Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord HAVO

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Nederlands

In deze les:

• Herhaling vorige week
• Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord
• Vooruitblik volgende week

Herhaling

Directe of indirecte rede?

Jelle zei dat hij de hele dag ziek in bed had gelegen.

1. Directe rede
2. Indirecte rede

Directe of indirecte rede?

"Ik heb de hele dag ziek in bed gelegen", zei Jelle.

1. Directe rede
2. Indirecte rede

Directe rede

• Letterlijk weergeven wat iemand heeft gezegd: citeren.
• Het citaat staat tussen aanhalingstekens.
  

Indirecte rede

• Weergeven wat iemand heeft gezegd, maar niet letterlijk zoals het is gezegd.
• Je gebruikt geen aanhalingstekens.
  

Welk leesteken moet er staan?

Als jij de hond even vasthoudt [_] pak ik zijn riem.

1. Komma
2. Dubbele punt
3. Punt
4. Aanhalingsteken

Welk leesteken moet er staan?

Ik ga elke dag even naar buiten [_] dat is gezond.

1. Komma
2. Dubbele punt
3. Punt
4. Aanhalingsteken

Komma

• Tussen twee persoonsvormen.
  
• Tussen delen van een opsomming (niet voor en).
• Tussen een naam of uitroep en de rest van de zin.
• Voor maar, doordat, nadat, omdat, terwijl, voordat, want, zodat, zodra.
  

Dubbele punt

•  Na een aankondiging zoals een opsomming, toelichting of citaat.

Aanhalingstekens

• Voor en na het citaat.
  

Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord

Hoeveel werkwoorden staan er in deze zinnen?

Sander heeft zijn enkel gebroken. Met een gebroken enkel kan hij niet voetballen.

1. 2
2. 3
3. 4
4. 5

Sander heeft zijn enkel gebroken. Met een gebroken enkel kan hij niet voetballen.

Van een voltooid of onvoltooid deelwoord kun je een bijvoeglijk naamwoord maken. Er gelden dan andere spellingsregels:

• Schrijf het zo kort mogelijk (het moet wel goed uit te spreken zijn)
• Als het VD op -en eindigt, eindigt het BN ook op -en of -n
• Alleen tt of dd als het voor de uitspraak moet
  
• Net als bij het 'gewone' BN moet er soms een -e achter
  

Spel het woord tussen haakjes:

De timmerman heeft zijn hand lelijk (openhalen).

1. opengehaalt
2. opengehaalte
3. opengehaald
4. opengehaalde

Spel het woord tussen haakjes:

De timmerman heeft zijn hand lelijk opengehaald aan een (verroesten) spijker.

1. verroesde
2. verroeste
3. verroesdde
4. verroestte

Spel het woord tussen haakjes:

Onlangs is een schilderij van Van Gogh uit het museum (stelen).

1. gesteeld
2. gesteelde
3. gestole
4. gestolen

Spel het woord tussen haakjes:

De waarde van het (stelen) schilderij is niet bekend.

1. gesteeld
2. gesteelde
3. gestole
4. gestolen

Spel het woord tussen haakjes:

Na de hagelbui keek de tuinder treurig naar zijn veld met (pletten) tulpen.

1. geplete
2. geplette
3. geplet
4. gepletten

Spel het woord tussen haakjes:

Het (uitbranden) pand was volledig verwoest.

1. uitgebrande
2. uitgebrand
3. uitgebrandde
4. uitgebrandt

Spel het woord tussen haakjes:

De politie achtervolgde de criminelen met (passen) afstand.

1. gepast
2. gepastte
3. gepaste
4. gepasten

Vooruitblik

Waar kan de vogel zitten?
[...] de kooi.

Voorzetsel (VZ)

• Geeft vaak een plaats, tijd of reden/oorzaak aan
  (in de trein, tijdens het eten, vanwege het weer)
  
• Sommige VZ horen bij een vaste combinatie
  (in verband met, achter de hand houden)

• Delen van scheidbare werkwoorden zijn geen VZ
  

• Een VZ staat meestal voor een LW of VNW
  
• Soms staat een VZ achter een ZN
  

Welke VZ moeten op de puntjes staan?

... aanleiding ... het incident kreeg de dader een straatverbod.

1. in aanleiding tot
2. na aanleiding van
3. met aanleiding van
4. naar aanleiding van

Welke VZ moeten op de puntjes staan?

Je kunt ... vertoning ... deze pas korting krijgen.

1. op vertoning van
2. op vertoning met
3. met vertoning van
4. door vertoning van

Einde