4.5 deel 1 SOA's

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4.5

Voorkomen van SOA's

Wat betekent de afkorting
SOA ?

Hoe kun je een SOA krijgen?

1. Via bloed, sperma of vaginaal vocht waarin de ziekteverwekker zich bevindt
2. Via sperma of vaginaal vocht waarin de ziekteverwekker zich bevindt
3. Alleen via sperma waarin de ziekteverwekker zich bevindt
4. Alleen via bloed waarin de ziekteverwekker zich bevindt

Welke ziekteverwekkers kunnen een SOA veroorzaken?

1. alleen virussen
2. alleen bacteriën
3. zowel virussen als bacteriëren
4. zowel virussen, bacteriën en parasieten

Via welke vormen van onbeschermde seks kun je een SOA oplopen?

1. alleen via geslachtsgemeenschap
2. via geslachtsgemeenschap en orale seks
3. via geslachtsgemeenschap, anale en orale seks
4. via geslachtsgemeenschap, anale, orale seks en zoenen

Belangrijke websites

https://www.soaaids.nl/nl

https://sense.info/nl/

https://soaclinic.nl/

welke ziekteverwekker ???

Welke SOA's worden veroorzaakt door een bacterie?

1. chlamydia, HIV en herpes
2. herpes, syfilis en gonorroe
3. HIV, syfilis en chlamydia
4. gonorroe, chlamydia en syfilis

Bacterie	Virus	Parasiet
chlamydia	HIV	schaamluis
gonorroe	herpes	schurft
syfilis	genitale wratten	(trichomonas)
(shigella)	hepatitis B
	HPV

LEREN !!!

Bacterie	Virus	Parasiet
chlamydia	HIV	schaamluis
gonorroe	herpes	schurft
syfilis	genitale wratten	(trichomonas)
(shigella)	hepatitis B
	HPV

antibiotica

vaccinatie

1. Chlamydia Trachomatis

jongens vaak wel klachten (pijn bij plassen of pijn in de balzak), meisjes vaak niet

kan bij meisjes leiden tot onvruchtbaarheid

goed te behandelen met antibiotica

2. Genitale wratten/HPV

wratten veroorzaakt door HPV

niet ernstig, wel vervelend

HPV kan jaren later soms leiden tot baarmoederhalskanker, anuskanker of keelkanker

3. Gonorroe

(Neisseria gonorrhea)

bekend als de 'druiper'

pijn bij plassen, jeuk en bloederige ontlasting

goed te behandelen met antibiotica

4. Genitale herpes

(Herpes Simplex = hsv-2)

rondom mond = koortslip

(hsv-1)

blaasjes, zweertjes

heb je het een keertje gehad? dan duikt het virus weer op als je weerstand laag is.

5. Hepatitis B

moe, misselijk, pijn, geelzucht en uiteindelijk leverontsteking

vaccinatie, voor sekswerkers, drugsgebruikers, ziekenhuis, reizigers naar Azië, Afrika en M/Z-Amerika

6. HIV

Humaan Immunodeficiency Virus

HIV positief? met speciale HIV-remmers kun je AIDS voorkomen

HIV verzwakt je afweer

7. Syfilis

(Treponema pallidum)

stadium 1: 

zweertjes, verdwijnen vanzelf na 

3-6 weken

stadium 2: 

grieperig, haaruitval, vlekjes op de huid.

stadium 3:

zonder behandeling tast bacterie hart, botten en hersenen aan

bacterie, dus ANTIBIOTICA!

8. Schaamluis

wordt ook wel 'platjes' genoemd

jeuk en wondjes

vervelend maar ongevaarlijk

behandelen met 

luis-dodende-crème

Twee uitspraken:
Wim zegt: Iemand met HIV heeft ook AIDS
Bauke zegt: HIV is de meest voorkomende SOA in Nederland
Wie heeft gelijk?

1. Wim heeft gelijk
2. Bauke heeft gelijk
3. Beide hebben gelijk
4. Beide hebben ongelijk

Noem een SOA dat door een virus wordt veroorzaakt.

Maak deze oefeningen:

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/SOA/soa.htm

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/SOAtest/SOAtest.htm

SOA's kun je krijgen door onveilige seks.

Voorkomen is beter dan genezen!

Er zijn veel thuis-testen te koop maar die zijn niet allemaal even betrouwbaar. Testen via de huisarts of via het gratis Sense-spreekuur bij de GGD, zijn het meest betrouwbaar.

anticonceptiemiddelen

Beschermen je tegen zwangerschap, in sommige gevallen ook nog tegen SOA's (condooms).

Welk anticonceptiemiddel voorkomt wat?

innesteling	ovulatie	bevruchting
spiraal	staafje	condoom
	pleister	sterilisatie
	morning-after	pressarium
pil	pil	pil

werking pil

1. hormonen (oestrogeen en progesteron) die eisprong remmen
   
2. baarmoederwand groeit niet waardoor (mocht er toch een bevruchting zijn) het embryo zich niet kan innestelen
   
3. de taaie slijmprop in de baarmoedermond blijft zitten (normaal gaat ie er op vruchtbare dagen uit), spermacellen kunnen hier niet doorheen
   

minipil?

De minipil is 'de pil' met de minste hoeveelheid hormonen. Er zijn ook zwaardere varianten mogelijk.

Nadelen:

- iedere dag slikken (de minipil)

- hormonen gaan door hele lijf dus redelijk hoge concentratie nodig

- mogelijke bijwerkingen zijn stemmingswisselingen, minder zin in sex, dikker worden, misselijkheid

alternatieven met hormonen

• Prikpil - om de zoveel tijd een injectie bij de huisarts 
  
• Hormoonstaafje - een kunststof staafje onder de huid plaatsen die geleidelijk hormonen afgeeft (duurt maanden tot jaren)
  
• Morningafter pil - alleen in noodgevallen - bevat hoge concentraties hormonen - slik je binnen 72 uur na onbeschermde sex - kans op zwangerschap nog maar 5 - 10% (heeft bijwerkingen door hoge dosis)

Voorbehoeds-/anticonceptiemiddel

Fysieke barriere	Hormonale regeling
(Vrouwen)condoom	Pil
Pessarium (icm zaaddodend middel)	Spiraaltje
Koperspiraaltje	Prikpil
Steriliseren (langdurig)	Implantaat

Oestrogenen + progesteron:

remmen FSH en LH!

Morning-after pil

Als je er gelijk achter komt dat je toch onveilige seks hebt gehad, kun je als noodmaatregel de morning-after pil halen bij een drogisterij.

Dit kan tot maximaal 3 dagen na seks, en werkt niet gegarandeerd.

Noodmaatregelen

Na bevruchting

Morning after pil/ morning after spiraaltje

Afbreken zwangerschap:

Overtijdbehandeling (tot 16 dagen na verwachte menstruatie)

Abortus (zuigcurettage/ abortuspil. Tot 24 wk na bevruchting)

Foutje boek op blz 143.

Welke hormonen zitten er in hormonale anticonceptie?

1. Oestrogeen
2. Oxytocine
3. Progestageen
4. Testosteron

Binnen hoeveel uur na de seks moet de morning after pil genomen worden als het niet helemaal goed is gegaan met de anticonceptie?

1. 80 uur
2. 75 uur
3. 72 uur
4. 69 uur

Welke voorbehoedsmiddel/anticonceptie is meestal onomkeerbaar?

1. Coitus interuptus
2. Sterilisatie
3. Prikpil
4. Implanon / hormoonstaafje

Welke van deze anticonceptiemiddelen zijn onbetrouwbaar?

1. De pil
2. Periodieke onthouding
3. Condoom
4. Coïtus interruptus

Wat doet de anticonceptie pil?

1. Zorgt dat je niet ovuleert
2. Breekt zaadcellen af
3. Zo word je niet ongesteld
4. Zorgt dat je niet zwanger kan worden

Welk anticonceptiemiddel beschermt tegen soa's?

1. Spiraaltje
2. Pessarium
3. Vrouwencondoom
4. Natuurlijke methode