H6.§2. Sporen uit de ijstijd deel 2.

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

H6. Natuurkrachten in Nederland

§2. Sporen uit de ijstijd 

Leerdoelen 

• Je kent de verschillende grondsoorten van Nederland en kunt de eigenschappen benoemen
• Je kunt de afwisseling van warme en koude perioden in het Pleistoceen benoemen, beschrijven en verklaren
• Je kunt uitleggen waarom er vlechtende rivieren zijn in de periode voor het Saalien.
• Je kunt de landschappen van het Saalien beschrijven en verklaren.
• Je kunt de afzettingen van het Eemien, Weichselien en Holoceen beschrijven en verklaren.

Sporen uit de ijstijd

Opdracht

Maak een tijdlijn van vroeger tot nu over de verschillende tijden in het pleistoceen. Hou rekening met of het een koude periode dan wel een warmere periode was, welke elementen van deze tijd in Nederland terug te vinden zijn en hoe dat hier is gekomen. (zee, rivier, wind of ijs)

In welke geologische periode
leven we nu?

1. tertiair
2. kwartair

Het jongste tijdvak in het kwartair is?

1. Pleistoceen
2. Holoceen

De geologische tijdschaal 

- geschatte ouderdom van de 

aarde is 4,5 miljard 

- Verdeling in tijdperken, 

perioden en tijdvakken.

- Nu leven we in het holoceen 

(begon 10.000 jaar geleden) 

In Nederland ontstond, voor de komst van het landijs, een puinwaaier. Wat behoort niet tot een puinwaaier?

1. zand
2. grind
3. klei
4. loss

Een rivier waar in de buitenbocht erosie plaatsvind en in de binnenbocht sedimentatie is een ...

1. vlechtende rivier
2. meanderende rivier

Wat is het verschil tussen een vlechtende rivier en een meanderende rivier?

Saalien: voorlaatste ijstijd

afzettingen uit het Saale

tongbekken en stuwwal

laatste ijstijd

• IJs niet meer tot in Nederland 
• Nederland was poolwoestijn
• In heel Nederland (behalve Zuid Limburg) werd door de wind een laag zand neergelegd. 
• In Zuid Limburg werd loss afgezet door de wind

Dekzand

Wat is een glaciaal?

1. vriestijd
2. tussenijstijd
3. ijstijd
4. holoceen

Tijdens een ijstijd viel de meeste neerslag als

1. regen
2. hagel
3. sneeuw
4. Rijp

Wat voor rivier zie je op de foto op de foto?

1. meander
2. vlechtende
3. kronkel
4. kanaal

Is de vorm van de rivier kenmerkend voor een regenrivier of een gletsjerrivier?

1. regen
2. gletsjer
3. geen van beide
4. beide

Wanneer had Nederland te maken met rivieren zoals op deze foto ?

1. in de ijstijd voor de Saale-ijstijd
2. tijdens de Saale-ijstijd
3. tijdens het hele Pleistoceen
4. tijdens interglacialen

Welke uitspraken zijn juist? Noteer alleen de letters.
2 selecteren

1. Keileem komt niet in Zuid-Limburg voor.
2. Löss is een grondsoort die in Nederland door sedimentatie voorkomt.
3. Keileemkoppen zijn hoger dan stuwwallen.
4. Tijdens de Saale-ijstijd hebben de Rijn en de Maas in Nederland een andere richting gekregen: van het oosten naar het westen.

Schrijf de begrippen op die horen bij de cijfers 1 tot en met 3.

H6 § 3 Nederland in het holoceen

Holoceen

Klimaat warmde snel op

Landijs smolt 

Zeespiegelstijging 

Transgressie = Periode waarin de invloed van de zee toeneemt

hoeveel jaar gelden begon het Holoceen. 

12000

Bodemdaling

nederland ligt hoog in ijstijd

scandinavië ligt laag in ijstijd door druk van landijs

De dikke laag landijs is gesmolten en Scandinavië gaat langzaam weer omhoog

Nederland zakt langzaam naar beneden omdat Scandinavië weer omhoog gaat

Bodemdaling

Dikke pakket landijs is scandinavië smelt dus gaat omhoog. 

Nederland gaat omlaag

Veenvorming in Nederland

De stijgende zeespiegel zorgt voor nattere omstandigheden in Nederland

- Stijgende zeespiegel + hoger grondwaterpeil = moerasvorming

Vanuit dode plantenresten uit het moeras ontstaat Basisveen. 

Basisveen = De eerste laag uit het Holoceen in Laag-Nederland

1. Ontstaan van strandwallen 

2. Door wind werden duinen gevormd

-> oude duinen

3. De strandwallen worden onderbroken door zeegaten -> ontstaat getijgebied -> oude zeeklei

Fase 1

enkele rij strandwal die onderbroken wordt door zeegaten

stranswallen bestaan uit zand wat is aangespoeld door de zee

Fase 2

1. Zeespiegelstijging neemt verder af

2. Kustlijn verschoof westwaarts en kreeg een lage, lange duinenrij

3. Dichtgroeien van openwater door plantengroei en veenontwikkeling = Verlanding 

4. Dit veen is Hollandveen

kustlijn verschuift westwaarts. Ook vormen er meerdere rijen strandwallen

Fase 3

1. Stormen slaan nieuwe zeegaten

2. Veen werd bedekt met jonge zeeklei

3. Zee brak zandbanken voor de kust af:

-> Wind vormt nieuwe duinenrij

-> Jonge duinen op en voor oude duinen

De periode waarin we nu leven, heet?

1. Pleistoceen
2. Holoceen
3. Krijt
4. Jura

Een periode waarin de invloed van de zee toeneemt noemen we?

1. Regressie
2. Transgressie

Hoe heet de eerste laag veen die ontstond in het Holoceen in Laag-Nederland?

1. Hollandveen
2. Basisveen
3. Elizabethveen
4. Hollandsveen

Hoe noem je het als een plas dichtgroeit als gevolg van plantengroei en veenontwikkeling?

1. Vervening
2. Verlandening
3. Verlanding
4. Dichtgroeiing