6.1 De verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 6: Verlichting en revoluties

Jaartallen?

Tijdvak?

Programma vandaag

• PO 
• Leerdoel: Aan het einde van de les kun je de kenmerken van de Verlichting noemen en ken je een aantal belangrijke verlichte denkers. 
• Voorbereiden laatste les

De Verlichting

• Periode (vanaf ongeveer 1700) waarin mensen hun kennis (willen) vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand.
• De mensen  waren daarbij kritisch: niet zomaar alles aannemen omdat een koning of de kerk dat zegt.


• De verlichtingsdenkers  vinden dat iedereen vrij en gelijkwaardig moet zijn: arm of rijk, slim of dom
• Verlichtingsdenkers houden van discussie, zijn het zeker niet altijd eens.

Belangrijkste onderwerpen waar over nagedacht werd

• Politiek
• Geloof
• Rechtspraak
• Ontwikkeling van volken

Verlichting

Rationeel denken en vrijheid leiden tot een betere wereld

Geloof

• Twijfel over God
• Twijfel over de bijbel
• Afwijkende mening hebben moet kunnen
• Toch blijven de verlichtingsdenkers wel geloven

Voltaire

• God heeft de wereld, de mens en de natuurwetten geschapen, maar bemoeit zich niet meer actief met de wereld 

• mechanistisch wereldbeeld

Spinoza

• God is geen persoon (op de achtergrond), maar 
• God is in alles in de natuur

• Maar: zelfs in de Republiek mochten zijn ideeën niet gepubliceerd worden.
• 
  

Nadenken over: Politiek en staat

3 belangrijke nieuwe ideeën:

• John Locke: natuurlijke rechten
• Rousseau: volkssoevereiniteit
• Montesquieu: trias politica

John Locke

• natuurlijke rechten: recht op leven, bezit en vrijheid

('mensenrechten')

• regering regeert op basis van vertrouwen

Jean-Jacques Rousseau 

• Volkssoevereiniteit (macht ligt bij het volk)

• Regering is alleen uitvoerder van de wil van de burgers

maakt de wetten

voert de wetten uit

controleert of burgers zich aan de wetten houden

Nadenken over: rechtspraak

• bewijs vaak onbetrouwbaar: bekennen na marteling

• lijfstraffen: schieten doel voorbij?
  

Nadenken over: ontwikkeling van volkeren

• geschiedenis is lang proces van vooruitgang
•  samenleving verbetert steeds

• kijk op 'primitieve' volkeren
• Europees superioriteitsgevoel