H4: De investituurstrijd

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 4: Steden en staten

Hoge & Late middeleeuwen

1000 n.Chr - 1500 n.Chr

Aantekeningen

Zie je dit potloodje? Dan neem je de dikgedrukte en onderstreepte zin over in je schrift.

Te weinig tijd? De les wordt met je gedeeld, dan kan je tijdens zelfstandig werken verder met het overnemen.

Deze les

Investituurstijd

Aan het einde van de les ..

• Kan je de begrippen 'investituurstrijd, tweezwaardenleer, geestelijke macht en wereldlijke macht' uitleggen.
• Kan je uitleggen dat de bisschop zowel geestelijke als wereldlijke macht had
• Kan je uitleggen dat de investituurstrijd niet een religieus, maar een politiek conflict was. 

De investituurstrijd

Keizer Hendrik IV van het Heilige Roomse Rijk kwam in de elfde eeuw in conflict met paus Gregorius VII.

• Conflict over wie bisschoppen mochten benoemen.
• Conflict over wie de macht heeft

De investituurstrijd

Investituurstrijd: machtsstrijd tussen de paus en de keizer van het Heilige Roomse rijk (Duits keizerrijk)

• Klik op de ? 

Het Heilige Roomse rijk was een keizerrijk dat in midden-europa lag. Het werd rooms (romeins) genoemd en werd gezien als de opvolger van het Romeinse rijk. 

Het ‘Rijk’ vormde een lappendeken van hertogdommen, graafschappen, bisdommen en koninkrijkjes die zichzelf min of meer bestuurden (leenmannen) en veranderde in de loop der tijd door oorlogen en politieke huwelijken regelmatig van vorm. Zo wordt Nederland ook een onderdeel van dit rijk 

De investituurstrijd

Keizer Hendrik IV stelde al lange tijd Bisschoppen aan als leenman. Dat deed hij om zijn eigen macht te behouden. 

1. Bisschoppen als leenman omdat zij, anders dan de adel, geen kinderen kregen 
2. De heerschappij over het grondgebied dus niet erfelijk kon worden opgedeeld. 
3. Hierdoor kon de Duitse keizer bij de sterfte van een heerser altijd zelf een nieuwe loyale geestelijke op zijn plaats zetten. 

De investituurstrijd

Zowel de keizer als de paus ging zelf bisschoppen benoemen. De paus excommuniceerde hierop de keizer. Excommuniceren: iemand uitsluiten uit de kerkgemeenschap.

Gevolgen: 

• bisschoppen en vorsten erkennen Hendrik nu niet langer als koning en keizer.
• Hendrik verliest veel macht
• Hendrik kan niet meer naar de hemel 

De investituurstrijd

Hendrik zag zich genoodzaakt om de paus te vragen om de excommunicatie ongedaan te maken.

• Hendrik ging op weg naar de paus.
• Zat drie dagen te wachten.
• Hendrik werd vergeven.

Een aantal Duitse bisschoppen keerde zich tegen Hendrik en ook sommige vorsten dreigden de kant van de paus te kiezen. Omdat Hendrik vreesde zelfs de troon te verliezen, besloot Hendrik naar Italië af te reizen om de paus, die in de burcht van Canossa overwinterde, openlijk te smeken de ban op te heffen.

Volgens de overlevering liet de paus de koning in Canossa eerst blootsvoets drie dagen en nachten in slecht weer wachten. 

Hendrik zit geknielt voor de paus (onder de boog) en smeekt voor vergevenis. De man in het rood is een bemiddelende bisschop. 

De investituurstrijd

Investituur betekent het bekleden, ofwel het aanstellen van bisschoppen. 

• De kerk en staat werkte in de vroege middeleeuwen vaak samen.
• In de late middeleeuwen staan de kerk en staat juist veel tegenover elkaar. 

De investituurstrijd

Volgens de tweezwaardenleer was de wereld verdeeld in de wereldlijke en de geestelijke macht.

• Wereldlijke macht: De koning of keizer, hij gaat over zaken als landsbestuur en rechtspraak.
• Geestelijke macht: over alle geloofszaken en het hoofd hiervan is de paus. 

De investituurstrijd

De Investituurstrijd kwam officieel ten einde in 1122 met het Concordaat van Worms.

In dit verdrag stond:

• De paus benoemt de bisschoppen
• De keizer bepaald of bisschoppen wereldlijke macht kregen. 

Tweezwaardenleer

De macht is verdeeld in weredlijke en geestelijke macht. Je ziet dat Jezus (te herkennen aan de cirkel/halo om zijn hoofd) twee zwaarden uitdeeld aan twee personen. 

- Links de paus, te herkennen aan de pauzelijke kroon

- Rechts de keizer te herkennen aan zijn keizerlijke kroon 

Opdrachten van de week

Maak de werkdoelen bij:

• De investituurstrijd

Beantwoorde criteria in je schrift

(verschillend per kleur) 

Aan de slag! 

•       Ga naar de learning portal en maak de opdrachten. Beantwoord de criteria die hoort bij het leerdoel in je schrift

se se Je mag zachtjes samenwerken. Je maakt wel je eigen werk. Hierbij mag je muziek luisteren.

            Als je klaar bent, dan laat je je werk zien voor feedback.