samentrekking en betrekkelijk voornaamwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Grammatica

H3

• tijden van werkwoorden 
• samentrekking

H4

• betrekkelijke voornaamwoord
• actieve en passieve zin

Grammatica

H3

• tijden van werkwoorden 

stappen

1. voltooid of onvoltooid (voltooid deelwoord)

2. persoonsvorm in tegenwoordige of verleden tijd

3. tijd of toekomende tijd (persoonsvorm is vorm van 'zullen')

Samentrekking

In nevenschikkend samengestelde zinnen wordt vaak een deel weggelaten: een of enkele woorden die al eerder genoemd zijn, worden niet herhaald.

Dat verschijnsel heet samentrekking:

Volgens gangbare stereotypen zijn jongens actief en meisjes hulpvaardig.

Weggelaten is: zijn.

samentrekking: regels

Samentrekkingen zijn alleen correct wanneer het weggelaten deel in beide zinnen dezelfde betekenis, vorm én grammaticale functie heeft.

Verbeter de foutieve samentrekkingen:
De uitnodiging kwam op 2 mei en hebben we blij ontvangen.

Verbeter de foutieve samentrekkingen:
Mijn ouders verheugden zich al en ik ook.

Verbeter de foutieve samentrekkingen:
Het feest werd groots gevierd en daardoor een succes.

Verbeter de foutieve samentrekkingen:
Maar om twaalf uur ging het licht uit en mijn verkering ook.

Verbeter de foutieve samentrekkingen:
Ik ben mijn grote liefde kwijt en best verdrietig.

Grammatica H4

• betrekkelijk voornaamwoord
• actieve en passieve vorm

Betrekkelijk voornaamwoord

Een betrekkelijk voornaamwoord (btv) wijst terug naar het antecedent, een woord of een groepje woorden dat al eerder genoemd is.

De belangrijkste betrekkelijke voornaamwoorden zijn:

die, dat, wie, wat

Betrekkelijk voornaamwoord

Dat -> een onzijdig zelfstandig naamwoord enkelvoud.

Het meisje dat in de rij staat te wachten, is Lotte.

Die -> andere zelfstandige naamwoorden: mannelijk en vrouwelijk enkelvoud, alle meervouden.

De boodschappenkarretjes die zij ziet, zijn bomvol.

De vrouw die achter de kassa zit, werkt stug door

Betrekkelijk voornaamwoord

Wie staat meestal na een voorzetsel en verwijst naar personen.

Lotte, voor wie het wachten lang duurt, begint zich te ergeren.

Betrekkelijk voornaamwoord

Wat verwijst naar:

– iets, niets of alles:

Wachten is niet iets wat zij graag doet.

– een superlatief:

Je geduld bewaren is het beste wat je dan kunt doen.

– een hele zin:

Lotte ging naar een andere rij, wat niet slim bleek.

Maak meervoud van: Het meisje dat lacht

Maak twee zinnen: één waarin die en één waarin wie betrekkelijk voornaamwoord is

Het mooiste ... hij heeft gezien.

Het mooiste strand ... hij heeft gezien.

wat

dat

Welk betrekkelijk voornaamwoord volgt na een antecedent dat uit een hele zin bestaat? Geef een eigen voorbeeld.

Wat en wie zijn betrekkelijke voornaamwoorden. Wat kunnen ze nog meer zijn? Geef voorbeelden.

Noteer het betrekkelijk voornaamwoord en het antecedent.
- Plannen is iets wat niet altijd goed gaat.

Noteer het betrekkelijk voornaamwoord en het antecedent.
- Het is een gewoonte die je je eigen kunt maken.

Noteer het betrekkelijk voornaamwoord en het antecedent. - Je maakt bijvoorbeeld een weekoverzicht wat echt niet moeilijk is.

Noteer het betrekkelijk voornaamwoord en het antecedent. - Voor elke dag schrijf je de bezigheden op die vastliggen.

Kies in de zin het betrekkelijk voornaamwoord(en).
- Zo zie je de ruimte die overblijft, bijvoorbeeld voor die vriend op wie je zo gesteld bent.

Al in de zeventiende eeuw, ....
ook de Gouden Eeuw wordt genoemd, waren Hollandse vrouwen vrij en zelfstandig.

1. die
2. dat
3. wat
4. wie

In Amsterdamse herbergen zaten ze gezellig met mannen te kletsen en te lachen, .....
buitenlanders zeer verbaasde.

1. die
2. dat
3. wat
4. wie

Die vrouwen, voor .....
hun eer alles was, duldden absoluut geen dubbelzinnige of beledigende opmerkingen.

1. die
2. dat
3. wat
4. wie

Het eerste .....
ze dan deden, was het gevecht aangaan.

1. die
2. dat
3. wat
4. wie

Dat deden ze desnoods met potten en pannen,
..... altijd wel voorhanden waren.

1. die
2. dat
3. wat
4. wie

Leg het belang van het juiste gebruik van het betrekkelijk voornaamwoord uit aan de hand van de volgende zinnen:

opdracht

Leg het belang van het juiste gebruik van het betrekkelijk voornaamwoord uit aan de hand van de zinnen op de volgende slide.

1 Dagelijks fietste hij een rondje dat hij leuk vond.
2 Dagelijks fietste hij een rondje, wat hij leuk vond.