3T - Spelling - §6 Koppelteken en trema

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

N E D E R L A N D S

Welkom 3TC!

Voorbereiding les:

- Materiaal op tafel

- Zitten volgens plattegrond

Planning

Uitleg werkwoordspelling 

Zelfstandig met de oefeningen aan de slag

P L A N N I N G

Cursus 7 - Spelling

1. Stillezen of werken aan mindmap

2. Startopdracht + lesdoelen

3. Uitleg koppelteken & trema 

4. Klassikaal oefenen

5. Zelfstandig werken

6. Lesdoelen checken + afsluiting

Startopdracht

Noteer de samenstelling die je van de afbeeldingen kunt maken. Gebruik tussenletters als dat nodig is. 

• Je kunt het koppelteken en het trema op de correcte manier gebruiken.
• Je kunt samenstellingen met en zonder tussenletters op de juiste manier spellen.

Lesdoelen

Het koppelteken -

Het koppelteken

Koppelteken:

• Bij samenstellingen
• Om uitspraak duidelijk te maken
• Als het echt nodig is 

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen.

Koppelteken

De meeste samenstellingen schrijf je aan elkaar:

kassameisje, wijkagent, politiebureau, schoolkantine

Bij een klinkerbotsing (oo, aa, oe, ui) gebruik je een koppelteken:

auto-ongeluk, lente-ui, video-opname. Een klinkerbotsing is een botsing van twee klinkers die samen een klank in de Nederlandse taal vormen. 

Het koppelteken

Uitzonderingen

Je gebruikt een koppelteken als er in het samengestelde woord cijfers voorkomen.

bijvoorbeeld:

80-jarige, 70-plusser.

Koppelteken

Je gebruikt een koppelteken
als er in het samengestelde
woord een afkorting voorkomt.

Bijvoorbeeld:

usb-stick, mbo-opleiding, 

A5-formaat, Sint-Nicolaas

Koppelteken

Je gebruikt een koppelteken bij
aardrijkskundige namen.

Bijvoorbeeld:  Zuid-Holland,

Zuid-Afrika, Noord-Italië, 

's-Gravenhage & West-Amerika.

Koppelteken

In samenstellingen die verkeerd gelezen kunnen worden, plaatsen we een koppelteken:

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen.

radioantenne

koffieautomaat

oudcollega 

WEL koppelteken

GEEN koppelteken

tvgids

Wel of geen koppelteken?

Sleep naar de goede plek.

WEL een koppelteken

NIET een koppelteken

Noord Brabant

gala avond

koppel teken

oud speler

met koppelteken

zonder koppelteken

(aan elkaar)

oud voetballer

vwo diploma

amateur speler

non stop

& teken

Zuid Afrikaans

kippen hok

mee eten

stage plaats

niet officieel

Koppelteken is nodig vanwege het tweede deel van de samenstelling met een hoofdletter.

Fout beschreven. Geen koppelteken nodig.

Koppelteken is nodig vanwege het voorvoegsel.

Koppelteken is nodig vanwege klinkerbotsing.

havo-opleiding

mini-jurk

ex-man

studie-avond

pro-Amerikaans

Met koppelteken

Zonder koppelteken

80 jarige

licht blauw

Midden Oosten 

Sri Lanka

close up

ex voorzitter

IQ test

lucht ballon

Het trema

Het trema

Het trema gebruik je bij meervouden van woorden op -ee of -ie

• Als het enkelvoud eindigt op -ee, maak je het meervoud met -ën:
   idee --> ideeën / fee --> feeën / trofee --> trofeeën
  
  
• Als het enkelvoud eindigt op -ie, maak je het meervoud met -ën of met -n.
   Dit is afhankelijk van de klemtoon:
  - als de klemtoon op -ie valt, dan voeg je -ën toe: theorie --> theorieën
  - als de klemtoon op een andere lettergreep valt, dan krijgt de laatste -e een trema en voeg je     alleen -n  toe: olie --> oliën

Het trema

Het trema gebruik je bij een klinkerbotsing. 

Hierbij kun je denken aan de klanken au, ou, oe, ei, ie, ui, eu,en ij.

Bijvoorbeeld: 

- reunie --> reünie

- concierge --> conciërge

Zonder trema kun je het woord anders uitspreken.

Aan de slag!

Ga naar je online boek, kies Cursus 7 Nieuw Nederlands

§6 Koppelteken en trema --> Maak opdrachten 1 t/m 5.

Klaar? Lezen uit je leesboek.