SW1, H11 Transport Les 6 en 7: Zuurstof en CO2, Bloedstolling en Lymfe

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Bloedstolling en lymfe

Thema 11: Transport

§4 Wat zit er in je bloed? en §5 Lymfestelsel

Planning

- Werking hormoon EPO

- Samenstelling bloed

Deze les:

- Opname zuurstof

- Bloedstolling

- Weefselvloeistof en lymfe

Functies bloed

- afleveren stoffen:

   > zuurstof, voedingsstoffen

- afvoeren stoffen:

   > CO2, melkzuur

- warmte verdelen

- ziektes bestrijden (antistoffen)

Via bloed ook communicatie (hormonen) en ander transport.

Gaswisseling longen

Al bekend:

In longen uitwisseling van zuurstof en CO2

Proces hierachter: diffusie.

Want:

• zuurstof: hoge concentratie in longen,

laag in bloed. Verplaatsing long > bloed

• CO2: lage concentratie in longen,
  hoog in bloed. Verplaatsing long < bloed

P O2

13,3

5,3

6,1

P CO2

5,3

BINAS 83C

Gaswisseling longen

Al bekend:

In longen uitwisseling van zuurstof en CO2

Proces hierachter: diffusie.

Probleem:

• Diffusie gaat langzaam
• Levert gelijke concentratie

Dus:

Levert veel te weinig zuurstof!

P O2

13,3

5,3

6,1

P CO2

5,3

BINAS 83C

Opname zuurstof

(longen)

Oplossing voor zuurstof: hemoglobine.

Hemoglobine neemt zuurstof op uit bloedplasma. 

Gevolg:

Daling hoeveelheid zuurstof in bloedplasma.

Hierdoor meer (en snellere) diffusie mogelijk. 

P O2

13,3

5,3

BINAS 83C

Opname en afgifte CO2

(rest van het lichaam)

Oplossing voor opname en afgifte CO2:

In haarvaten lichaamscellen:

1. CO2 diffundeert bloedplasma in.
   
   
2. Hemoglobine bindt CO2: HbCO2
3. Rest CO2 omgevormd tot HCO3- en H+ 
   (hier is enzym in rode bloedcel voor nodig)
4. Hemoglobine bindt H+.

CO2

BINAS 83C

CO2

HCO3-  en    H+

enzym

Gaswisseling in de weefsels

Oplossing voor opname en afgifte CO2:

In haarvaten lichaamscellen:

1. CO2 diffundeert bloedplasma in.
2. Hemoglobine bindt CO2: HbCO2
3. Rest CO2 omgevormd tot HCO3- en H+
   (hier is enzym in rode bloedcel voor nodig)
4. Hemoglobine bindt H+.

BINAS 83E

Bloedstolling

Bloed zorgt voor snel transport.

Bij verwondingen kan je bloed verliezen.

1e reactie: samentrekken spieren!

2e reactie: bloedstolling

Is bloedverlies erg?

Bloedingen snel stoppen?

Bloedstolling

Belangrijk bij bloedstolling:

• vermindering bloedstroom
• dichten van de wond

Hierin spelen bloedplaatjes, fibrinogeen en spieren een rol.

Wat doen bloedplaatjes en fibrinogeen?

bloedstolling

Stollingsfactoren

Regeling van bloedstolling loopt via vaste route (BINAS 84 O):

Er zijn stollingsfactoren nodig uit:

• beschadigde cellen
• bloedplaatjes
• bloedplasma: Kalium, Calcium, eiwitten.

Zorgen voor omzetting: protrombine > trombine.

Als laatste trombine: fibrinogeen > fibrine.

Ruimte voor vragen

Stel je vragen!

Heb je geen vragen?

Tijd om de opgaven van §11.4 af te maken (opdr. 1 t/m 14)

Weefselvloeistof

Bloedplasma naar weefselvloeistof naar lymfe
(bloeddruk, osmotische druk, kleppen)

Weefselvloeistof zit tussen de cellen. Hierdoor opname en afgifte stoffen.

Vorming weefselvloeistof

BINAS 84 G

Slagaders: hoge bloeddruk

Haarvaten: bloeddruk neemt af.

Vorming weefselvloeistof

Slagaders, lage bloeddruk

Deel weefselvloeistof wordt weer opgenomen.

Vorming weefselvloeistof

Situatie begin haarvat

Vocht verlaat haarvat: filtratie

Tussentijd uitwisseling stoffen weefselvloeistof <> cellen.

Situatie eind haarvat

Vocht naar haarvat: resorptie

Vorming weefselvloeistof

Situatie begin haarvat

Bloed hogere OsW [zuigkracht] (3,3)

Hoge bloeddruk (Pbloed 4,6)

Verschil begin: 1,3 > vocht verlaat haarvat

Situatie eind haarvat

Bloed hogere OsW [zuigkracht] (3,3)

Lage bloeddruk (Pbloed 2,3)

Verschil eind: 1,0 > vocht naar haarvat

Bloed vs lymfe

Bloed, weefselvloeistof, lymfe?

Plek van vloeistof bepaalt naam.

Andere verschillen?

• Eiwitten kunnen bloed niet verlaten, niet in lymfe en weefselvloeistof.
• Rode bloedcellen alleen in bloed.
  Witte bloedcellen in alle vloeistoffen.
• Lymfe alleen afvoerend
• In lymfesysteem zuivering, afweersysteem hier vooral actief.

Bloedvaten vs lymfevaten

Hoe zie ik het verschil tussen bloedvaten en lymfevaten?

Bloedvaten: slagaders, aders en haarvaten.

Lymfevaten lijken op aders: beide kleppen.

Lymfestelsel bevat lymfeknopen: hotspots voor witte bloedcellen. 

Ruimte voor vragen

Stel je vragen!

Heb je geen vragen?

Tijd om de opgaven van §11.5 te  maken (opdr. 1 t/m 14)

Wat is geen stollingsfactor?

1. Trombine
2. Calcium
3. Kalium
4. Fibrine

Waar komen stollingsfactoren vandaan?

1. Bloedplaatjes
2. Bloedplasma
3. Beschadigde cellen
4. Alle 3

Aan het begin van een haarvat, waardoor verlaat vocht het haarvat?

1. Osmotische druk
2. Filtratie
3. Resorptie
4. Bloeddruk

Bij filtratie. Wat verlaat NIET het haarvat?

1. Stollingseiwitten
2. Hormonen
3. Glucose
4. Aminozuren

Wat kan er NIET in lymfe zitten?

1. Antistoffen
2. Voedingsstoffen
3. Rode bloedcellen
4. Witte bloedcellen

Welke uitspraak(en) is (zijn) waar?
1. Lymfe wordt geproduceerd in de lymfeknopen.
2. Het lymfevatenstelsel geeft lymfe af aan het bloed.

1. Uitspraak 1
2. Uitspraak 2
3. Uitspraak 1 en 2
4. Geen van beide uitspraken

Wat is de functie van de lymfeknopen (lymfeklieren)?

1. Halen voedingsstoffen uit lymfe
2. Zuiveren de lymfe van onder andere ziekteverwekkers
3. Halen zuurstof uit lymfe
4. Maakt rode bloedcellen aan