Taalproject les 4 brugklas mavo 22/23

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Taalproject 

Planning

• Korte activiteit
• Terugblik vorige les
• Instructie
• Werken 
  
• Afsluiten

Spelen met woorden: rebus

Geef iedereen de kans om de rebus op te lossen: roep je geen antwoorden door de klas, maar doe de rebus het in je hoofd.

• Bekijk eerst de rebus goed en probeer hem in je hoofd op te lossen (schrijf je antwoord eventueel even in je schrift op)
  
• Schrijf je antwoord in de volgende sheet.
  
• Denk aan hoofdletters en leestekens.
  

Leerdoelen

Aan het einde van deze les:

• heb je nagedacht over je eigen kunsttaal
• heb je een eigen taal bedacht
• heb je een verhaaltje (met vertaling) in je eigen taal geschreven

Korte herhaling

Verwant 

• Talen zijn aan elkaar verwant. 
• Door de woorden, klanken en grammatica uit verschillende talen met elkaar te vergelijken, kunnen we bepalen of ze een gemeenschappelijke voorouder hebben. 
•  Reconstrueren hoe die voorouder, de prototaal, ongeveer moet hebben geklonken. 
• Door taalvergelijking weten we dat het Nederlands, Duits en Engels tot dezelfde taalfamilie behoren en dat ze allemaal afstammen van het Proto-Germaans. 
• Op dezelfde manier kunnen we ook taalverwantschappen achterhalen die nog verder teruggaan. 
• Zo hebben taalwetenschappers ook het Proto-Indo-Europees gereconstrueerd: de voorouder van de meeste Europese talen.

Door woorden uit verschillende talen met elkaar te vergelijken, kunnen vroegere vormen ontdekt worden.

Verwant 

• Heel grote families, zoals de Indo-Europese, komen bijna niet voor. 
• Meer dan de helft van de ongeveer 140 taalfamilies in de wereld bestaat uit minder dan 10 talen. 
• Er zijn ook een hoop talen die, voor zover we weten,  aan geen enkele andere taal verwant zijn. 
• Op de kaart op de volgende dia is globaal te zien hoe de verschillende taalfamilies over de wereld zijn verspreid.

Hoe evolueren talen?

• Talen die aan elkaar verwant zijn, gaan na verloop van tijd vaak steeds meer van elkaar verschillen. 
  
• Het Nederlands is bijvoorbeeld een verre neef van het Hindi, maar de overeenkomsten zijn op het eerste gezicht ver te zoeken. 
  
• Die grote verschillen ontstaan doordat talen                              constant aan het veranderen zijn. 
• Dat gebeurt op alle niveaus, van klanken tot 
• woorden, uitdrukkingen en grammatica.
  

Waarom veranderen talen? 

• Allerlei oorzaken, zoals migratie en kolonisatie. 
  
• Als groepen zich afsplitsen en naar een nieuw gebied trekken, begint hun taal zich onafhankelijk van die van de achterblijvers te ontwikkelen 
• Verandering vaak ook onder invloed van                        talen die al door andere bewoners van het                 nieuwe gebied worden gesproken.

 Taalcontact niet de enige oorzaak van taalverandering

• Sprekers proberen bijvoorbeeld (onbewust) hun taal zo simpel en regelmatig mogelijk te maken. --> Meervoudsvorm musea steeds vaker vervangen door de vorm museums, door net als bij veel andere meervoudsvormen gewoon een -s achter het woord te plakken. 
• Verandering komt vaak van onderaf de taal binnen:                           ze beginnen in spreektaal en worden meestal veel                          later pas als correct gezien.

Contact met andere talen zorgt vaak voor taalverandering.

• Ook in het Nederlands. 
  
• Veel invloeden uit het Marokkaans-Arabisch en het Surinaamse Sranan Tongo te herkennen in straattaal.
• Woorden als ewa (hallo), doekoe (geld), faka (hoe gaat het?), fissa (feest) en tfoe (lelijk/gadver) lijken steeds meer hun                         weg te vinden naar het Standaardnederlands.

Straattaal

Hé mattie, fa waka? Mag ik die kapot lauwe patas van je lenen? Ik ga chillen met m´n matties en dan kan ik niet met kapot gare aankomen. Schiet ff op, anders krijg je baffoes op je noso (nossoe). Ik ga namelijk zo loesoe en dan blaas ik em op mijn scooba, zodat ik nog een beetje op tijd ben. Wat balhaar, mag ik je patas alleen lenen als ik je shagga geef? Fa2 (fattoe) zeker. Dat is skeer, bander, je hebt zeker geen doekoe om zelf shagga te regelen.

Hé gozer, hoe gaat het? Mag ik die supergave schoenen van je lenen? Ik heb met m’n vrienden afgesproken en dan kan ik niet met superlelijke aankomen. Schiet even op, anders sla ik je op je neus. Ik ga er namelijk zo vandoor en dan rijd ik flink door op mijn scooter, zodat ik nog een beetje op tijd ben. Wat sukkel, mag ik je schoenen alleen lenen als ik shag geef? Grapje, zeker. Dat is armoedig, sukkel, je hebt zeker geen geld om zelf shag te regelen.

Natuurlijke talen en kunsttalen

Natuurlijke taal: 

Door de eeuwen heen ontstaan en gegroeid, bijvoorbeeld Nederlands

Kunsttaal: 

Bedacht door mensen, bijvoorbeeld Esperanto

Waarom kunsttalen?

Al honderden jaren bedenken mensen zelf talen...

• ... om problemen met internationale communicatie op te lossen.
  
• ... omdat sommige natuurlijke talen zijn moeilijk om te leren.
  
• ... om volken dichter bij elkaar te brengen.
  

La ŝalmisto de Hamelin

ŝalmisto spreek je uit als 'sjalmisto' = fluitspeler

Als je meer dan 1 Europese taal een beetje kent (zoals: Nederlands, Engels, Frans en Duits) kun je het al aardig volgen.

Video waarin het verhaal van de Rattenvanger van Hamelen wordt verteld in Esperanto. Je krijgt hulp bij het begrijpen:

• Duidelijke plaatjes 
• De tekst lees je mee 
• De verteller is vaak in beeld en spreekt heel duidelijk 
  

Na deze video weet je waarschijnlijk al hoe het meervoud gemaakt wordt en hoe je ‘niet’ zegt.

Je eigen taal!

• Je bedenkt een eigen taal op basis van de vragen die jullie de vorige les beantwoord hebben.

Noteer de volgende dingen boven de opdracht (Google documenten):

• Je bedenkt een meervoudsvorm ( bv: in Esperanto is dat een 'j' achter het woord).
• Je bedenkt een vorm voor de verleden tijd van werkwoorden (bv: verandert een klinker of komt er iets achter een de ik-vorm).
• Je bedenkt hoe je bijvoorbeeld 'niet' verwerkt in jullie taal (bv  Nederlands: on = niet (onnodig) of loos = zonder (respectloos)/ Engels is 'dis' zonder/niet (disrespectvol)
  

De opdracht (staat ook in de Classroom):

• Je schrijft in groepjes van 3/4 een verhaaltje van vijf zinnen over het taalproject in jullie nieuwe taal.
• Je schrijft er ook een vertaling bij, zodat we het allemaal kunnen begrijpen.

Werk voor deze les + huiswerk: 

Je eigen taal

• Je bedenkt een eigen taal op basis van de vragen die jullie de vorige les beantwoord hebben.
• Je denkt ook na over meervoudsvormen, verleden tijd van werkwoorden en voltooid deelwoorden en hoe je bijvoorbeeld 'niet' verwerkt in jullie taal.
• Je schrijft samen met je klasgenoot een verhaaltje van  vijf zinnen over het taalproject in jullie nieuwe taal
• Je schrijft er ook een vertaling bij, zodat we het allemaal 
• kunnen begrijpen).
• Je levert je opdracht in Google Classroom in.

Volgende les

Dit was de laatste les van het taalproject. Vanaf morgen gaan we verder met Nederlands.

Huiswerk voor morgen:
- Je levert via Classroom met je groepje je eigen taal in

- Je neemt je boek van Nieuw Nederlands en een schrift mee!