7.3 Verlichte ideeën in Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

7.3 Verlichte ideeën in Nederland

De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over – grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap

Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op –eigentijdse verlichte wijze vorm te geven 

Verlichting leidt tot revolutie:

Amerikaanse revolutie / onafhankelijkheidsoorlog (1774 - 1783)

Bataafse Revolutie (1787)

Franse Revolutie (1789)

Leerdoelen

1  Je kunt meerdere oorzaken beschrijven voor de opkomst van de patriotten in de Republiek.

2 Je kunt met voorbeelden aantonen dat de patriotten verlichte standpunten hadden en dat die standpunten in de Bataafse Republiek werden vertaald naar politieke maatregelen.

3 Je kunt het verloop van de strijd tussen patriotten en Oranjegezinden van 1787 beschrijven en  de gevolgen daarvan verklaren.

4 Je kunt beschrijven welke rol de Franse Revolutie speelde in de totstandkoming van de     
    Bataafse Republiek.

5 Je kunt de doelen van het Congres van Wenen benoemen en met voorbeelden toelichten.

Wie stonden oorspronkelijk bekend als de "Bataven"?

1. Nederlandse patriotten
2. De Watergeuzen
3. Prinsgezinden
4. Een groep Germanen die vroeger langs de Rijn leefden

Het bestuur in de Republiek (1588-1795)

Verlichte ideeën in de Republiek

onvrede over het politieke systeem:

- stadhouder Willem V gedroeg zich als een vorst

- Gouden Eeuw voorbij

- dramatische nederlaag in Vierde Engelse zeeoorlog (1780-1784)

Verlichte ideeën in de Republiek

Aan het Volk van Nederland was een pamflet dat in de nacht van 25 op 26 september 1781 over alle grote steden in de Republiek der Verenigde Nederlanden werd verspreid vanuit geblindeerde koetsen.

Het pamflet van Joan Derk van der Capellen tot den Pol werd een inspiratie voor de patriotten.

Hoe zouden de aanhangers van de stadhouder Willem V worden genoemd?

Aanhouding van Wilhelmina bij Goejanverwellesluis

Wilhelmina's broer versloeg in 1787 de vrijkorpsen en zorgde ervoor dat Willem V's macht hersteld werd

Naar welk land, waar niet veel later hun idealen in praktijk werden gebracht, vluchtten de patriotten toe?

1. Amerika
2. Frankrijk
3. Oostenrijk
4. Engeland

Na de Franse revolutie trok het Franse leger met de gevluchte patriotten naar de Republiek en werd de Bataafse Republiek uitgeroepen.

De rekening voor deze 'bevrijding' was voor de inwoners van de Bataafse Republiek

De patriottische revolutie is tot twee keer toe sterk beïnvloed door buitenlandse mogendheden. Welk motief hadden achtereenvolgens Pruisen en later Frankrijk om zich hiermee te bemoeien?

Gevolgen Bataafse revolutie:

Verklaar vanuit het oude particularisme waarom de discussie over de eenheidsstaat zo moeizaam verliep.

Gebeurtenis 1

Gebeurtenis 2

Gebeurtenis 3

Gebeurtenis 4

Gebeurtenis 5

Verschijning 'aan het Volk van Nederland

Stadhouder Willem V vlucht naar Engeland

Inval Pruisen in de Republiek

Aanhouding van Wilhelmina bij Jangoeverwellesluis

Franse leger valt met de patriotten de Republiek binnen

De gebeurtenissen op een rij

- Patriotten richten vrijkorpsen op.

- Willem V vlucht naar Nijmegen.

- Wihelmina van Pruissen bij Goejanverwellesluis

- Koning van Pruissen (broer) komt te hulp

- Patriotten vluchten naar Frankrijk

- 1789 Patriotten helpen bij de Franse Revolutie

1795 - 1805: periode van onrust

- gematigde en radicale patriotten

- Staten-Generaal wordt Nationale Vergadering

- 1801: bestuur van 12 mensen, uiteindelijk slechts 1 (raadpensionaris)

- 1806 - 1810: Koninkrijk Holland: Koning Lodewijk Napoleon

- 1810 -1813: Inlijving bij Frankrijk.

Koninkrijk Holland

1806-1810

Lodewijk Napoleon

"Iek ben konijn van Olland"

De broer van Napoleon, koning Lodewijk Napoleon, is eigenlijk best populair in Nederland. Hij trekt zich niet zo veel aan van de regels die zijn grote broer in verzint. Koning Lodewijk trekt vooral zijn eigen plan en dat is heel gunstig voor Nederland. Hij maakt van koninkrijk Holland een gecentraliseerde eenheidsstaat met een standaardtaal (hij leerde zelf ook Nederlands spreken), een schoolwet en hij omzeilde slim de regels van zijn grote broer die de vrije handel in de weg stonden.  Keizer Napoleon was echter niet zo tevreden, want Lodewijk luisterde niet...hij werd teruggehaald en Napoleon lijfde het koninkrijk  Holland in bij het keizerrijk Frankrijk. Nederland was dus tussen 1810 en 1813 een stukje van Frankrijk.

Om welke redenen werd Lodewijk Napoleon aangesteld en later afgezet als koning van Holland?

Onderdeel Frans Keizerrijk

1810-1813

Napoleon

• De Franse Revolutie eindigde in een bloedbad, er brak chaos uit in het land
• Daarom greep in 1799 generaal Napoleon Bonaparte de macht
• Napoleon veroverde een groot deel van Europa
• Zo werden de ideeën van de Franse Revolutie door heel Europa verspreid.
• Ommekeer werd de tocht naar Rusland in 1812
• Tijdens de volkerensslg bij Leipzig leed napoleon een nederlaag
• In 1815 werd Napoleon definitiefverslagen in de Slag bij Waterloo (ligt in België)

Bij elke oorzaak past een gevolg. Maak de goede combinaties.

Lodewijk XVI stuurde soldaten naar Parijs om de bijeenkomst voor de nieuwe grondwet te stoppen.

Franse troepen trokken samen met de patriotten Nederland binnen.

Napoleon maakte van Frankrijk een dictatuur.

Lodewijk Napoleon werd koning van Nederland.

Het volk bestormde de Bastille.

Willem V vluchtte naar Engeland.

Eén man maakte voortaan de nieuwe wetten en benoemde of ontsloeg de ministers.

Hierdoor kwam een einde aan de Bataafse Republiek.

Was de maatregel van Napoleon verlicht of niet?

Niet verlicht

Wel verlicht

Een wetboek

Onderwijs voor iedereen

Afschaffing van de standen

Beoordeeld worden op hoe je het doet

Einde republiek

Keizerschap

Familie kreeg goede baantjes

Geen vrijheid van meningsuiting

Het Koninkrijk der Nederlanden 1815

Na het Congres van Wenen :

Een groot koninkrijk der

Nederlanden

Koning Willem I

Koning Willem I

Ondertussen worden er in Europa flinke veldslagen uitgevochten door Frankrijk onder leiding van  Napoleon en andere landen die niet overheerst wilden worden door Frankrijk. Als Napoleon in 1813 voor de eerste keer verslagen wordt gaan deze landen om de tafel zitten en vergaderen zij over hoe ze de macht nu gaan verdelen. 

1814-1815 Congres van Wenen

Hier wordt afgesproken dat Nederland, België en Luxemburg samen Het verenigd Koninkrijk der Nederlanden gaan heten. De zoon van stadhouder Willem V wordt gevraagd om van dit koninkrijk de koning te worden. Dat ziet hij wel zitten. Vanuit Engeland arriveert hij in Scheveningen op het strand en hij wordt de eerste koning van Nederland, koning Willem I.

Aankomst koning Willem I

Willem I en de
grondwet van 1815

De grondwet die er al was sinds de Bataafse Republiek, wordt aangepast.

Zoals je ziet is die niet erg democratisch en zie je er weinig verlichtingsidealen in terug.

5 verschillende namen in 15 jaar

1581 - 1798: De Republiek der zeven verenigde Nederlanden (kort: De Republiek)

1798 - 1806: De Bataafse Republiek

1806-1810: Koninkrijk Holland

1810 - 1813: Keizerrijk Frankrijk

1813 - 1832: Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (In 1832 stapt België eruit en heet ons land Koninkrijk der Nederlanden)

Verklaar hoe kan dat Willem I een zoon is van Willem V

examenopdracht 3pt

Gebruik bron 1.

· Hoe wordt de groep genoemd (waar Daendels lid van was) die kritiek had op de stadhouder en de regenten. (1pt)

Daendels roept op tot een democratische revolutie.

· Toon dit aan, waarbij je je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de bron.(2pt)

examenopdracht 3pt

Gebruik bron 1.

· Hoe wordt de groep genoemd (waar Daendels lid van was) die kritiek had op de stadhouder en de regenten. (1pt)

Daendels roept op tot een democratische revolutie.

· Toon dit aan, waarbij je je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de bron.(2pt)

 In 1794 doet Herman Willem Daendels een oproep:  Daendels, generaal-majoor (van de brigade) bij het Franse leger, aan zijn Gelderse en Overijsselse landgenoten!

 

Ontwaakt mijne waarde landgenoten. De tijd is gekomen dat wij ons zelf moeten verlossen van de slavernij waaronder het land en vooral de boerenstand zo lang gezucht heeft. Aarzel niet de wapens op te pakken en u te ontdoen van uw drosten, hoofdschouten, richters, ambts-jonkers, schouten, collecteurs, pachters1) en andere beulen en bloedzuigers. (…) Ik en andere Gelderse en Overijsselse jongens, die onder de Fransen het kunstje van de oorlog geleerd hebben, staan gereed. U zult binnenkort zien hoe die mooi-gepoederde officiertjes en soldaten op de loop gaan voor boerenjongens in hun linnen kielen.

Toelichting: Herman Willem Daendels is de zoon van de stadssecretaris van Hattem in Gelderland. Hij vlucht in 1787 naar Frankrijk nadat hij kritiek heeft geuit op het beleid van de regenten en de stadhouder in de Republiek.

antwoordmodel

- patriotten   1

- Daendels roept op tot democratische revolutie, want in de bron staat: Aarzel niet de wapens op te pakken en u te ontdoen van uw drosten, hoofdschouten, richters, ambts-jonkers, schouten, collecteurs, pachters1) en andere beulen en bloedzuigers. Daendels bedoelt hiermee alle bestuurders die het volk onderdrukken en geen inspraak geven.  2

Aan de slag

mk van paragraaf 7.3

opdr 2 en 7