Par. 2.5 en 2.6 verweringsmateriaal in beweging en opbouw laagland

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

WELKOM!

Nodig: 

• Chromebook 
• Boek
• Schrift + pen voor aantekeningen.

Planning

• Kort herhalen 2.4
• Nakijken examentrainer (na 2.3) en opgaven 2.4
• Start par. 2.5

Herhaling

De volgende 5 slides bevatten herhalingsvragen over 2.4

Beantwoord de vragen zonder hulp van aantekenschrift/boek.

Wat is het verschil tussen mechanische en chemische verwering?

Wat hoort waar?

Sterke chemische verwering

Sterke Mechanische verwering

Weinig verwering

In de woestijnen zoals op het Arabisch Schiereiland en de Sahara worden gesteenten vooral afgebroken door fysische verwering. Beschrijf in twee stappen deze vorm van fysische verwering.

Geef aan op welke wijze:
1. mechanische verwering bijdraagt aan de afbraak van het gesteente;
2. chemische verwering bijdraagt aan de afbraak van het gesteente.

Dikste verweringslaag

Sterke fysische verwering (2x)

De sterkste chemische verwering

Zowel chemische als fysische verwering

Sterke fysische verwering (2x)

Nakijken Huiswerk

• Nakijkboekje.
• zelfstandig (opdracht 5 samen).
• 2.4 nakijken

Klaar? Lees 2.5 en 2.6 in stilte. 

Leerdoelen 2.5

• Je kent de verschillende manieren waarop verweringsmateriaal in beweging komt.
  
• Je begrijpt hoe exogene processen bijdragen aan het ontstaan van aardverschuivingen, puinhellingen en puinwaaiers.
• Je kunt uitleggen waarom in de bovenloop vooral transport van (zware) sedimenten plaats kan vinden.
• Je kunt uitleggen hoe V en U-dalen kunnen ontstaan in de bovenloop.

Wat gebeurt er met het verweringsmateriaal?

Wanneer verwering in bergen plaatsvindt, kan het verweringsmateriaal naar beneden vallen (zwaartekracht, massabeweging)

Wanneer het verweringsmateriaal naar beneden valt, en er een opstapeling van materiaal tegen de helling is, noemen we dat een puinhelling. Kenmerkend: steile helling.

Puinlawine/bergstorting

Verweringsmateriaal valt letterlijk van de berg/rots

Modderstromen 

Modderstroom

Modderstromen ontstaan door het oververzadigd raken van de (kleihoudende) bodem door regen of smeltwater. Onder bepaalde omstandigheden gaan deze vloeien. Lang niet alle modderstromen worden veroorzaakt door zware regen. Zie het als een modderrivier: vloeibaar, hoge snelheid, stroomt over de bodem.

--> Modderstromen

Aardverschuiving

Een aardverschuiving ontstaat door het onder invloed van de zwaartekracht afglijden van de verweringslaag. Regen is dé trigger van veel aardverschuivingen: de verweringslaag raakt verzadigd met water en glijdt letterlijk naar beneden. De snelheid is niet hoog, de massa heeft een grote dichtheid.

Hieronder worden vier uitspraken gedaan over de foto hiernaast:

1. Hier vindt vooral erosie plaats.
2. Deze foto is gemaakt in de middenloop van de rivier.
3. Op de foto zie je een puinhelling.
4. Hier vindt vooral verwering plaats.

1. 1. onjuist, 2. onjuist, 3. juist, 4. juist
2. 1. juist, 2. onjuist, 3. juist, 4. juist
3. 1. onjuist, 2. juist, 3. juist, 4. juist
4. 1. juist, 2. onjuist, 3. onjuist, 4. onjuist

Wat is het verschil tussen een modderstroom en een aardverschuiving?

In welk seizoen is de kans op modderstromen/ aardverschuivingen in Lhasa (China) het grootst?

1. Winter
2. Zomer
3. Herfst
4. Lente

Invloed mens 

Waardoor neemt hierdoor de kans op aardverschuivingen toe?

Puinwaaier

Een rivier vol met verweringsmateriaal stroomt vanuit de bergen een vlakte in.

De stroomsnelheid neemt af waardoor de rivier zich splitst.

Er treedt sedimentatie op en er vormt zich een puinwaaier.

Vier soorten van erosie

Schurende werking van met puin (verweringsmateriaal) beladen wind, water en ijs:

1) Zee: Mariene erosie

2) Rivierwater: Fluviale erosie

3) Wind: Eolische erosie

4) IJs: Glaciale erosie

Erosie/verwering

Verwering gebeurt op de plek zelf, erosie is een beweging!

Dal uitgesleten (erosie door gletsjer (U-dal))

Dal uitgesleten (erosie door rivier (V-dal))

In bergen is de stroomsnelheid van een rivier groot (door groot verhang). Hoge stroomsnelheid zorgt voor het transport van zware sedimenten (stenen, keien). Rivier beladen met puin heeft een schurende werking langs de oevers en de bodem

Morene

Verweringsmateriaal kan op een gletsjer vallen een meegevoerd worden. 

Een gletsjer schuurt langs de dalwanden en bodem en neemt zo gesteente mee. 

Als gevolg van verwering, erosie en sedimentatie ontstaan morenen (gletsjerpuin).

CVB-vragen

1. Op welke manieren zorgt de mens voor  een vergrote kans op modderstromen?
2. Wat is een puinwaaier?
3. Wat is het verschil tussen een puinwaaier en een puinhelling?
4. Hoe ontstaat een U-dal?
5. Hoe ontstaat een V-dal?
6. Wat zijn morenen?

Nu maken

Opdrachten 2.5 1 tot en met 6

Klaar?

Ga naar de gedeelde lessen in lessonup en maak de les van 2.6.

Maak daarna de opdrachten van 2.6

Leerdoelen 2.6

• Je kunt uitleggen op welke manier de stroomsnelheid invloed heeft op de sedimentatie van materiaal met verschillende korrelgrootte.
  
• Je kunt uitleggen hoe exogene processen bijdragen aan het ontstaan van delta’s.
• Je kunt uitleggen welke exogene processen in welke deel van het breedteprofiel van een rivier plaatsvinden (en waarom).
• Je kunt uitleggen hoe duinen kunnen ontstaan.

Bovenloop

Bovenloop: hoge stroomsnelheid, groot verschil in reliëf (groot verhang), veel erosie (door hoge stroomsnelheid), vervoer van grove sedimenten zoals stenen en keien. Voorkomen van V-dalen (verticale erosie).

Middenloop

Middenloop: minder reliëf, afnemende stroomsnelheid, evenwicht tussen erosie en sedimentatie, grove sedimenten sedimenteren eerst. Nog wel vervoer grof zand, zand en klei. Steeds meer erosie in breedte ipv diepte - ontstaan meanders

Benedenloop

Benedenloop: weinig reliëf, vooral sedimentatie (van fijn materiaal), erosie in de breedte (oevers van de rivier), fijn zand en klei, lage stroomsnelheid. Voorkomen van verlaten meanders (hoefijzermeer). Grootste debiet.

Delta

Doordat rivierwater 'botst' met zeewater daalt de stroomheid tot zo goed als 0. Hierdoor sedimenteert al het materiaal. Wanneer het sediment boven water komt, noemen we dat een delta.

1.Reliëf

2. Stroomsnelheid

3. Processen

4. Sediment

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Veel

Weinig

Overgang hoog naar laag

Laag

Sedimentatie

Fijn zand, klei

Hoog

verticale 

erosie

stenen

hoog/laag

Erosie/sedimentatie in evenwicht

Grof zand, grind

In welk deel van een rivier kan een delta ontstaan?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop
4. Niet

Wat is het verband tussen de stroomsnelheid en de korrelgrootte van het sediment?

De rivier gaat meanderen in de

1. bovenloop
2. benedenloop
3. middenloop
4. monding

Hoe ontstaan deze meanders?

Hoefijzermeer

Sedimentatie

Lage stroomsnelheid

Erosie

Buitenbocht

Binnenbocht

Hoge stroomsnelheid

Noteer de letters van deze vier hoefijzervormige meren van jong naar oud.

Duinvorming en afbraak (erosie)

Aan de slag!

Maak van 2.5 en 2.6:

Opdracht 1 t/m 6 (beide paragrafen).

Noteer je antwoorden in hele zinnen. 

Na deze les, 

wil ik...

de uitleg nog 1 keer horen

meer voorbeelden krijgen

meer oefeningen maken

de leerstof thuis nog even bekijken

overgaan naar nieuwe leerstof

nog meer te weten komen over de leerstof

niet meer te weten komen over de leerstof

Welk cijfer geef je jouw werkhouding tijdens deze les?

010

Welk cijfer geef je de uitleg van de docent (tot nu toe)?

010

Heb je nog tips voor de docent? Zo ja, welke?