AGAA C2A Week 1 & 2 - Inleiding, anatomie en fysiologie van pijn en pijnbeleving (tijdens les)

• assistenten in de gezondheidszorg
• MBO
• Studiejaar 1

Cursus 2A - Pijnbestrijding

Gedurende 5 weken, 1 uur les per week

Waar gaan we mee aan de slag?

Het zenuwstelsel

Pijn(beleving)

Geneesmiddelen bij verschillende soorten pijn

Benodigdheden

• Studentenhandleiding (zie Teams - Algemeen - Bestanden - Lesmateriaal - Cursus 2)
• Boek: Handboek anatomie, fysiologie en pathologie (deel A en B)
• Boek: Farmaceutische patiëntenzorg (van Mentink & Opdorp)
• Teksten uit de studentenhandleiding
• Geneesmiddelen: lijst opgenomen in studentenhandleiding
• Begrippen: lijst opgenomen in studentenhandleiding (en via Drillster te oefenen)
• Lesson Ups Cursus 2
• KNMP Kennisbank
• Zelfzorgstandaard Hoofdpijn
• Verschillende onderwerpen uit NHG-standaarden, Thuisarts.nl, Apotheek.nl
• (zie pagina 8 van studentenhandleiding)

Planning

Leerdoelen (1)

Aan het eind van deze cursus weet je:

• Welke medicijnen gebruikt worden bij de behandeling van pijnklachten en in het bijzonder bij hoofdpijn, migraine, reumatische aandoeningen, jicht en neuropathische pijn;

• Welke groepen analgetica er zijn;

• Wat de eigenschappen zijn van de veelgebruikte medicijnen bij deze aandoeningen (bijwerkingen, interacties en contra - indicaties);

• Welke medicatie je niet moet geven aan iemand met pijnklachten of met hoofdpijn, migraine, reumatische aandoeningen, jicht en neuropathische pijn;

Leerdoelen (2)

Aan het eind van de les kan je:

• Voorlichting geven aan een patiënt die voor het eerst een middel gebruikt bij pijnklachten en in het bijzonder bij hoofdpijn, migraine, reumatische aandoeningen, jicht en neuropathische pijn;

• Voorlichting geven over het langdurig gebruik van genoemde medicijnen;

• Voorlichting geven over niet - medicamenteuze behandeling van pijnklachten of hoofdpijn, migraine, reumatische aandoeningen, jicht en neuropathische pijn;

• De signalen die je ziet bij het aanschrijven van de genoemde middelen afhandelen;

Vandaag

Voorkennis activeren: wat weten we nog over ons zenuwstelsel?

• Centraal vs. perifeer zenuwstelsel
• Sensorisch vs. motorisch zenuwstelsel
• Sympatisch vs. parasympatisch zenuwstelsesl
• Functies van de hersenen
• Model van Loeser
• Nociceptische vs. neuropatische pijn
• Behandeling van pijn

Bij het centraal zenuwstelsel is betrokken:

1. De hersenen
2. De hersenen en het ruggenmerg
3. Het ruggenmerg en de gezichtszenuwen
4. De hersenen en de gezichtszenuwen

Bij het perifere zenuwstelsel is betrokken

1. Alle zenuwen buiten het centraal zenuwstelsel
2. Alle zenuwen buiten het centraal zenuwstelsel en de gezichtszenuwen

Centraal vs. perifeer zenuwstelsel

Centraal (CZS): hersenen en ruggenmerg

Perifeer (PZS): gezichtszenuwen en overige zenuwen buiten het CZS. Onder te verdelen in:

• Somatisch (= willekeurig)
• Autonoom (=onwillekeurig) - sympathisch (activerend) vs. parasympatisch (in rust)

Andere naam: frontaalkwab

Zelfbewustzijn, plannen, beheersen van impulsen en doelgericht handelen, produceren van taal (gebied van Broca). 

Andere naam: pariëtaalkwab

Verwerken van informatie uit de zintuigen en voor aandacht, ruimtelijk inzicht, lezen en schrijven. 

Andere naam: occipitaalkwab

Belangrijk voor het zien. 

Andere naam: temporaalkwab

Gehoor en begrijpen van taal (gebied van Wernicke)

Kleine uitlopers van het cellichaam. Ze vangen signalen op uit hun omgeving en vervoeren die naar het cellichaam. 

Het cellichaam is het deel waarin de celkern zich bevindt. Cellichamen van zenuwen liggen in of vlakbij het centrale zenuwstelsel. Ze zijn grijs en worden daarom ook wel de grijze stof genoemd. 

Dit is de langste uitloper van een zenuwcel. Het axon transporteert informatie vanuit het cellichaam naar de synaps (de plek waar twee zenuwcellen dicht bij elkaar liggen). Er worden signaalstoffen, ook wel neurotransmitters, vrijgegeven. 

Om het axon kan een laagje myeline liggen. Deze myelineschede wordt gevormd door steuncellen. De kleine ruimtes tussen deze cellen noemen we de knopen van Ranvier. De mergschede zorg ervoor dat informatie veel sneller vervoerd kan worden door de zenuwuitlopers.

Welke typen zenuwcellen hebben we?

1. Gevoelszenuwcellen en bewegingszenuwcellen
2. Schakelcellen en motorische zenuwcellen
3. Sensorische, motorische en schakelzenuwcellen
4. Schakelzenuwcellen en bewegingszenuwcellen

andere naam: sensorische zenuwcel

andere naam: motorische zenuwcel

Wat is pijn?

Volgens IASP (International Association for the Study of Pain): "een onprettige lichamelijke of emotionele ervaring die gepaard gaat met (dreigende) weefselbeschadiging of die in die termen beschreven wordt"

Ook: Pijn is datgene wat een persoon die het ervaart zegt dat het is en is aanwezig wanneer hij/zij zegt dat het aanwezig is.

Model van Loeser

Soorten pijn

• Acute pijn
• Chronische pijn
• Neuropathische pijn 

Vaak weefselschade vs. zenuwschade

Acute pijn

• Ontstaat direct na (dreigende) weefselbeschadiging (oorzaak is bijna altijd duidelijk)
• Reageert meestal goed op pijnstillers
• Keuze van pijnstiller op basis van ernst van de pijn
• Als schade is hersteld verdwijnt de pijn vaak weer

Chronische pijn

• Pijn die langer dan 6 maanden aanwezig is, steeds terugkeert of langer aanwezig blijft dan vooraf werd verwacht
• Oorzaak niet altijd duidelijk
• Niet altijd wat aan de oorzaak te doen (bijv. artrose)
• Keuze pijnstiller gebaseerd op de ernst van de pijn
• Pijnstillers vaak dagelijks gebruik en niet 'zo nodig'

Neuropathische pijn

• Door beschadiging in het zenuwstelsel
• Kan weken tot maanden na beschadiging optreden
• Vaak langdurige pijn
• Pijn vaak moeilijk behandelbaar

Meten van pijn

Pijnmeetinstrument, zoals Numeric Rating Scale (NRS) of op basis van meetlat of gezichtjes.

Welke medicijnen worden er gebruikt voor de behandeling van pijn?

Behandeling van pijn

Acute en chronische pijn (weefselpijn) volgens WHO-pijnladder: 

1. Paracetamol 
2. Combinatie paracetamol en NSAID (ontstekingsremmer)
3. Toevoegen zwakwerkend opioïde
4. Sterkwerkend opioïde (oraal of via pleister)
5. Sterkwerkend opioïde (via een injectie)

Voorbereiding volgende week

Huiswerk week 1 en 2: 

• Bestudeer uit het boek Anatomie, Fysiologie en Pathologie hoofdstuk 10.1 tot en met 10.7;
  
• Bestudeer uit het boek Farmaceutische Patiëntenzorg hoofdstuk 9.1;
• Maak de Lesson Ups, cursus 2 week 1 & cursus 2 week 2
• Maak de opdrachten 'Heb ik het begrepen?'

Voorbereiding week 3 en 4:

• Bestudeer uit het boek Farmaceutische Patiëntenzorg hoofdstuk 9.2, 9.3 en 9.4;
• Maak de Lesson Up, cursus 2, week 3 en 4;

Behandeling neuropathische pijn

Bespreken we in 'week 8 - neuropathische pijn'

Gewone pijnstillers werken vaak niet voldoende. 

Medicijnen die soms wel werken: 

nortriptyline, amitriptyline, carbamazepine, duloxetine, valproïnezuur, gabapentine, pregabaline.