H2 Wereldbeeld 2.6

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

1.4 Samenhang: ontwikkeling en werk

Leerdoelen

• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je landen indelen naar centrum, semiperiferie en periferie op basis van een aantal kenmerken
• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je het centrum-periferiemodel toepassen op verschillende schaalniveaus
• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je de ongelijke welvaartsverdeling in de wereld verklaren aan de hand van interne en externe factoren
• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je uitleggen op welke manier het koloniale verleden van landen gevolgen heeft voor de internationale arbeidsverdeling en het centrum-periferiemode

Wereld

Wereldsysteem

Gelet op de welvaart kan je de wereld in 3 groepen delen: 

• Centrum
• Semiperiferie
• Periferie

Centrum-landen

Rijke en vooral westerse landen.

Economie draait vooral om diensten.

Periferie-landen

De armste landen, economie draait vooral op agrarische grondstoffen.

Semiperiferie landen

Snel opkomende landen, economie is vooral de laatste 20 jaar snel gegroeid. 

Economie draait op industrie goederen

Centrum- periferiemodel:

 Interne oorzaken

Natuurlijke oorzaken:

• bergachtig
  
• onvruchtbaar land
  
• droogte
  
• geen natuurlijke hulpbronnen
  
• geen toegang tot de zee
  

Menselijke oorzaken:

• oorlog
  
• slecht bestuur
  
• corruptie

Centrum- periferiemodel:

externe oorzaken

Lage ontwikkeling wordt veroorzaakt door de relatie die een ontwikkelingsland heeft met de rijke landen.

Rijkere landen belemmeren de ontwikkeling door ongelijke uitwisseling van:

• goederen
  
• arbeid
  
• kapitaal
  

Goederen: grondstoffen uit de periferie en kapitaalgoederen (onder andere machines) uit het centrum;

Arbeid: ongeschoolde arbeidsmigranten uit de periferie en hoogopgeleide technici uit het centrum;

Kapitaal: Investeringen en leningen uit het centrum en aflossing van schulden uit de periferie.

Internationale arbeidsverdeling

Hoe armer een land, hoe groter het aandeel in de primaire sector.

De internationale arbeidsverdeling 

is de specialisatie van werkgelegenheid in de verschillende delen van de wereld

Centrumlanden leveren meestal

1. grondstoffen en investeringen
2. eindproducten en hoogopgeleide technici
3. eindproducten en aflossing van schulden
4. ongeschoolde arbeidsmigranten en grondstoffen

Bij welk onderdeel hoort Nederland in het centrum-periferie model?

1. periferie
2. semi periferie
3. centrum

Zoals je weet, kun je het centrum-periferiemodel ook op nationale schaal gebruiken.

Deel Mexico in volgens dit model. Gebruik daarbij de letters A, B en C en geef aan welke letter bij het centrum, semiperiferie en periferie hoort.

De internationale arbeidsverdeling (wie doet wat in de wereld) is ontstaan tijdens de koloniale periode

1. Juist
2. Onjuist

Beschrijf hoe de internationale arbeidsverdeling eraan bijgedragen heeft dat de centrumlanden steeds rijker werden en de perifere landen arm blijven.

Waarom blijven armen landen arm?

Het kenmerkende  van een vicieuze cirkel is dat de verschillende elementen elkaar versterken en houden elkaar in stand. 

Je kunt er zonder hulp van buiten niet uitbreken.

Bedenk een manier om uit de vicieuze cirkel van armoede te komen.

Opdracht 6 (blz. 65)

Zoek op GB 80D drie landen waarvan één land (grotendeels) tot het centrum, één land tot de semiperiferie en één land tot de periferie wordt gerekend. Noteer achter centrum, semiperiferie en periferie de namen van de gekozen landen of gebieden.

2.6 Samenhang: Ontwikkeling en verstedelijking

Herhaling 1.5

Geboortecijfer – sterftecijfer = natuurlijke groei

Vestiging – vertrek = sociale groei

Hoe lager de welvaart, hoe hoger de natuurlijke bevolkingsgroei.

Demografisch transitiemodel

Waarom is het geboortecijfer in arme landen veel hoger dan in rijke landen?

Welke fase van het demografisch transitiemodel bevindt Nederland zich?

1. Fase 1
2. Fase 2 - 3
3. Fase 4-Begin
4. Fase 4-Eind

Wat verstaan we onder demografische druk?

Leerdoelen

1. Uitleggen wat het verband is tussen welvaart, verstedelijkingsgraad en verstedelijkingstempo. 
2. Je kan verklaren waarom in westerse landen het verband tussen stijgende welvaart en verstedelijking veel sterker is dan in niet-westerse landen. 
3. Verklaren waarom stedelijke patronen op de wereldkaart voortdurend veranderen.

Wereldwijd wonen steeds meer mensen in steden. Meer dan de helft van de mensen woont nu in de stad. Maar wat is een stad?
Bedenk twee problemen rond de definitie van een stad.

Centrumlanden hebben een hoge welvaart. 

De verstedelijkingsgraad is hoog en het verstedelijkingstempo ligt laag. 

Groot deel van de bevolking woont in steden.

Periferie-landen hebben een lage welvaart.

De verstedelijkingsgraad is laag en het verstedelijkingstempo ligt hoog.

Groot deel van de bevolking woont nog op het platteland. Er is veel ubanisatie/verstedelijking.

Verstedelijkingsgraad: Percentage van de bevolking dat in een stad/stedelijkgebied woont.

Verstedelijkingstempo: De snelheid waarmee de verstedelijkingsgraad per jaar stijgt. 

Ontwikkeling

In centrumlanden ligt de verstedelijking het hoogst, maar in de periferie ligt het verstedelijkingstempo hoger dan in centrumlanden.

Noem drie manieren waarop steden in de periferie groeien.

De steden in de welvarende landen groeien minder snel dan steden in arme landen.
Waarom is dit?

Megastad en Wereldstad

Steden werken als magneet op de bevolking en trekken veel inwoners en migranten aan. Zo ontstaan in landen megasteden. (steden met meer dan 10 miljoen inwoners)

In centrumlanden groeien deze megasteden uit tot wereldsteden.  Zij vormen op wereldniveau belangrijke knooppunten in economische, culturele en politieke netwerken.

Een megastad heeft meer dan...

1. 3 miljoen inwoners
2. 5 miljoen inwoners
3. 10 miljoen inwoners
4. 15 miljoen inwoners

Hoe hoger de welvaart, Hoe hoger het verstedelijkingstempo

1. waar
2. niet waar

Wat is een ander woord voor verstedelijking?

1. suburbanisatie
2. re-urbanisatie
3. urbanisatie

Wat is verstedelijkingstempo?

1. Snelheid waarmee er meer steden in een land komen.
2. De groei van de steden in oppervlakte.
3. Percentage waarmee de verstedelijkingsgraad jaarlijks toeneemt.
4. De groei van het aantal steden in een land.

Waar is de verstedelijkingsgraad het hoogst?

1. Centrum
2. Periferie
3. Semi-periferie
4. Arme landen

1. In rijke landen is het verstedelijkingstempo erg hoog de laatste 30 jaar
2. De verstedelijklngsgraad is in de semi-perifere landen groter dan in de perifere landen

1. Beide beweringen zijn juist
2. Beide beweringen zijn onjuist
3. Bewering 1 is juist, bewering 2 onjuist
4. Bewering 1 is onjuist, bewering 2 is juist

1. Een wereldstad heeft meer dan 10 miljoen inwoners
2. Een megastad is altijd een wereldstad

1. Beide beweringen zijn juist
2. Beide beweringen zijn onjuist
3. Bewering 1 is juist, bewering 2 onjuist
4. Bewering 1 is onjuist, bewering 2 is juist

Lagos, Nigeria. Een stad met 12 miljoen inwoners.

De stad ligt aan de kust. Verklaar het formaat van de stad aan de hand van het koloniale verleden.

Opdrachten

Maak opdracht 5 & 6 

Niet af is huiswerk.