Gauguin & Laval op Martinique

• ckv
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3-6

Introductie

Op een interactieve wijze krijgen de leerlingen een beeld van de werkwijze van Gauguin en Laval op Martinique en de inspiratie die ze er opdeden. Deze les kunnen leerlingen zelfstandig met een computer doen.

Instructies

Algemene leerdoelen

• Leerlingen maken kennis met het werk dat Gauguin en Laval op Martinique maakten.
• Leerlingen kunnen uitleggen hoe Gauguin en Laval op Martinique te werk gingen.
• Leerlingen ontdekken hoe het droombeeld van Gauguin en Laval van Martinique afweek van de werkelijke situatie.

Aansluiting op het curriculum

- Kunst Algemeen: Romantiek en realisme (intercultureel)

- CKV: lokaal en globaal; feit en fictie; traditie en innovatie

Benodigde materialen

- Eventueel mobiele telefoons

Differentiatie

Om tijd te besparen kunnen er één of meerdere vragen worden overgeslagen.

Gauguin & Laval op

Martinique

Naar de tropen...

Paul Gauguin en Charles Laval wilde hun kunst vernieuwen. Ze wilde zich onderscheiden van de rest van de 19de eeuwse westerse kunstwereld. In Frankrijk, waar zij woonden, lukte dat niet. Voor nieuwe ideeën gingen ze daarom via Panama naar de Franse kolonie Martinique.

Extra info

Op 11 juni 1887 kwamen de twee Franse kunstenaars per boot aan op het eiland Martinique. Vlakbij de toenmalige hoofdstad Saint-Pierre vonden ze een arbeidershut om in te leven (vergelijkbaar met de woning op de afbeelding hieronder). 

Afbeelding boven: De Canada, stoomboot van de Compagnie générale transatlantique, Le Havre, z.d. Archieves French Lines, Le Havre.

Afbeelding onder: Cases van plantagearbeiders, Martinique, z.d. Musée régional d'etnographie de Martinique, Fort-de-France.

Maar, wie waren deze mannen eigenlijk? Even voorstellen:

Paul Gauguin

• Groeide op in Peru;
• werkte als jongeman in de scheepvaart en op de beurs;
• was liever op reis dan thuis;
• is tegenwoordig in de kunstwereld een erg bekende schilder. In 2015 werd zijn werk Nafea faa ipoipo (Tahitiaans voor Wanneer ga je trouwen?) geveild voor 264 miljoen euro.

Schilderij: Paul Gauguin, Zelfportret met portret van Emile Bernard, 1888, Van Gogh Museum. 

Charles Laval

• Geboren in Frankrijk;
• wist al jong dat hij schilder wilde worden;
• exposeerde op dé salon toen hij nog maar 19 was;
• was bescheiden;
• stierf op 34 jarige leeftijd aan tuberculose.

Schilderij: Charles Laval, Zelfportret, 1888, Van Gogh Museum. 

Wat weet jij al over het eiland? Vul het hier in.

Op de volgende slide kun je via googlemaps zien waar Martinique precies ligt. 

Martinique

Info over Martinique in 1887

Martinique (toen Gauguin & Laval er waren)

• Afmetingen: ongeveer 70 km lang en 30 km breed
• Hoogste punt: vulkaan Mont Pelée (1397m)
• Aantal inwoners: 177.000
• Hoofdstad: Saint-Pierre
• Belangrijkste product: suiker
• Aantal suikerplantages: 456
• Gemiddelde temperatuur: 23-29 C

Franse kolonie: sinds 1635
Officiële afschaffing slavernij: 1848
Sinds 1946 een Frans departement

Afbeelding: Het uitzicht op Saint-Pierre voor de vulkaanuitbarsting van 1902, Martinique, ca 1901, Archives département de la Martinique, Fort-de-France.

Gauguin schreef na aankomst:

'Het is een paradijs... onder ons de zee omzoomd door kokospalmen, boven ons allerlei soorten fruitbomen.'

Schetsen en schilderen

Schets jij weleens? Tegenwoordig pakken we meestal onze telefoon als we iets vast willen leggen.

Laval en Gauguin gebruikten hun schetsboek. De schilders schetsten alles wat nieuw voor hen was: bladeren van bomen, planten, maar vooral de lokale bevolking.

Als je op het oogje hiernaast klikt, zie je een voorbeeld.

Schets

Schilderij: Paul Gauguin, De mangobomen, 1887, Van Gogh Museum.

Schets: Paul Gauguin, Martinikaanse vrouwen, 1887, privecollectie. 

Van Gauguin hebben we heel wat schetsen. Veel getekende mensen,  dieren, planten en bloemen zijn terug te vinden in zijn schilderijen. Hierdoor kun je zien dat Gauguin zijn schilderijen zorgvuldig samenstelde.

Van Laval zijn minder schetsen bekend.

Schets

Schilderij: Paul Gauguin, Martinikaanse weide, 1887, privecollectie.

Schets: Paul Gauguin, Vooroverbuigende Martinikaanse vrouw, 1887, privecollectie. 

Opdracht: match de schets

_{Gauguin en Laval gebruikten hun schetsen dus om schilderijen te maken. Welke schets hoort bij welk schilderij? Zet de juiste schets onder het passende schilderij.}

Links: Paul Gauguin, De kleine wasvrouw, 1887, Privecollectie.

Midden: Paul Gauguin, Weg onder de palmen, 1887, Privecollectie.

Rechts: Paul Gauguin, De mangobomen, 1887, Van Gogh Museum.

Martinique geschilderd door Gauguin

Foto

Linksboven: Martinikaans landschap, 1887, National Galleries of Scotland, Edinburgh.

Linksonder: Fruitdraagsters op het strand van Anse Turin, 1887, privecollectie.

Midden: Kustlandschap van Martinique, 1887, Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhagen.

Rechts: Bij de hutten, 1887, privecollectie.

Opdracht

Bekijk deze schilderijen goed. Er komt straks een vraag over. Klik ook eens op het icoon met 'foto' hieronder. Dan kun je het werkelijke landschap met het schilderij vergelijken. 

Martinique geschilderd door Laval

Foto

Linksboven: Twee ruiters op het strand, 1888, Staatliche Museen zu Berlin.

Linksonder: Fruitdraagsters, 1887, privecollectie.

Midden: Landschap op Martinique, 1887-1888, Van Gogh Museum.

Rechtsboven: Twee mandendraagsters op Martinique, 1889, Van Gogh Museum.

Rechtsonder: Vrouwen aan de kust, 1889, Van Gogh Museum.

Opdracht

Bekijk deze schilderijen goed. Er komt straks een vraag over. Klik ook eens op het icoon met 'foto' hieronder. Dan kun je het werkelijke landschap met het schilderij vergelijken. 

Welk beeld van Martinique krijg jij op basis van het werk van Gauguin en Laval?

Hier zie je 19de eeuwse foto's van Martinique.

Opdracht

Kijk goed naar de foto's op deze en de volgende slide. Daar gaat de volgende vraag over.

Hier zie je nog meer 19de eeuwse foto's van Martinique.

Welk beeld krijg jij van Martinique via deze selectie 19de eeuwse foto's?

Welke Martinikaanse onderwerpen hebben Gauguin en Laval volgens jou niet geschilderd?

Buiten beeld

• Gauguin en Laval schilderden weinig mannen.
• In hun werk zie je ook niet dat de Caraïbische bevolking zeer gemengd was. De schilders hebben bijvoorbeeld geen witte, Indiase en Chinese mensen afgebeeld.
• Ten slotte schilderden de twee kunstenaars de stad niet.

James Johnston, Rijke oogst, ca. 1903, Privecollectie. 

Buiten beeld

Het leven op Martinique zag er in het echt dus anders uit dan op het werk van Gauguin en Laval, en dan op de selectie 19de-eeuwse foto's. 

De culturele gebruiken van de verschillende bevolkingsgroepen, het koloniale leven van de witte overheerser, de gruwelijke leef-omstandigheden van een groot deel van de bevolking, de ruige natuur en het harde werk bleven buiten beeld. 

Schilderij: Paul Gauguin, Landschap met een paard, 1889, Saint Louis Art Museum.

Vernieuwing

Het doel van Gauguin en Laval was niet om een realistisch beeld van alle facetten van Martinique weer te geven, maar om hun kunst te vernieuwen. Dat deden ze daar.

Ze experimenteerde met sterke lijnvoering, vereenvoudigde kleurvlakken, complexe composities en nieuwe onderwerpen. Dit leverde vernieuwende werken op.  

Laval schreef:

'Er zijn hier zoveel nieuwe dingen te zien en te maken, op een manier die nog nooit is gedaan, genoeg voor meerdere kunstenaarslevens.'

Schilderij: Paul Gauguin, Tropische conversatie 1887, Privecollectie.

Zou jij iets willen toevoegen aan het werk van Gauguin of Laval? Zo ja wat? Zo nee, waarom niet?