3.5 Sociale ontwikkelingen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

1. Wat zie je?

2. Waar is deze foto gemaakt?

3. Waarom komt dit hier voor? 

4. Komt dit overal zo voor?

Sociale ontwikkelingen in Brazilië

3.5 Sociale ontwikkelingen

• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je de demografische ontwikkeling van Brazilië beschrijven en verklaren.
  
• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je het verstedelijkingsproces in Brazilië en de bijbehorende problematiek beschrijven en analyseren.
  
• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je de diversiteit van de Braziliaanse bevolking beschrijven en de effecten ervan op de samenleving analyseren.

Etnische kaart Brazilië

Percentage dat onder de armoedegrens leeft 

Demografische trends

Als gevolg van                        en de economische ontwikkeling daalt de                                    in Brazilië.

Op langere termijn neemt de                             toe.

natuurlijke bevolkingsgroei

Bevolkingsgroei of -afname door het aantal geboorten min het aantal sterfgevallen.

gezinsplanning

Het bewust regelen van het aantal geboorten per huishouden.

demografische druk

De verhouding tussen de productieve bevolkingsgroep en de nietproductieve leeftijdsgroepen in de bevolking.

Demografisch transitiemodel

In welke fase zit Brazilië?

Demografie

1. Op welke manieren groeit een bevolking?
   

• Natuurlijk en sociaal

1. Welke algemene regel verklaart het dalende geboortecijfer?
   

• Hoe meer de welvaart stijgt, hoe lager het geboortecijfer. 
  

1. Wat is gezinsplanning?
   

• Aantal kinderen en moment van geboorte plannen. 
  

1. Welke twee demografische ontwikkeling zijn zichtbaar in 2020?
   

• Vergrijzing en ontgroening. 
  

Bevolkingsgroei 

Natuurlijke bevolkingsgroei 

Hoge groene druk

1. Hoog percentage 0 - 20
2. Laag percentage 0 -20
3. Kleine beroepsbevolking
4. Vergrijzing

Vergrijzing

1. Laag percentage 65+
2. Laag percentage 0 -20
3. Kleine beroepsbevolking
4. Hoog percentage 65+

Beroepsbevolking

1. Laag percentage 65+
2. Laag percentage 0 -20
3. Groep tussen 20 en 65
4. Hoog percentage 65+

Demografisch dividend

1. Laag percentage 65+
2. Laag percentage 0 -20
3. Groep tussen 20 en 65
4. Hoog percentage 20 - 65

Demografisch dividend 

• Hoog percentage 20 - 65 
• Sterke economische groep 
• Kansen op ontwikkeling  (wanneer een probleem?) 

Aan de slag

Examenbundeltje:

Opgave 6 - Vrouwenemancipatie en demografie in Brazilië

Opgave 6 - Demografie en welvaart in Brazilië

Opdr. 
 

HW voor DO

Maak een mindmap waarin je de ontwikkeling van Brazilië in beeld brengt. 

Gebruik daarvoor de dimensies:

Historisch - Fysisch - Economisch - Demografisch - Sociaal/Cultureel - Politiek

- Gebruik GB55

- Gebruik paragraaf 3.3/3.4/3.5 + 3.10 en 3.11

- Bronnen (internet) 

Voorbeeldje

Hoe maak je een mindmap?

Stap 1: Centraal Thema

Schrijf in het midden van de pagina: "Ontwikkeling van Brazilië".

Stap 2: Hoofdtakken

Teken vanuit het centrale thema zes lijnen naar verschillende richtingen.

Stap 3: Subtakken

Teken voor elke hoofdtak vertakkende lijnen naar subonderwerpen.

Schrijf bij elke subtak korte steekwoorden of zinnen.

- Historisch: Koloniaal verleden, Onafhankelijkheid, Moderne geschiedenis.

- Fysisch: Natuurlijke rijkdommen, Landschap, Klimaat.

- Economisch: Economische groei, Regionale ongelijkheid, Informele sector.

- Sociaal/Cultureel: Bevolking, Sociale ongelijkheid, Etniciteit 

- Demografisch - bevolking, demografische druk, vergrijzing

- Politiek: Politiek systeem, Recent beleid, Uitdagingen.

Stap 4: Kleuren en Vormen

Geef elke dimensie een eigen kleur (gebruik gekleurde pennen of markeerstiften).

Bijvoorbeeld: Historisch = blauw, Fysisch = groen, etc.

Teken pijlen om verbanden tussen dimensies aan te geven (bijv. tussen Economisch en Politiek).

Stap 5: Maak het Overzichtelijk

Zorg voor voldoende ruimte tussen de takken.

Gebruik duidelijke en nette letters.

Voeg kleine tekeningetjes of symbolen toe om de mindmap visueel aantrekkelijker te maken (bijv. een fabriek voor Economisch, een boom voor Fysisch).

Tips voor in je schrift

Gebruik een potlood om eerst de structuur te schetsen, en ga daarna over met pen.

Werk van groot naar klein: begin met het centrale thema, dan de hoofdtakken, en daarna de subtakken.

Braziliaanse steden onder de loep

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

• aan de hand van een kaart de bevolkingsspreiding in Brazilië omschrijven.
• het ontstaan van steden in Brazilië verklaren.

Benodigde voorkennis 

Je weet wat urbanisatiegraad en -tempo is;
Je weet wat (ruimtelijke)segregatie is;
Je weet wat push- en pull factoren zijn;

Hoeveel procent van de Brazilianen woont in steden?

1. 25%
2. 55%
3. 76%
4. 90%

Welke definitie hoort hierbij: aandeel van de stedelijke bevolking in de totale bevolking.

1. Verstedelijkingstempo
2. Verstedelijkingsgraad
3. Re-urbanisatie
4. Suburbanisatie

Omschrijf en verklaar de bevolkingsspreiding in Brazilië. Gebruik de bron

Waarom is vanaf 1950 het aandeel van de stedelijke bevolking hard gaan groeien?

1. Door armoede op het platteland
2. Door armoede in de stad
3. Door het kolonialisme
4. Door een hoog vruchtbaarheidscijfer

In grote miljoenensteden zoals Rio de Janeiro en Sao Paulo ontstonden problemen door de overbevolking.
Noem minimaal 1 probleem.

Urbanisatie in Brazilië in beeld

Verstedelijkingsgraad

Megasteden en agglomeraties

Verstedelijkingsgraad

In Brazilië is de verstedelijkingsgraad inmiddels zo'n 90%

In Nederland is de verstedelijkingsgraad zo'n 83%

Waarom is dit opvallend?

Gevolgen?

• Er ontstaat gebrek aan huizen, banen en wegen.
• Veel afval, slechte riolering, etc
• Mensen gaan zelf een huisje in elkaar zetten --> ontstaan favela's, ook wel zelfbouwwijken genoemd

Het grote plaatje - lokaal schaalniveau

Dit...                                                maar ook dit...

Bevolkingsdichtheid en spreiding

Nationaal schaalniveau

• ongelijke bevolkingsspreiding

Waarom grote steden aan kust?

- Landschap (geen tropisch regenwoud)

- Kusststeden speelden al een rol voor de handel in koloniale tijd

Stedelijk netwerk

Economisch hart:

Zuidoosten van Brazilië

Waarom is stedelijke samenwerking nodig?

Agglomeratievoordelen

De steden in dit kerngebied zijn aantrekkelijk voor investeerders. Dat komt doordat er veel gunstige vestigingsfactoren zijn. Er is een relatief goede infrastructuur, zoals een goed wegennet en ICT-netwerk. Er is een sterke concentratie van banken, waardoor de toegang tot kapitaal goed is. De arbeidsmarkt is groot en divers. De eindproducten kunnen direct in het kerngebied worden afgezet.

Problemen door overbevolking steden

Arm & rijk duidelijk zichtbaar 

Regionaal schaalniveau -> Verschillende wijken

Verschillende wijken in stad

- Schematische opbouw van steden in Brazilië, 1970 en 2010.

Verschillende wijken in stad

Wat valt op:

• Vroeger lagen de favela's aan de rand van de stad. 
• De stad is er verder omheen gegroeid 
• Nu: 

gefragmenteerd beeld

favela's en gated communities naast elkaar. 

Gated communities

Drie soorten:

• midden in stad, rijke middenklasse
  relatief klein, weinig eigen voorzieningen
  
• suburbs, rijkere mensen,
  ruime woningen, eigen voorzieningen 
• nieuwbouwprojecten, allerrijksten,
  alles is er: bioscoop, sport, winkels. 

Slums (zelfbouwwijken)

Definitie zelfbouwwijk:

• huizen niet bestand tegen extreem weer
• in één woonruimte leven meer dan drie personen
• bewoners hebben geen toegang tot schoon drinkwater
• saintaire voorzieningen zoals toiletten zijn onvoldoende
• het bezit van woningen is niet wettelijk beschermd 

Slums (zelfbouwwijken)

Twee soorten:

• Favela's 
  
  
  
  
• Corticos 

• illegaal gebouwd
• chaotisch 
• plek is eigenlijk niet geschikt (berghelling)
• geen/nauwelijks  stedelijke/sociale voorzieningen

• 1 of meerdere gebouwen 
• vervallen huizen waar migranten intrekken 
• illegaal onderverhuurd 

uni-utrecht.maps.arcgis.com

Aan de slag

1. Opdr. Lezen kopje: 3-4-6 paragraaf 5 Stedelijke samenleving
   
2. Maken examenopgave 2024-1-6 + 2014-2-6 (zie links in studiewijzer 
3. Klaar? Storymap

Documentaire: fighting for peace

In de meest gewelddadige sloppenwijk van Rio de Janeiro komen schietpartijen dagelijks voor en zijn drugs een eenvoudig middel om te ontsnappen aan de harde realiteit.

De Britse ex-bokser Luke Dowdney heeft in deze wijk een boksschool, waarmee hij een alternatief wil bieden aan de jeugd uit de favela. Zo ook aan Sugar en Douglas, zijn slimste en jongste talenten. Kan hij Sugar en Douglas helpen zich een weg te vechten uit de sloppenwijken en hen uit te laten groeien tot internationale kampioenen?

Documentaire: fighting for peace

Waarschuwing
Enkele onprettige beelden van

geweld en drugs. 

Deze docu speelt zich af in een favela.
Wat denk jij dat we gaan zien?

documentaire: kijkvragen

Wel verwacht	Niet verwacht
...	...

1) Wat zie je tijdens de docu in de wijk dat je had verwacht, en niet had verwacht te zien?

2) Waarom protesteren mensen tegen de politie?

3) Wat zou de regering volgens jou moeten doen om het (drugs)geweld in de wijk op te lossen?

www.2doc.nl

Slums (krottenwijken)

Definitie krottenwijk:

• huizen niet bestand tegen extreem weer
• in één woonruimte leven meer dan drie personen
• bewoners hebben geen toegang tot schoon drinkwater
• saintaire voorzieningen zoals toiletten zijn onvoldoende
• het bezit van woningen is niet wettelijk beschermd 

Is de wijk waar de docu zich afspeelt volgens de definitie een krottenwijk? Geef voorbeelden die je hebt gezien.

Verbetering

Hoe kan de overheid de leefbaarheid in de favela's verbeteren?

• geweld
• drugsgebruik
• armoede
• slechte voorzieningen
• ... 

Nabespreking: wat neem je mee van de film tot nu toe?

Fijne vakantie!

Beschrijving van de openingsfoto

Miljoenenstad in de jungle

Manaus lijkt op een grote stad zoals je die overal ter wereld kunt vinden. Maar de ligging van Manaus is heel bijzonder. De stad ligt midden in het oerwoud en is alleen per boot of vliegtuig te bereiken. Daar waar de Rio Negro in de Amazone stroomt, wonen maar liefst 2,5 miljoen mensen. Het wemelt er van de grote ondernemingen als Panasonic, Microsoft, LG, Pionier en Coca Cola. Eindproducten als motoren en elektronische apparatuur worden vanuit deze metropool in het oerwoud met containerschepen helemaal naar Zuidoost-Brazilië vervoerd.