk afhankelijk van hoeveel iemand aan verzekeringspremies betaald voor AOV, ziektekosten en aansprakelijkheid. Maar het zou zeker waar kunnen zijn.

Zie ook: https://desoftware-vergelijker.nl/boekhouden/zzp-of-loondienst/

Als je 18 jaar of ouder bent en op jezelf gaat wonen, krijg je huurtoeslag.

Stellingen

Mix

1. Waar
2. Niet waar

Deze stelling is niet waar.  

Zie: https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/huurtoeslag/content/student-op-kamers-huurtoeslag vergelijker.nl/boekhouden/zzp-of-loondienst/

Hulp bij financiën 

Opdracht in tweetallen: Wat of wie kan je helpen?

Hulp bij financiën

Vorm: Zoekopdracht in tweetallen gevolgd door klassikaal antwoord geven

Belangrijkste boodschap: Onderneem actie!

Duur: 15 minuten

Leerdoelen:

• De jongeren krijgen inzicht in instanties die hulp kunnen bieden bij schulden
• De jongeren worden zich bewust dat vragen om hulp niet vreemd is en dat je niet alleen staat op het moment dat je schulden hebt.

Hulp bij Financiën

Zoek in tweetallen de antwoorden op de volgende vragen.

1. Hoeveel mensen hebben zich in 2020 gemeld bij Schuldhulpverlening?
   
2. Met hoeveel schuldeisers hebben mensen te maken op het moment dat ze schuldhulpverlening vragen?
   
3. Welke schuldeiser komt het meeste voor?
4. Welke instantie kan helpen bij het in kaart brengen van inkomsten en uitgaven?
   
5. Waar kan je je melden als je schulden hebt bij de Belastingdienst?
   
6. Waar  je hulp krijgen met (problematische) schulden?

Hulp bij financiën

Tip!

Kijk op https://www.nibud.nl/

en https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/schulden/vraag-en-antwoord/schuldhulpverlening-aanvragen

1. Laat de deelnemers in tweetallen de antwoorden opzoeken.
2. Komen geef ze de tip om te zoeken op de site van het NIBUD en de rijksoverheid (zie Tip!).
3. Start de timer: ze hebben per vraag een minuut de tijd. 
4. Op de volgende pagina's komen de vragen voorbij zodat je ze kunt nabespreken.

Optie: je kunt de scores bijhouden per tweetal zodat je na vraag 6 kunt uitroepen wie de winnaars zijn.  Om de spanning erin te houden kun je de scores het beste niet laten zien (of één keer tussentijds de tussenstand).

Vraag 1:
Hoeveel mensen hebben zich in
2020 gemeld bij Schuldhulpverlening?

Hulp bij financiën

In 2020 hebben 78.000 mensen zich gemeld bij Schuldhulpverlening.

Stel de vraag: is dat meer of minder dan de deelnemers verwacht hadden?

Boodschap: Je bent niet de enige, schaam je er dus niet voor maar trek op tijd aan de bel.

Vraag 2: 

Met hoeveel schuldeisers hebben mensen te maken op het moment dat ze schuldhulpverlening vragen?

Hulp bij financiën

Hoeveel
schuldeisers?

Het juiste antwoord is 14.

Wie zit er het dichts bij?

Boodschap: Het duurt wel even voordat je 14 schuldeisers hebt.. Mensen trekken dus vaak pas laat aan de bel!

Vraag 3:
Welke schuldeiser komt het meeste voor?

Hulp bij financiën

1. Bank
2. Belastingdienst
3. Woningcorporaties
4. Aanbieders van telefoonabonnementen

Vraag 4:
Welke instantie kan helpen bij het in kaart brengen van inkomsten en uitgaven?

Hulp bij financiën

In 2020 hebben 78.000 mensen zich gemeld bij Schuldhulpverlening.

Stel de vraag: is dat meer of minder dan de deelnemers verwacht hadden?

Vraag 5:
Waar kan je je melden als je schulden hebt bij de Belastingdienst?

Hulp bij financiën

1. Bank
2. Belastingdienst
3. Gemeente
4. Nibud

Vraag 6:
Waar kan je hulp krijgen met (problematische) schulden?

Hulp bij financiën

1. Bank
2. Belastingdienst
3. Gemeente
4. Nibud

Boodschap: hulp is dichterbij dan je denkt. 

Optie: Heb je de scores bijgehouden? Vertel dan na deze slide wie de winnaars zijn!

Nibud (volgende slide)

Zoek op de website van het Nibud hoe je
uitstel van betaling kan aanvragen.

https://www.nibud.nl/onderwerpen/geldproblemen/beginnende-geldproblemen/#uitstel

www.nibud.nl

Zou jij hulp zoeken als je in de schulden zit?

Hulp bij financiën

1. Stel ter afronding van dit onderdeel de (nieuwe) vraag: Zou jij hulp zoeken als je in de schulden zit?
2. Draai aan het rad en geef de beurt!

Boodschap: Je hoeft niet alles zelf te kunnen, onderneem actie!

Voornemens checken

Hoe realistisch is jouw spaardoel?

Voornemens checken

Vorm: <>

Duur: <>

Leerdoelen:

<>

Hoe realistisch is jouw doel?

Ga in het lokaal op de plaats van jouw antwoord staan.

Voornemens checken

Heel realistisch

Eigenlijk niet  realistisch

Deze opdracht gaat over het spaardoel waar de deelnemers een foto van toevoegde in het onderdeel 'Financiële voornemens'.

1. Iedereen mag gaan staan.
2. Trek een denkbeeldige lijn en vraag de deelnemers de vraag te beantwoorden door link, recht of meer in het midden te gaan staan.
3. Vraag een aantal deelnemers waarom ze op de betreffende plek zijn gaan staan.

Deze lijnopstelling geeft op een eenvoudige maar zeer krachtige manier veel aanleiding tot een dialoog.

Hoe belangrijk is het voor je 

dat je jouw doel haalt?

Ga in het lokaal op de plaats van jouw antwoord staan.

Voornemens checken

Heel belangrijk

Totaal onbelangrijk

Ga de dialoog met de deelnemers aan.

Optie: stel nog een derde vraag:

“Hoe realistisch wordt je doel als je hiervoor hulp krijgt?”

Terugblik

Wat ga jij anders doen?

Terugblik

Vorm: <>

Duur: <>

Leerdoelen:

<>

Wat hebben we gedaan 

in deze LEF-les?

• Jouw Money Skills 

• Jouw rechten en plichten

• Hulp bij financiën/schuld

• Financiële voornemens: jouw spaardoel

• Digitale maandbegroting

• Voornemens checken

Terugblik

Blik kort terug op de les:

• Jouw Money Skills (quiz)

• Jouw rechten en plichten (stellingen)

• Hulp bij financiën/schuld (zoekopdracht in tweetallen)

• Financiële voornemens: jouw spaardoel (filmpje van influencer en foto opdracht)

• Digitale maandbegroting (voorbeelden laten zien en zelf invullen)

• Voornemens checken (lijnopstelling)

Wat vond je van de les?

Terugblik

😒🙁😐🙂😃

Wat ga jij (anders) doen na deze les?

Terugblik

1. Vraag aan iedereen eens goed na te denken over wat ze uit deze les meenemen.
2. Nodig de deelnemers uit om in te vullen wat ze anders gaan doen de komende week/weken.
3. Tip: kom hierop in de volgende les terug (je kunt zelfs de antwoorden van de betreffende les weer terughalen)!

Bedankt voor jouw deelname aan deze les

Module 1: Hoe krijg je je (geld)zaakjes op orde?

1. Bedank iedereen voor zijn/haar aanwezigheid.
2. De deelnemers hoeven niets voor te bereiden voor de volgende les.