Begrijpend lezen les 5: tekstverbanden

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Nederlands
Begrijpend lezen
Les 5:
Jaar 2
 P2 2023-2024

In de vorige les heb je geleerd...

... welke 5 tekstdoelen en tekstsoorten we kennen.
... welke 3 soorten publiek we kennen.

... welke 2 functies de ‘rest’ van een alinea kan hebben.

...weet je waar in de alinea de kernzin kan staan.
...weet je het verschil tussen hoofd -en bijzaken.

Aan het eind van deze les ...

... ken je een aantal tekstverbanden.

... weet je dat tekstverbanden worden aangegeven door signaalwoorden.

... weet je dat de tekstverbanden uit 2 delen bestaan. 

... weet je hoe je de tekstverbanden moet noteren. 

Verbanden binnen zinnen, tussen zinnen en tussen alinea's

Signaalwoorden verbinden zinnen aan elkaar en zorgen zo voor een goedlopende, begrijpelijke samengestelde zin.

Ik houd van pizza, maar niet van pasta.

Signaalwoorden kunnen ook 2 losstaande enkelvoudige zinnen aan elkaar verbinden. Ik houd van pizza. Ik houd echter niet van pasta.

Daarnaast kunnen signaalwoorden alinea's met elkaar verbinden.

Alinea-, zin- en tekstverbanden

Zinnen en alinea’s staan niet zomaar achter elkaar. 

Meestal is er een verband binnen zinnen, tussen zinnen en tussen alinea’s. 

Deze verbanden worden aangegeven door een signaalwoord. 

Signaalwoorden zorgen voor een duidelijke rode draad en verhogen de leesbaarheid van een tekst.

Verbanden binnen zinnen, tussen zinnen en tussen alinea's

Signaalwoorden verbinden zinnen aan elkaar en zorgen zo voor een goedlopende, begrijpelijke samengestelde zin.

Ik houd van pizza, maar niet van pasta.

Signaalwoorden kunnen ook 2 losstaande enkelvoudige zinnen aan elkaar verbinden. Ik houd van pizza. Ik houd echter niet van pasta.

Daarnaast kunnen signaalwoorden alinea's met elkaar verbinden.

Tekstverbanden

Uitspraak-opsomming 

Na een uitspraak worden verschillende dingen opgesomd.

Signaalwoorden: ook, verder, bovendien, daarnaast, nog, niet alleen...maar ook, ten eerste, ten tweede

Mijn vrije tijd gebruik ik voor leuke dingen (= uitspraak).

In de eerste plaats sport ik graag. Verder houd ik van televisiekijken. Ook  vind ik het heerlijk om een spannend boek te lezen (= opsomming van drie zaken). 

Tekstverbanden

Uitspraak-tegenstelling

Na een uitspraak wordt het tegengestelde beweerd.

Signaalwoorden: maar, daarentegen, echter, integendeel, enerzijds ...anderzijds, daar staat tegenover

Evert is een ontzettend avontuurlijke vent (= uitspraak).

Zijn vriend daarentegen is een enorme huismus die er geen behoefte aan heeft bijzondere dingen te beleven (= tegenstelling). 

Tekstverbanden

Uitspraak-voorbeeld 

Na een uitspraak volgt een voorbeeld / een aantal voorbeelden.

Signaalwoorden: bijvoorbeeld, als voorbeeld, zo, zoals

Je kunt in de spits haast niet meer opschieten in de Randstad (= uitspraak).

Zo kost het je vaak twee uur om van Den Haag naar Rotterdam te reizen, een afstand die je normaal in twintig minuten aflegt (= voorbeeld).

Tekstverbanden

Middel-doel

Iemand noemt een doel en een middel waarmee dat doel kan worden bereikt. Signaalwoorden: waarmee, daarmee, met dat doel, het doel is, door middel van, om te...

De  stichting Wakker Dier komt op voor de dieren (= doel). Door middel van reclamespotjes op de televisie vraagt die club aandacht voor het ellendige leven van kippen en varkens in de bio-industrie (= middel). 

Tekstverbanden

Uitspraak-vergelijking

Na een uitspraak worden er twee of meer dingen met elkaar vergeleken.

Signaalwoorden: zoals, hetzelfde, dezelfde, in vergelijking met, net als

Net als bij Nederlands (= vergelijking) is het bij Engels belangrijk dat je verbanden in een tekst kunt herkennen (= uitspraak).

Tekstverbanden

Oorzaak-gevolg

Iemand doet een uitspraak die een oorzaak heeft. Daarna wordt het gevolg genoemd.

Signaalwoorden: daardoor, hierdoor, doordat, zodat, waardoor

Het heeft de afgelopen winter nauwelijks gevroren  (= oorzaak).

Hierdoor konden we niet schaatsen (= gevolg). 

Tekstverbanden

Uitspraak-reden

Na of voor een uitspraak wordt een reden genoemd. Een reden geeft aan waarom iemand iets wel of niet doet.

Signaalwoorden: daarom, want, omdat, namelijk

Voor voetbalwedstrijd heb je een goede conditie nodig (= uitspraak), daarom train ik twee keer in de week (= reden).

Oorzaak-gevolg versus Uitspraak-reden

Een oorzaak heeft een gevolg, daar heb je geen invloed op. 

Wanneer je bijvoorbeeld een pot nutella laat vallen (oorzaak), is de kans groot dat de pot kapot is (gevolg). 

Een reden gebruik je alleen wanneer je iets te kiezen hebt. Een reden heeft ook een verklaring. Voorbeeld: Omdat hij zijn brood niet heeft opgegeten, mag hij nu geen taart.

Oorzaak-gevolg versus Uitspraak-reden

Het interview kon niet doorgaan, omdat de geïnterviewde ziek was = fout.

Veel oogsten gingen verloren omdat het vroor = fout.

Waarom is dit fout?

‘Omdat’ gebruik je bij een reden en ‘doordat’ bij een oorzaak. Op een reden kun je invloed uitoefenen, maar een oorzaak overkomt je. Het moet dus zijn: 'doordat'.

Noteerwijze

‘Naar verwachting wordt ruimtetoerisme in de toekomst steeds betaalbaarder en dus toegankelijker voor een groot publiek.’

Welk verband geeft het signaalwoord ‘dus’ hier aan? 

Schijf de beide delen van dit verband aan.

Uitspraak-conclusie 

Uitspraak: ruimtetoerisme wordt in de toekomst steeds betaalbaarder

Conclusie: ruimtetoerisme wordt toegankelijker voor een groot publiek. 

Aan de slag!

Pak je boek (Op Niveau).

Ga naar blz. 150/151.

Lees de tekst 3: Chinese karakters ontcijferen

Log in bij Lessonup. 

Ga naar: Begrijpend Lezen les 5

Maak vraag 1 t/m 20 op de slides 19 t/m 38.

1. Wat is de functie van de titel?

2. Waar staat de kernzin van alinea 2?

3. Wat is de kernzin van alinea 3?

4. Geeft het tussenkopje 'Vwo-niveau' goed de kern van de alinea weer? Licht je antwoord
toe.

5. Is deze zin een hoofdzaak of een bijzaak?
'In afwachting van het voorstel en het besluit leggen de leerlingen op de pilotscholen
de pilotexamens Chinees B2 af (r. 32-33)

6. Is deze zin een hoofdzaak of een bijzaak?
'Zij mogen Chinees gewoon deellaten uitmaken van hun examenpakket.' (r. 33-34)

7. Is deze zin een hoofdzaak of een bijzaak?
'Haijam Zijlma-Jiang, docent Chinees op een van de pilotscholen in Hilversum, heeft
maar tien leerli ngen die Chinees als examenvak hebben gekozen.' (r. 34-36)

8. Is deze zin een hoofdzaak of een bijzaak?
'Het examenniveau Chinees is dan ook niet te vergelijken met dat van bijvoorbeeld
Frans of Russisch.' (r. 37-39)

9. Is de laatste alinea een goede afsluiting van de tekst? Licht je antwoord toe.

10. Welk signaalwoord kom je tegen in regel 23?

11. Welk verband geeft dit aan?

12. Wat is de uitspraak? En wat is de opsomming?

13. Welk signaalwoord vind je in regel 29?

14. Welk verband hoort hierbij?

15. Welk signaalwoord kom je tegen in regel 40?

16. Welk verband hoort daarbij?

17. Welk signaalwoord kom je tegen in regel 42?

18. Welk verband hoort daarbij?

19. Welk signaalwoord kom je tegen in regel 46?

20. Welk verband hoort daarbij?