H11 Transport: Bloed en gaswisseling

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Bloedstollend... Of EPO?

§11.4 Wat zit er in je bloed?

Benodigde kennis

• Bloedvatenstelsel zorgt voor transport
• 3 soorten bloedvaten en hun functie
• bloed bestaat uit vaste bestanddelen en bloedplasma

Een slagader...

1. Vervoert bloed naar het hart toe
2. Vervoert bloed van het hart weg
3. Vervoert meestal zuurstofrijk bloed
4. Vervoert meestal zuurstofarm bloed

Heeft de longslagader zuurstofrijk of zuurstofarm bloed?

1. zuurstofrijk bloed
2. zuurstofarm bloed

In de spieren gaan........ het bloed uit

1. koolstofdioxide en zuurstof
2. zuurstof en bloed
3. glucose en bloed
4. zuurstof en glucose

Wat doen de kransslagaders?

1. brengen bloed naar de longen
2. brengen bloed naar de aders
3. brengen bloed naar de hartkamers
4. brengen bloed naar de hartspier

Er gaat bloed van de linkerkamer naar een slagader. Is dit zuurstofrijk of zuurstofarm bloed?

1. Rijk
2. Arm

'Rood bloed' is een:

1. tautologie
2. verduidelijking
3. pleonasme
4. hyperbool

Wat is de systolische bloeddruk

1. de druk in de ader tijdens een golf bloed
2. onderdruk
3. de druk in de slagader tijdens een golf bloed
4. ontspanningsfase

Bloedplasma bestaat uit....

1. 20 % Water en 10% koolhydraten
2. 91% Water en 7% eiwitten
3. 30% Bloed en 40% zouten
4. 100% uit bloed

Alcohol wordt vervoerd door het bloed.
Door welk bestanddeel van bloed
wordt alcohol vervoer?

1. rode bloedcellen
2. witte bloedcellen
3. bloedplaatjes
4. bloedplasma

Deze les...

Samen:

• Ontstaan bloedcellen
• EPO en de invloed op je bloedsamenstelling
• Gaswisseling (opname en afgifte van zuurstof en CO₂)
  

Ontstaan bloedcellen

Er zijn 3 soorten 'bloedcellen':

• rode bloedcellen
• witte bloedcellen
• bloedplaatjes

Ontstaan bloedcellen

Bloedcellen ontstaan in beenmerg. Beenmerg bevat stamcellen.

Rode bloedcellen leven kort: 
±4 mnd. daarna afgebroken in beenmerg, milt of lever.

Hoeveelheid rode bloedcellen wordt geregeld door EPO.

EPO

EPO is een belangrijke stof die aanmaak van bepaalde bloedcellen regelt.

Vragen (of: zoek op in BINAS):

• Waar wordt EPO geproduceerd?
• Wanneer wordt er meer EPO geproduceerd?
  
• Meer EPO zorgt voor ...
  

EPO

1. Nieren produceren EPO.

Nieren merken tekort aan zuurstof

Reageren door productie EPO

2. Beenmerg produceert hierdoor meer rode bloedcellen.

3. Nieren genoeg zuurstof, 

stop productie EPO.

Functies bloed

• afleveren stoffen:

   > zuurstof, voedingsstoffen

• afvoeren stoffen:

   > CO2, melkzuur

• warmte verdelen
• ziektes bestrijden (antistoffen)
  
• Via bloed ook communicatie (hormonen)

Gaswisseling longen

Al bekend:

In longen uitwisseling van zuurstof en CO2

Proces hierachter: diffusie.

Zuurstof zit veel in je ingeademde lucht, weinig in je bloed.

CO2 zit veel in je bloed (afvalstof) en weinig in de ingeademde lucht.

O2

veel

weinig

veel

CO2

weinig

BINAS 83C

Gaswisseling longen

Al bekend:

In longen uitwisseling van zuurstof en CO2

Proces hierachter: diffusie.

Bekijk BINAS 83C.

Hierin is 'veel/weinig' als hoge/lage druk weergegeven. Kun je de getallen van hiernaast terugvinden in BINAS?

P O2

13,3

5,3

6,1

P CO2

5,3

BINAS 83C

Gaswisseling longen

Al bekend:

In longen uitwisseling van zuurstof en CO2

Proces hierachter: diffusie.

Probleem:

• Diffusie gaat langzaam
• Levert gelijke concentratie

Dus:

Levert veel te weinig zuurstof!

P O2

13,3

5,3

6,1

P CO2

5,3

BINAS 83C

Opname zuurstof

(longen)

Oplossing voor zuurstof: hemoglobine.

Hemoglobine neemt zuurstof op uit bloedplasma. 

Gevolg:

Daling hoeveelheid zuurstof in bloedplasma.

Hierdoor meer (en snellere) diffusie mogelijk. 

P O2

13,3

5,3

BINAS 83C

Opname en afgifte CO2

(rest van het lichaam)

Oplossing voor opname en afgifte CO2:

In haarvaten lichaamscellen:

1. CO2 diffundeert bloedplasma in.
   
   
2. Hemoglobine bindt CO2: HbCO2
3. Rest CO2 omgevormd tot HCO3- en H+ 
   (hier is enzym in rode bloedcel voor nodig)
4. Hemoglobine bindt H+.

CO2

BINAS 83C

CO2

HCO3-  en    H+

enzym

Gaswisseling in de weefsels

Oplossing voor opname en afgifte CO2:

In haarvaten lichaamscellen:

1. CO2 diffundeert bloedplasma in.
2. Hemoglobine bindt CO2: HbCO2
3. Rest CO2 omgevormd tot HCO3- en H+
   (hier is enzym in rode bloedcel voor nodig)
4. Hemoglobine bindt H+.

BINAS 83E

Even dit verwerken...

Gebruik de volgende vragen om te checken of je dit snapt:

Makkelijke stof, dan: 47, 49, 52, 60, 63

Moeilijke stof, dan: 45, 47, 49, 50, 52, 54, 55, 61

Bloedstolling

Bloed zorgt voor snel transport.

Bij verwondingen kan je bloed verliezen.

1e reactie: samentrekken spieren!

2e reactie: bloedstolling

Is bloedverlies erg?

Bloedingen snel stoppen?

Bloedstolling

Belangrijk bij bloedstolling:

• vermindering bloedstroom
• dichten van de wond

Hierin spelen bloedplaatjes, fibrinogeen en spieren een rol.

Wat doen bloedplaatjes en fibrinogeen?

bloedstolling

Stollingsfactoren

Regeling van bloedstolling loopt via vaste route (BINAS 84 O):

Er zijn stollingsfactoren nodig uit:

• beschadigde cellen
• bloedplaatjes
• bloedplasma: Kalium, Calcium, eiwitten.

Zorgen voor omzetting: protrombine > trombine.

Als laatste trombine: fibrinogeen > fibrine.