Calcium en fosfaat

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 2

Calcium en fosfaat

Welkom bij deze les over de mineralen calcium en fosfaat. Ook de twee hormonen PTH en Vitamine D zullen besproken worden.

Let op, dit is geen powerpoint, elke "dia/sheet" is hier een ander onderdeel.

Laten we beginnen, als opwarmertje, met een favoriet: Kahoot!

Maar..... wel met een twist, op de volgende sheet vinden jullie een link naar Kahoot, geen gewone Kahoot maar een Kahoot Challenge! 

https:

Hieronder zie je de eerste sheet van de prezi over calcium en fosfaat. Deze prezi is een soort samenvatting van het hoofdstuk over calcium en fosfaat uit het KCH boek. Dit hoofdstuk kunnen jullie vinden als scan in "bestanden". Voor deze leerstof heb je zowel het hoofdstuk als de prezi nodig.

Info bij de sheet:

Ca (calcium) en P (fosfaat) zijn mineralen die  je via je voedsel binnen krijgt. (je darmen nemen het op en sturen het je bloedbaan in) 

Hoeveel Ca en P er in je lichaam nodig is en hoeveel er moet worden opgeslagen wordt geregeld door de hormonen Vitamine D en PTH. Zij regelen mineralisatie (opname van Ca en P in botten uit het bloed) en demineralisatie (afgeven van Ca en P uit de botten naar het bloed)

Deze moeten in balans zijn om het lichaam te laten functioneren.

Rechts zie je een plaatje van een schildklier. (in het engels: Thyroid) In de bijschildklieren (die zitten achter de schildklier zelf) wordt onder andere het hormoon PTH gemaakt.

Schuif deze schildklier naar het poppetje en plaats het op de goede plek. Waar zit je schildklier eigenlijk?

(op het plaatje is hij in verhouding wel heel groot, in het echt is hij ongeveer zo groot als drie vingers)

De schildklier is een soort vlindervormige 

klier die zich om je luchtpijp vouwt. Een van
onze hormoon klieren horen hierbij: dit zijn die blauwe blobjes in het plaatje, dit zijn de
bijschildklieren en die maken hormonen.

Om hormonen te maken heeft je schildklier Jodium nodig. Ongeveer 150 microgram per dag. Jodium tekort merk je pas ja jaren omdat de schildklier jodium opslaat. 

Te weinig jodium kan een opgezette schildklier of een traag werkende schildklier veroorzaken. met alle gevolgen van dien.

Op de volgende pagina krijg je een aantal vragen. Je zal de antwoorden moeten opzoeken in het boek/hoofdstuk. De antwoorden zijn niet hoofdletter gevoelig maar wel spelling gevoelig. succes!

Uit welk voedingsmiddel krijgen wij het meeste van onze jodium?

Een opgezette schildklier noemen we een krop. Hoe heet deze ziekte ook wel?

Calcium

Calcium is een bouwstof voor je botten (denk aan de lijm en kalk proef, de kalk is eigenlijk calcium). Maar zonder calcium doen heel veel lichaamsprocessen het niet. Zo kunnen bijvoorbeeld je zenuwen geen signalen doorgeven zonder calcium, je cellen onderling niet communiceren en je spieren niet samentrekken (dus ook je hartspier niet)

en wat te denken van bloedstolling.

Veel processen die van levensbelang zijn, zijn afhankelijk van calcium. Heeft een van die processen calcium nodig dan haalt je lichaam dat uit je botvoorraad.

Calcium drijft rond in je bloedplasma tot het ergens nodig is of wordt opgenomen door de botten. Het komt voor in gebonden of vrije vorm.

Een van de functies van calcium is de secretie van hormonen. wat is een ander woord voor secretie?
....... van hormonen.

Fosfaat

Fosfaat zit in je plasma als vrije fosfaat ionen die gelijk gebruikt kunnen worden. Maar fosfaat komt ook heel veel voor in organische verbindingen. 

Veel eiwitten bevatten fosfaten maar wat dacht je van ATP? (adenosine-tri-fosfaat) of DNA? (in de backbone zitten fosfaatgroepen en suikergroepen waaraan de nucleotiden vast zitten) en zo zijn er nog veel meer organische verbindingen waar fosfaat een rol speelt.

Bij bloedprikken is fosfaat een lastige omdat de concentratie heel erg kan wisselen afhankelijk van wat iemand eet en hoe laat het is op de dag.

Jullie hebben al eens anorganisch fosfaat bepaald. Wat is de eenheid waarin de uitslag van fosfaat?

Opname van Ca en P is via 

Opname van Ca en P gebeurd vanuit het voedsel -> darmen -> bloedbaan.

Ca en P moeten door het maagzuur worden voorbereid voordat het kan worden opgenomen in de darmen. En dan alsnog kan het alleen worden opgenomen als Vitamine D dat toestaat.

Uitscheiding gebeurd via de bloedbaan -> nieren -> urine, of via de feces bij overmaat.
PTH regelt de reabsorptie in de nieren en hierdoor hoeveel er wel of niet mag worden uitgescheiden.

(het stukje rechts over vitamine D mag je overslaan dat komt later in Periode 8)

Pathologie van Ca en P

Op de volgende sheets van de prezi zie je de meest voorkomende pathologie (ziektes) die voorkomen bij een tekort (deficiëntie) of een teveel (vergiftiging) van calcium en/of fosfaat.

Hypercalacemie (te veel / vergiftiging / overdosis van calcium in het bloed)

Hypocalacemie (te kort / deficiëntie van calcium in het bloed/lichaam)

Hyperfosfatemie (te veel / vergiftiging / overdosis van fosfaat in het bloed)

Hypofosfatemie (te kort / deficiëntie van fosfaatin het bloed/lichaam)

Lees ze goed door want daarna komen er een paar vragen over.

Fosfaat problemen komen minder vaak voor.

hypofosfatemie is in Nederland zeldzaam,
we zien het alleen nog wel eens als gevolg van
een andere ziekte.

Hypercalciemie

Hypocalciemie

Hyperfosfatemie

Hypofosfatemie

Sleep de uitspraken in het midden naar een van de vier vakken.

Verlaagde fosfaat uitscheiding van de nieren

Neerslag in weefsels en organen

Oorzaak: te kort PTH

Overmaat Vitamine D

Gevolg: mineralisatie problemen

Hoe bepaal je Ca en P in het lab?

Totaal calcium en anorganisch fosfaat zijn twee proeven die jullie al gedaan hebben. Dit zijn ook de twee meest voorkomende manieren om calcium en fosfaat te meten.

Dit is dan het einde van deze les over Ca en P.

Bij deze les horen de prezi "calcium en fosfaat" en het hoofdstuk: calcium en fosfaat, uit het KCH deel 1 boek. 

De link naar de prezi staat bij bestanden in het document "presentaties" en het hoofdstuk uit het boek staat in pdf ook bij bestanden.

Mochten jullie nog vragen hebben dan mag je die altijd stellen.

Bedankt voor jullie aandacht tijdens deze les en veel succes verder!

~Barbara