TH9 (H5) - DNA - BS2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 9 (H5) DNA

BS 1 Bouw en functie van DNA 

DNA - bouwstenen

nucleotiden (naar eerste ontdekking in nucleus)

nucleïnezuur

• monosacharine = suiker: deoxyribose
• fosfaatgroep 
• stikstofbase:

     A = adenine

     T = thymine

     C = cytosine

     G = guanine 

circulair DNA

mitochondriën en

chloroplasten hebben 

circulair DNA 

net als bepaalde bacteriën

en virussen

• deze kunnen onafhankelijk 
  

     functioneren door eigen DNA! 

DNA in een eukaryoot

opgerold tot:

• helix 
• spiraal
• dikke draad
• chromosoom

zo past het in de 

celkern!!

Zet van groot naar klein

groot

klein

genoom

DNA-molecuul

chromosoom

gen

thymine

nucleotide

Thema 9 (H5) DNA

BS 2 DNA-replicatie 

Begrippen BS2

S-fase

DNA-replicatie

M-fase

vrije DNA-nucleotiden

DNA-polymerase 

telomeer

leerdoelen BS2

Je kan het je vast niet meer herinneren, maar vlak na de bevruchting bestond je nog uit maar 1 cel!

Nu ben je ongeveer 30 biljoen cellen groot, dus 

30⋅10​12​​

Je kan het je vast niet meer herinneren, maar vlak na de bevruchting bestond je nog uit maar 1 cel!

Nu ben je ongeveer 30 biljoen cellen groot, dus

ze zijn dus vele keren vermenigvuldigd...

30⋅10​12​​

Celdeling 

Door middel van celdeling maak je van een cel een identieke dochter cel. Deze cel moet dus ook hetzelfde DNA hebben.

celdeling start dus ook altijd met het kopieren van DNA, ook wel replicatie genoemd.

https://www.bioplek.org/animaties/cel/mitose.html

Celdeling

tijdens de S-fase 

vindt de DNA-synthese/

DNA-replicatie plaats 

Wat is DNA-replicatie?

het kopiëren van het DNA zodat alle cellen een celkern met DNA krijgen na celdeling

tijdens de S-fase van de celcyclus 

(= thema 2 voortplanting)

DNA-replicatie -waarom 

Voorbereiding op deling, verdubbeling erfelijk materiaal
 1 chromosoom bestaat na replicatie uit:

• 2 chromatiden (2 DNA-draden)
  
• 1 centromeer

DNA- replicatie

De verbindingen tussen de basenparen wordt verbroken.

Kern: vrije nucleotiden

Enzym: DNA Polymerase schuift langs de oude streng en bindt vrije nucleotiden aan de enkelvoudige streng vast.

DNA replicatie

Omdat de ene streng altijd complementair is aan de andere is het kopieren vrij eenvoudig.

Tegenover een A komt een T, tegenover een T een A, tegenover een C een G en tegenover een G een C.

chromosoom

een chromosoom bestaat uit 2 chromatiden die na elke celdeling bestaat uit een:

• oude keten 
• nieuwe keten

chromosoom

centromeer

• plek waar de chromosomen aan elkaar zitten aan het begin van de mitose (=celdeling)

telomeer

• niet-coderend DNA
  
• beschermd de uiteinde 
  
• repeterend: TTAGGG 
• na elke celdeling korter

telomeer

het korter worden is gerelateerd aan veroudering

progeria 

wie heeft er wel eens

van gehoord? 

progeria 

wie heeft er wel eens

van gehoord? 

wat zou een mogelijke

oorzaak kunnen zijn?

progeria 

telomeren worden niet

goed gerepareerd en 

zijn korter...

hebben prokaryoten telomeren?

hebben prokaryoten telomeren?

waar is het begin van de cirkel??

Overzicht

Aan de slag -> huiswerk 

opdracht 12 t/m 19

intressant? maak opdracht 20 

lees BS 3

(hieronder meer oefenvragen/filmpjes)

Welk enzym komt in actie nadat de 2 DNA strengen uitklaar zijn gegaan? (BINAS 71D)

1. DNA-polymerase
2. DNA-ligase
3. DNA-helicase
4. DNA-chromatase

Waarom worden chromosomen vaak afgebeeld als een X?

1. dit is makkelijker als een bolletje DNA zoals het de celkern zit
2. dit is gewoon bedacht zo
3. Doordat chromosomen aan het begin van de mitose zo aan elkaar vast zitten.
4. dit is de afkorting van chromosoom in de wetenschap

Bij het gebruik van radioactief gelabelde nucleotiden, welke chromatiden bevatten deze na een S-fase van een celcyclus?

1. alleen de leidende
2. alleen de complementaire streng
3. beide strengen

Onderzoekers bekijken de telomeren van mensen ter indicatie hoe lang zij theoretisch gezien nog te leven hebben. Waarom bekijken ze de telomeren?

1. hier zit veel repetitief DNA in
2. hier worden snel fouten in gemaakt bij de replicatie
3. deze bevatten de originele leidende streng
4. deze worden steeds iets korter na elke celdeling

Waarom kan je bij prokaryoten geen telomeren bestuderen?

1. deze worden niet korter na elke celdeling
2. ze hebben circulair DNA dus hebben gene uiteinde
3. hun telomeren worden juist langer
4. het circulaire DNA wordt steeds op een ander punt aan elkaar geplakt

In welke fase van de celcyclus vindt de DNA-replicatie plaats?

1. G1-fase
2. S-fase
3. G2-fase
4. M-fase

Welk enzym is betrokken bij DNA replicatie?

1. DNA-gyrase
2. DNA-polymerase
3. DNA-fantastase
4. DNA-ligase

DNA replicatie is...

1. ... het afbreken van DNA
2. ... het aflezen van DNA
3. ... het kopiëren van DNA
4. ... het doorgeven van DNA

wat maakt het DNA weer dubbel streng

1. DNA-polymerase
2. helicase
3. primer
4. chromosoom

Replicatie vindt plaatst in:

1. celkern
2. Golgi apparaat
3. ribosoom
4. endoplasmatisch reticulum