Les 2: Hoofdgedachte en onderwerp

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 2

Het onderwerp van een tekst...

De hoofdgedachte van een tekst...

is waar de tekst over gaat.

is het belangrijkste wat de schrijver over het onderwerp duidelijk wil maken.

vind je in de titel en de inleiding.

vind je in de titel, de inleiding of het slot.

Dus het onderwerp van een tekst is waar de tekst over gaat en de hoofdgedachte van een tekst is wat de schrijver van die tekst de lezer duidelijk probeert te maken.

Waar vind je de hoofdgedachte?

• Meestal in de eerste alinea of in het slot van een tekst. 
  

• De hoofdgedachte hoeft niet letterlijk in de tekst te staan. 
  

• Let op! Twee teksten met hetzelfde onderwerp kunnen heel goed twee verschillende hoofdgedachtes hebben.

Wat is de hoofdgedachte van deze video?

Alineaopbouw

Een goede alinea bestaat uit een een kernzin en uit een uitwerking van de kernzin in de overige zinnen. De kernzin bevat de belangrijkste informatie.

De kernzin vind je meestal aan het begin van een Alinea.

Welke zin is de kernzin van deze alinea?

1. De eerste zin
2. De laatste zin
3. De tweede zin
4. De alinea heeft geen kernzin

Welke bewering klopt niet?

1. Een hoofdgedachte is de hele tekst in één zin.
2. Een hoofdgedachte is nooit een vraag.
3. Een hoofdgedachte is de centrale vraag van de tekst.
4. Een hoofdgedachte verwijst ook naar het onderwerp.

Verbindingsmanieren

Alinea's kunnen op verschillende manieren met elkaar verbonden worden.

1. Door het gebruik van een signaalwoord

Aan het begin van de alinea staat een signaalwoord, bijvoorbeeld: ten eerste, verder, maar, daarnaast

Verbindingsmanieren

2. Door herhaling

Aan het begin van de alinea worden worden of een groep woorden uit de vorige alinea herhaald. Dit kan in andere woorden.

Verbindingsmanieren

3. Door overgangszinnen met een verwijzing

Overgangszinnen staan meestal aan het begin van een alinea. In de zinnen staat vaak een verwijzing naar iets wat eerder gezegd is, vaak in de vorm van verwijswoorden zoals die, dat, deze, hiermee, hiervan, zulke, zo'n

Voorbeeld:

Alinea: In de laatste ijstijd was de Noordzee nog land. Je kon helemaal van Nederland naar Engeland lopen. Op die vlakte leefden allerlei dieren die nu zijn uitgestorven, zoals de wolharige mammoet, het reuze hert en de sabeltandtijger. De botten hiervan komen nog steeds regelmatig naar boven in de netten van vissers. Hun sleepnetten schuren immers over de Noordzeebodem waar de overblijfselen van de prehistorische dieren liggen.

Verbindingsmanieren

4. Door aankondigende zinnen

Een aankondigende zin staat meestal aan het eind van een alinea en vertelt wat je verderop in de tekst kunt verwachten.

Alinea: Laten we eens stuk voor stuk gaan bekijken wat de argumenten van de clubleiding nu echt waard zijn. Ten eerste het gebrek aan geld om nieuwe spelers te kunnen kopen. Als je naar de begroting kijkt, is er voldoende geld. Het wordt echter aan allerlei andere zaken uitgegeven.

Alineaverbanden (les 1)

• uitspraak - opsomming
• uitspraak - tegenstelling
• uitspraak - voorbeeld
• middel - doel
• oorzaak - gevolg
• uitspraak - vergelijking
• uitspraak - reden

Deze verbanden kunnen ook tussen zinnen voorkomen

 Alineaverbanden

• Uitspraak-conclusie: dus, concluderend, hieruit volgt na een of meer uitspraken een conclusie
  

• Uitspraak-samenvatting: samenvattend, kortom, al met al
  

Na een of meer uitspraken worden de belangrijkste punten worden samengevat

• Uitspraak-voorwaarde: mits, als, indien, tenzij, op voorwaarde dat
  

Na een of meer uitspraken wordt een voorwaarde gesteld

Welk alineaverband herken je in deze alinea?

1. Uitspraak-conclusie
2. Uitspraak-samenvatting
3. Uitspraak-voorwaarde

Welk signaalwoord herken je daarbij?

Lesdoelen

• Je kunt een hoofdgedachte formuleren vanuit twee verschillende dimensies.
• Je leert dat het herkennen van tekstdoelen kan helpen bij het formuleren van een hoofgedachte.
• Je leert hoofgedachten formuleren aan de hand van willekeurige onderwerpen en tekstdoelen. 
• Je kunt aan de hand van een zelfgeformuleerde hoofdgedachte aan de slag met je column.

Wat is de hoofdgedachte van dit stukje?