les 8 begrijpend lezen: Tekstverbanden en signaalwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Studiebegeleiding 2F

Vandaag gaan we het over begrijpend lezen hebben en krijg je trucs hoe je een tekst beter kunt begrijpen. 

Bonus: je gaat er ook beter door schrijven

Maar eerst...

leestips!

• voor een avonturenboek: Gullivers Reizen van Jonathan Swift; Robinson Crusoë van Daniel Defoe

• voor een boek over de samenleving: Waterschapsheuvel van Richard Adams; Dierenboerderij van George Orwell

• voor leerlingen met absurdistische humor (Nick, jij): Het transgalactisch liftershandboek van Douglas Adams

 

Lesdoelen

- Je weet wat een tekstverband is.

- Je weet wat signaalwoorden zijn.

- Je kunt signaalwoorden koppelen aan de juiste tekstverbanden.

- Je weet dat vóór een signaalwoord vaak een komma staat. 

Doel: begrijpend lezen wordt stukken makkelijker. En je schrijft ook beter. 

TEKSTVERBANDEN

Zorgen ervoor dat

woorden, zinnen en alinea's met elkaar samenhangen.

SIGNAALWOORDEN

Aan een signaalwoord

zie je met welk tekstverband je te maken hebt. 

- van de zinnen eromheen

- van de hele alinea

SOORTEN TEKSTVERBANDEN

Er zijn verschillende tekstverbanden, met vaste signaalwoorden.  Deze signaalwoorden kom je het meest tegen:  

• de tegenstelling [ ja, maar]  
• de opsomming [ten eerste, ten tweede] 
• de toelichting ['zo', 'bijvoorbeeld'] → extra informatie 
• concluderend [dus, ....]
• de voorwaarde [als je dit doet, dan...]  
• het redengevend verband [ik doe dit, omdat...] 
• de tijdvolgorde of chronologie [gisteren, vervolgens, vroeger, nu]
• het oorzakelijk verband [doordat, agv, daardoor] → 't ligt buiten jou

SIGNAALWOORDEN

Om een tekst goed te kunnen volgen en begrijpen, zijn signaalwoorden belangrijk. Ze geven verbanden aan tussen zinnen en zelfs hele alinea's. Dat is hun functie. 

→ Let er dus op als je er een tegenkomt in een zin.

→ SCHRIJVEN: vóór een signaalwoord staat vaak een komma. 

Op de volgende slides worden veelvoorkomende verbanden uitgelegd en toegelicht. 

VOORWAARDELIJK VERBAND

Een voorwaardelijk verband geeft aan onder welke voorwaarden iets gebeurt.

Signaalwoorden

als - als ... dan - indien - tenzij - mits - wanneer - onder de volgende voorwaarde(n) - in het geval dat - mocht ... dan - op voorwaarde dat

VOORBEELD voorwaardelijk verband

'Als ik vandaag mijn kamer opruim, (dan) mag ik morgen mee.'

De voorwaarde: eerst kamer opruimen, dan mee

'Als ik thuiskom of wanneer ik thuiskom.' 

Van welk signaalwoord in deze zin schrikt jouw thuisfront niet? 

Merk je het verschil?

REDENGEVEND VERBAND

Een redengevend verband geeft aan waarom iemand iets doet of vindt. 

Signaalwoorden

want - omdat - daarom - dus - de reden hiervoor is - het argument is

VOORBEELD redengevend verband

'Voor de toets van Engels had ik een slecht cijfer, want ik had er niet goed voor geleerd.'

De reden van het slechte cijfer is dat ik niet geleerd heb voor het proefwerk.

OORZAKELIJK VERBAND

Let op! Het lijkt veel op het redengevend verband, maar hier gaat het om een oorzaak buiten jou.

Signaalwoorden

doordat - dankzij - dat komt door

VOORBEELD oorzakelijk verband

'Doordat het warm is, trek ik een korte broek aan.'

De oorzaak van mijn kledingkeuze ligt buiten mij, maar ligt aan het weer. 

CONCLUDEREND VERBAND 

Hierbij wordt een conclusie getrokken. 

Signaalwoorden 

dus - kortom - dat houdt in - samenvattend

VOORBEELD concluderend verband

'Kortom, het is belangrijk om je aan je planning te houden.'  

'Het is dus belangrijk om je aan je planning te houden.'

Tekstverbanden

oefenen in LessonUp 

(pak je laptop erbij)

Zij moet eerst haar zere oor aan de dokter laten zien, daarna mag ze een pijnstiller innemen.

1. dit geeft een tijdvolgorde aan: het is een chronologisch verband
2. dit is een opsomming: het is een opsommend verband
3. dit is een tegenstelling: het is een tegenstellend verband

Mevrouw Kiers luistert vaak muziek, verder is zij een filmliefhebber.

1. dit is een tegenstelling: het is een tegenstellend verband
2. dit is een opsomming: het is een opsommend verband
3. dit geeft een tijdvolgorde aan: het is een chronologisch verband

Mijn etui zit bomvol met schoolspullen: pennen, potloden, stiften, een geo-driehoek, gummen en een passer.

1. dit is een opsomming: het is een opsommend verband
2. dit is een tegenstelling: het is een tegenstellend verband
3. dit geeft een tijdvolgorde aan: het is een chronologisch verband

De jongens in mijn klas leggen de lat niet al te hoog. Neem bijvoorbeeld Lex. Hij gaat altijd voor een 6,0.

1. 'bijvoorbeeld' is een toelichtend verband
2. 'bijvoorbeeld' is een redengevend verband
3. 'bijvoorbeeld' is een voorwaardelijk verband

Als jij alles voor mij inpakt, koop ik iets lekkers voor onderweg.

1. 'als' geeft een toelichting: toelichtend verband
2. 'als' geeft een reden: redengevend verband
3. 'als' geeft een voorwaarde: voorwaardelijk verband

Zet de signaalwoorden bij het juiste tekstverband. 

Toelichtend

Opsommend

Bijvoorbeeld

Zoals

Verder

Ook

de volgende les

... gaat over lezen. 

Opdracht: wat is jouw lievelingsboek?