Dialecten en accenten

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Standaardnederlands, dialecten, vaktaal

Standaardnederlands

Hoewel we allemaal Nederlands spreken, klinkt het niet bij iedereen hetzelfde. Standaardnederlands is het Nederlands zoals je dat op school leert spreken en schrijven. Eigenlijk is het een verzameling afspraken over de manier waarop je woorden en zinnen uitspreekt en opschrijft. Het Nederlands verandert voortdurend. Er komen woorden bij en er verdwijnen woorden. In de loop van de tijd veranderen de afspraken over de schrijfwijze van woorden, over de uitspraak. 

Dit is de oudste Nederlandse tekst die gevonden is (ca. 1100). Probeer het eens in hedendaags Nederlands te vertalen. Schrijf jouw vertaling hieronder.

Hebban olla vogala

• Het is een liefdesgedichtje.
  
• Het is opgeschreven door een monnik, die bij het overschrijven van teksten in het Latijn even wilde proberen of zijn pen het goed deed en deze zinnetjes opschreef.

Vertaling

Taal verandert steeds

Het Nederlands verandert steeds. Als de wereld om je heen verandert, heb je daar nieuwe taal voor nodig. Zodoende is het woord 'computer' pas een paar decennia in gebruik. Er zijn ook woorden die verdwijnen. Zo'n woord is 'gladbek'. Wat denk je dat dat betekent?

Wat is een 'gladbek'?

1. Een jongeman die nog geen baard heeft.
2. Een man die net een bezoekje aan de barbier heeft gebracht.
3. Iemand die leugens vertelt.
4. Het gevoel in je mond als je vet hebt gegeten.

Coronawoorden

De coronacrisis heeft ook veel nieuwe woorden opgeleverd, zoals coronakapsel, anderhalvemetersamenleving en hoestschaamte. 

In 2017 was 'appongeluk' één van de nieuwe woorden. Wat is het?

1. Een vergissing waarbij een appje naar de verkeerde persoon gestuurd is.
2. Liefdesverdriet nadat je partner de relatie met een appje heeft beëindigd.
3. Ongeluk waarbij een verkeersdeelnemer betrokken is die tijdens het ongeval aan het appen was.
4. Het per ongeluk verzenden van een verkeerde tekst doordat autocorrect de tekst heeft aangepast.

Standaardnederlands en dialect

Naast het standaardnederlands worden er in Nederlands ook allerlei andere variaties van het Nederlands gesproken, zoals het Twents, het Fries en het Rotterdams. Dialecten kennen een eigen woordenschat, eigen klanken en grammatica. Soms is het lastig iemand die dialect spreekt te verstaan.

Veiligheidinstructie

In het volgende filmpje worden de veiligheidsinstructies in het Twents gegeven. Kun jij het volgen? Na het filmpje krijg je een paar vragen.

00:15

Wat betekent het woord
'joekelt'?

00:44

Wat betekent het woord
'toet'n'?

00:52

Wat betekent het woord
'poez'n'?

00:57

Wat is een 'noaber'?

1. Een kind
2. Een buurman/-vrouw
3. Een ander
4. Een vriend

01:45

Wat betekent het woord
'onmeunig'?

Dialect en accent

• Een dialect is in principe een taal op zich: het heeft zijn eigen woordenschat, klanken en grammatica. Voorbeelden hiervan zijn het Twents, het Zeeuws, het Brabants, etc.
• Een accent is geen taal, maar een manier waarop je een taal uitspreekt: (standaard)Nederlands praten met een Twents accent of Twents spreken met een Nederlands accent.
• Soms kun je aan het accent horen waar iemand vandaan komt.

Wat vind jij een mooi dialect?

Je leerde

- Standaardnederlands

- dialecten