5.2 Het huishoudboekje van de overheid

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 5

Kan de overheid dat regelen?

 Economie 4 TL

• Terugblik leerdoelen 5.1 Stuurt de overheid de economie? 
• Uitleg 5.2 Het huishoudboekje van de overheid
• Zelf aan de slag
• Leerdoelen behaald

Wat gaan we doen?

Leerdoelen van 5.1 

• Je weet hoe de economie in ons land en in andere landen is georganiseerd. 
• Welke invloed de overheid heeft op de economie.
• Je weet welke instanties de Nederlandse overheid advies geeft. 
• Je kent de verschillen tussen privatiseren en nationaliseren. 
  

Wat is een voordeel van privatiseren

1. Er moet winst gemaakt worden dus het kan duurder worden
2. Het aanbod kan afnemen.
3. Niet meer voor iedereen beschikbaar.
4. Het kan goedkoper worden. De kwaliteit kan beter worden. De overheid bespaart geld

Wat is het gevaar van privatiseren?

1. Concurrentie, waardoor de kosten dalen en het product goedkoper / beter wordt.
2. het overheidstoezicht vermindert (met alle gevolgen van dien), geprivatiseerde ondernemingen ontslaan vaak op grote schaal werknemers en voor de producten kan een veel hogere prijs worden berekend.

Planeconomie

Vrijemarkt economie

Sociale markteconomie

De overheid bepaalt het aanbod

Zoveel mogelijk winst

Concurrentie

Tekorten / slechte kwaliteit

Recht van de sterkste

Weinig wetten en regels

Subsidies en uitkeringen

De sterke helpt de zwakke

Sleep de goederen en/of diensten naar de juiste sector.

collectieve sector

particuliere sector

In welke sector vind je alle bedrijven terug?

1. Particuliere sector
2. Primaire sector
3. Collectieve sector
4. Secundaire sector

Wat zijn kenmerken van collectieve voorzieningen?

1. De particuliere sector betaalt de voorzieningen.
2. De overheid betaalt de voorzieningen.

Wanneer de overheid taken uitbesteedt of overdraagt aan particuliere bedrijven, noem je dit

1. particuleren
2. privatiseren
3. ex-overheid
4. bedrijfsleven

Leerdoelen van deze les 

• Je weet hoe de overheid aan haar geld komt
• Je weet waar de overheid geld aan uit geeft
• Je weet welke inkomstenbronnen heeft een gemeente heeft

Gemeenten

Ik kan uitleggen hoe een gemeente aan geld komt

Inkomsten gemeenten;

• Een deel van het Rijk (Gemeentefonds)
• Daarnaast betalen burgers en bedrijven gemeentelijke belastingen en heffingen zoals OZB (onroerendezaakbelasting), rioolheffing, afvalstoffenheffing, parkeerbelasting, toeristenbelasting en hondenbelasting.

Westerkwartier

Tarieven Westerkwartier

Financiën van de overheid

Ik kan uitleggen wat een rijksbegroting en miljoenennota is en hoe de staatsschuld hiermee te maken heeft

• De rijksbegroting laat alle verwachte inkomsten en uitgaven van het komende jaar zien. 
• De miljoenennota is een toelichting op deze begroting.

Miljoenennota

Miljoenennota

Financiën van de overheid

Meer inkomsten dan uitgaven --> begrotingsoverschot

1. Schuld aflossen

2. Meer uitgeven

Meer uitgaven dan inkomsten --> begrotingstekort

Oplossen door:

1. Meer inkomsten 

2. Minder uitgaven

3. Geld lenen (Staatsschuld)

Staatsschuld

• Als de overheid meer geld uitgeeft dan er binnenkomt, spreek je van een begrotingstekort. 
  
• Om de uitgaven toch te kunnen doen, moet de overheid geld lenen. 
  
• Doordat de overheid jaren achtereen een tekort heeft gehad, is er een staatsschuld ontstaan.
  

Uitgaven van de overheid

Ik kan uitleggen welke uitgaven
de overheid heeft

Inkomsten van de overheid

Ik kan uitleggen welke inkomsten
de overheid heeft

• Premies werknemersverzekeringen
• Premies volksverzekeringen
• Niet-belastingontvangsten                                         (aardgasbaten, boetes en                                                          winsten uit staatsbedrijven)
• Directe en indirecte belastingen

Directe belastingen

Worden direct aan de belastingdienst betaald.

Het gaat om de belasting over inkomen, winst en vermogen.

-Loon en inkomstenbelasting

-Dividendbelasting

-Vennootschapsbelasting

-Successierechten

-Kansspelbelasting

Indirecte belastingen

Zitten verwerkt in de prijs van producten en diensten. Ze worden betaald aan de verkoper, deze draagt ze af aan de belastingdienst.

Het gaat om btw en accijns. Je noemt deze ook wel kostprijsverhogende belastingen. 

Ander voorbeelden zijn; Invoerrechten, Milieuheffingen,

Motorvoertuigenbelasting en BPM

Directe en indirecte belasting

          Zelf aan het werk 

De komende 10 minuten gaat iedereen voor zich aan het werk met deze opdrachten. Je kunt nu vragen stellen of fluisterend overleggen. 

Deze les maken: 5.2 : 12 t/m 17 & 19 plus de samenvatting 

 

rood = Iedereen is stil aan het werk

  

oranje = Je mag de docent een vraag stellen

groen = Je mag met elkaar fluisterend 

overleggen   

Afronding van deze les 

• Je weet hoe de overheid aan haar geld komt
• Je weet waar de overheid geld aan uit geeft
• Je weet welke inkomstenbronnen heeft een gemeente heeft 
  

Directe belastingen

Inkomen

Vermogen

Winst

Indirecte belastingen

Btw

Accijns

&

Milieuheffingen

Wat heb je geleerd?

Loonbelasting is een ... belasting.

1. directe
2. indirecte

Wat doet de overheid niet om een begrotingstekort op te vangen?

1. Bezuinigen
2. Belastingen verhogen
3. Lenen
4. Staatsschuld aflossen

Wat is OZB?

1. Onroerende Zaak Belasting
2. Huurtoeslag
3. Gemeentebelasting
4. Huurverhoging

Belasting die je betaalt wanneer je een product koopt is een voorbeeld van .....

1. directe belasting.
2. indirecte belasting.

Direct of indirect?

Over een prijs in de postcodeloterij betaal je kansspelbelasting.

1. directe belasting
2. indirecte belasting

Loonbelasting

BTW

Belasting op alcohol

Directe belastingen

Indirecte belastingen