1 Nederland en Indonesië - 3 Nationalisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

h2 les 1

Nederland en Indonesië

1

Tijd 1600 tot heden

3 - Nationalisme

h2 les 1

Herhalen

Tijd 1600 tot heden

Gebruik ook leertekst 2A.

Iemand beweert: ‘Ondanks de afschaffing van slavernij in 1860 bleef onvrijheid in Nederlands-Indië bestaan.’

Geef hiervoor twee argumenten.

• Veel Nederlanders bleven stiekem met slaven werken.
  
• Bij het cultuurstelsel was ook sprake van veel dwang.

h2 les 1

Herhalen

Tijd 1600 tot heden

Gebruik bron 6.

Dit rapport werd naar Nederland gestuurd, maar de minister van Koloniën hield het geheim. Waarom zou hij dat doen?

h2 les 1

Intro

Tijd 1600 tot heden

Rond 1900 kwam Nederland met een nieuw beleid om het welzijn van de inheemse inwoners van Nederlands-Indië te verbeteren. Maar dat veranderde niets aan hun ondergeschikte positie. Het verzet tegen die ongelijkheid groeide. Uiteindelijk werd Indonesië na de Tweede Wereldoorlog onafhankelijk.

h2 les 1

A De ethische politiek

Tijd 1600 tot heden

Rond 1900 ontstond bij Nederlanders het idee dat het hun taak was om vooruitgang te brengen in Nederlands-Indië en de inheemse bevolking op te voeden. Daardoor veranderde het Nederlandse beleid in Nederlands-Indië, maar dit leidde niet tot grote veranderingen.

Oorzaken:

• Ten eerste vonden steeds meer Nederlanders dat Nederland iets terug moest doen voor zijn kolonie, in ruil voor al het geld dat eraan was verdiend.
• Ten tweede voelden Nederlanders zich al de hele 19e eeuw  beter dan Aziatische volken. Dat idee werd versterkt door de grote technologische vooruitgang in Europa in de 19e eeuw en de opkomst van het nationalisme.

Een school die werd opgericht door het koloniale bestuur. (Foto uit ongeveer 1920.)

h2 les 1

A De ethische politiek

Tijd 1600 tot heden

Deze ideeën leidden in 1901 tot de ethische politiek in Nederlands-Indië. Die politiek ging ervan uit dat Nederland moest zorgen voor de ontwikkeling in de koloniën.

De Nederlandse regering wilde daarom investeren in het onderwijs, de gezondheidszorg, de economie en de infrastructuur. Zo werden er scholen gebouwd, spoorwegen aangelegd en kwam er een opleiding voor artsen.

Voor het grootste deel van de bevolking veranderde de ethische politiek weinig. De welvaart in Indonesië nam niet toe.

h2 les 1

A De ethische politiek

Tijd 1600 tot heden

Volgens de ethische politiek moest de inheemse bevolking ook op politiek gebied ontwikkeld worden. Maar Nederland wilde tegelijkertijd wel de baas blijven in zijn kolonie.

1918 richtte Nederland daarom de Volksraad op. Dat was een adviesraad waarin Nederlanders en leden uit de inheemse bevolking zaten. De Volksraad gaf advies aan het koloniale bestuur, maar mocht geen echte beslissingen nemen; dat bleven de Nederlanders doen.

De mensen in Indonesië waren daarom teleurgesteld in de Volksraad

h2 les 1

Controleren

Tijd 1600 tot heden

Noem een economische, een politieke en een culturele maatregel van de ethische politiek.

Een economische maatregel was ...

Een politieke maatregel was ...

Een culturele maatregel was ...

• Een economische maatregel was het verbeteren van infrastructuur.
  
• Een politieke maatregel was het oprichten van de Volksraad.
  
• Een culturele maatregel was het verbeteren van onderwijs.

h2 les 1

Controleren

Tijd 1600 tot heden

Gebruik bron 2.

Leg uit dat Wilhelmina voorstander is van de ethische politiek. Doe het zo:

De ethische politiek was gericht op...

Dat past bij de bron, want daarin staat dat...

• De ethische politiek was gericht op het ontwikkelen van de kolonie.
• Dat past bij de bron, want daarin staat dat Nederland een ‘beschavende taak’ heeft en de rechten van de inheemse bevolking beter moet regelen.

h2 les 1

B Nationalisme in Nederlands-Indië

Tijd 1600 tot heden

De inheemse bevolking van Nederlands-Indië was niet tevreden met de beperkte rechten die ze met de ethische politiek had gekregen. Onder de bevolking groeide het nationalisme.

Met name op Java bestond onder de inheemse bevolking een hoger opgeleide, rijkere elite. Na 1900 groeide bij deze groep het nationalisme snel. De groei van het nationalisme had een aantal oorzaken.

• Groeiend gevoel van eenheid tussen de eilanden
• Groeiend zelfvertrouwen (Europeanen konden verslagen worden)
• Inheemse jongeren gingen studeren in Europa. daar zagen ze dat  Europeanen vrijheid, gelijkheid en democratie heel belangrijk.

h2 les 1

B Nationalisme in Nederlands-Indië

Tijd 1600 tot heden

Er werden verschillende organisaties opgericht waarin nationalisten samen streden voor betere rechten. 

De belangrijkste was de Partai Nasional Indonesia (PNI). Dat betekent: de Indonesische nationale partij. Deze politieke partij werd in 1927 opgericht door Soekarno en Mohammed Hatta. Zij eisten volledige onafhankelijkheid voor hun land, dat zij Indonesië noemden. De PNI weigerde iedere samenwerking met Nederland.

Deze nationalisten werden erg populair. De Nederlandse regering zag hen als een gevaar en liet ze gevangen nemen. Maar hierdoor nam hun populariteit alleen maar toe.

Soekarno (in het midden, met tas) bij de rechtbank. Hij werd veroordeeld en kreeg een gevangenisstraf. (Foto uit 1930.)

h2 les 1

Huiswerk

Tijd 1600 tot heden

§3: 1, 2, 4-6

h2 les 1

B De Japanse bezetting

Tijd 1600 tot heden

In 1939 brak in Europa de Tweede Wereldoorlog uit. Nederland werd in 1940 bezet door de Duitsers. Daardoor kreeg het koloniale bestuur in Indonesië geen steun meer uit Nederland en stond het er alleen voor. Tegelijkertijd was Japan in Azië bezig om een eigen wereldrijk te stichten en een einde te maken aan de Europese overheersing in Zuidoost-Azië.

h2 les 1

B De Japanse bezetting

Tijd 1600 tot heden

In januari 1942 viel Japan Nederlands-Indië binnen. Het Nederlandse bestuur en het KNIL moesten zich overgeven. De Japanners besloten alle Nederlandse burgers en militairen te interneren. Dat betekent: opsluiten in kampen om ze buiten de samenleving te houden.

Soekarno en Hatta werden door de Japanners vrijgelaten. Zij gingen samenwerken met de Japanners in de hoop dat zij Indonesië onafhankelijkheid zouden geven. Maar dat bleek niet zo te zijn. Japan was slechts een nieuwe bezetter.

h2 les 1

B De Japanse bezetting

Tijd 1600 tot heden

In het begin waren veel Indonesiërs blij met de komst van de Japanners. Maar in de loop van de tijd veranderde dit. 

De Japanners bleken vooral geïnteresseerd in de grondstoffen die ze voor hun eigen oorlogvoering konden gebruiken en beroofden Indonesië van zijn land- en mijnbouwproducten. De economie stortte in en mensen leden honger. 

Miljoenen Indonesiërs moesten als dwangarbeider werken, soms ver van huis.

h2 les 1

B De Japanse bezetting

Tijd 1600 tot heden

In het begin waren veel Indonesiërs blij met de komst van de Japanners. Maar in de loop van de tijd veranderde dit. 

De Japanners bleken vooral geïnteresseerd in de grondstoffen die ze voor hun eigen oorlogvoering konden gebruiken en beroofden Indonesië van zijn land- en mijnbouwproducten. De economie stortte in en mensen leden honger. 

Miljoenen Indonesiërs moesten als dwangarbeider werken, soms ver van huis.

h2 les 1

B De Japanse bezetting

Tijd 1600 tot heden

 Miljoenen Indonesiërs moesten als dwangarbeider werken, soms ver van huis. 

Alleen al uit Java werden ruim 300.000 mensen naar andere eilanden getransporteerd. Nog geen 80.000 van hen overleefden het werk als dwangarbeider. 

Ook duizenden Nederlandse mannen moesten als dwangarbeider werken. Zowel Indonesische als Nederlandse meisjes en vrouwen werden gedwongen zich te prostitueren voor Japanse soldaten. Zij werden ‘troostmeisjes’ genoemd.

h2 les 1

B De Japanse bezetting

Tijd 1600 tot heden

Op 15 augustus 1945 moest Japan zich overgeven. 

In Indonesië was op dat moment geen Nederlands leger of bestuur dat de macht van Japan kon overnemen. Er was even helemaal niemand de baas in het land. 

Twee dagen later, op 17 augustus 1945, riepen Soekarno en Hatta de Republiek Indonesië uit. De Nederlandse regering erkende de Republiek Indonesië niet. Zij vond dat Indonesië weer een kolonie moest worden en stuurde soldaten. 

Tussen 1945 tot 1949 voerde Nederland oorlog in Indonesië, in een poging de kolonie te behouden. In 1949 erkende Nederland uiteindelijk de onafhankelijkheid van Indonesië.

h2 les 1

Huiswerk

Tijd 1600 tot heden

§3: 8-12