1 Nederland en Indonesië - 2 Een winstgevende kolonie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

h2 les 1

Nederland en Indonesië

1

Tijd 1600 tot heden

2 - Een winstgevende kolonie

h2 les 1

A de koloniale samenleving

Tijd 1600 tot heden

De samenleving in Nederlands-Indië kende grote ongelijkheid. Daarbij speelde huidskleur een belangrijke rol.

Nederlanders

Kleine groep witte Nederlanders. Waren het machtigst. Tot 1880 Meestal mannen: ambtenaren, soldaten en ondernemers. Rijker dan inheemse bevolking en leefden apart. Hadden bedienden en kregen soms relatie met inheemse vrouw. Na 1880 meer Europese vrouwen en groeide groep witte gezinnen.

h2 les 1

A de koloniale samenleving

Tijd 1600 tot heden

De samenleving in Nederlands-Indië kende grote ongelijkheid. Daarbij speelde huidskleur een belangrijke rol.

Indo's

Uit de relaties tussen Nederlanders en mensen uit de inheemse bevolking kwamen kinderen voort. Deze kinderen werden indo's genoemd. Vanwege hun donkere huidskleur keken de Nederlanders op hen neer. Werden ook vaak niet herkend door hun witte vaders.

Binnen de groep indo's bestonden verschillende sociale lagen. Hoe witter je was, hoe hoger je status. Onderscheid tussen mensen maken op basis van huidskleur noemen we racisme.

h2 les 1

A de koloniale samenleving

Tijd 1600 tot heden

De samenleving in Nederlands-Indië kende grote ongelijkheid. Daarbij speelde huidskleur een belangrijke rol.

Vrouwen

Na 1880 kwamen meer vrouwen uit Nederland naar Indonesië. Net als in Nederland mochten zij zich niet bemoeien met politiek en het bedrijfsleven. Meestal hadden ze wel een opleiding gehad.

Javaanse adellijke vrouwen eisten eind 19e eeuw steeds vaker dezelfde mogelijkheden. Velen van hen kregen geen onderwijs, werden (soms als kind al) uitgehuwelijkt en mochten geen beroep uitoefenen.  

Armere vrouwen in Indië hadden bijna geen kans om hun positie te verbeteren.

De rijkere en invloedrijkere inheemse vrouwen op Java slaagden er soms in hun positie te verbeteren. Zo richtte een Javaanse vrouw in 1904 de eerste inheemse school voor meisjes op.

h2 les 1

A de koloniale samenleving

Tijd 1600 tot heden

De samenleving in Nederlands-Indië kende grote ongelijkheid. Daarbij speelde huidskleur een belangrijke rol.

Slaven

In Nederlands-Indië werkten duizenden slaven, bijvoorbeeld in de landbouw of als sjouwer in de haven. 

tussen 1600-1800 zijn ongeveer 500.000 mensen als slaaf naar VOC-gebieden in Azië gebracht. 

Deze slaven waren afkomstig uit Afrika, China en Nederlands-Indië zelf. In 1860 werd de slavernij afgeschaft, maar niet iedereen hield zich daaraan.

h2 les 1

Controleren

Tijd 1600 tot heden

Hieronder staan vier feiten over de samenleving in Nederlands-Indië. Welk feit is een voorbeeld van racisme?

1. Javanen van Adel konden makkelijker hun positie verbeteren dan arme Javanen.
2. Nederlanders mochten alleen met inheemse vrouwen trouwen die christelijk waren
3. Voor de inheemse bevolking golden andere wetten dan voor de Nederlanders
4. Vrouwen mochten niet stemmen bij verkiezingen of meepraten over het bestuur.

h2 les 1

Verwerken

Tijd 1600 tot heden

Maak opdracht §2 1 en 2

h2 les 1

B Het cultuurstelsel

Tijd 1600 tot heden

Een kolonie moest geld opleveren. Om nog meer geld te kunnen verdienen aan Nederlands-Indië voerde Nederland in 1830 het cultuurstelsel in op Java.

Het cultuurstelsel

Een economisch systeem waarbij de boeren op 1/5 deel (20%) cultuurproducten zoals koffie, suiker en tabak moesten verbouwen.

De inlandse regenten kregen de taak hier toezicht op te houden. De geproduceerde producten gingen naar de Nederlanders die het weer verkochten in Europa.

Zo kwam Nederland, zonder grote inspanning, aan grote hoeveelheden landbouwproducten. De boeren kregen daar weinig voor terug

h2 les 1

B Het cultuurstelsel

Tijd 1600 tot heden

Een kolonie moest geld opleveren. Om nog meer geld te kunnen verdienen aan Nederlands-Indië voerde Nederland in 1830 het cultuurstelsel in op Java.

Uitbuiting

Voor de Javaanse boeren was het cultuurstelsel om drie redenen een ramp.

1. Vaak moesten ze hun beste grond afstaan, waardoor ze voor zichzelf vaak niet genoeg eten konden produceren.
2. Vaak moesten ze ook nog een belasting betalen aan de regenten, zodat ze meer dan 1/5 deel van hun oogst moesten afstaan.
3. Vaak moesten boeren nog 'herendiensten' doen voor de regent of de Nederlanders. Hierdoor hadden ze (te) weinig tijd om hun akkers te bewerken.

h2 les 1

B Het cultuurstelsel

Tijd 1600 tot heden

Een kolonie moest geld opleveren. Om nog meer geld te kunnen verdienen aan Nederlands-Indië voerde Nederland in 1830 het cultuurstelsel in op Java.

Kritiek

In 1860 publiceerde de Nederlandse schrijver Multatuli het boek Max Havelaar. Het boek gaat over zijn ervaringen als assistent-resident.

Multatuli beschreef hoe de Javaanse boeren werden onderdrukt en uitgebuit. Het boek werd in Nederland heel populair.

Ook de liberalen hadden kritiek. Zij zijn een politieke stroming die geloven in vrijheid en een vrije economie. Zij wilden daarom de economie in Nederlands-Indië hervormen. 

In 1870 werd het cultuurstelsel afgeschaft.

h2 les 1

Controleren

Tijd 1600 tot heden

Waarom werd het cultuurstelsel afgeschaft? 

1. Het cultuurstelsel kostte meer geld dan het opleverde.
2. Javaanse boeren wilden meer vrijheid
3. Liberalen hadden kritiek op het systeem van vrije economie
4. Nederlanders hadden kritiek op de werkomstandigheden

h2 les 1

huiswerk

Tijd 1600 tot heden

Bestudeer tekst C op blz. 20 

Maak opdracht §2 4, 5, 6, 9, 10, 11