4.1 introductie transportsystemen 2223

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

mijn.vo-content.nl

Bs 1 Transportsystemen

Leerdoelen:

• Functie van de bloedsomloop kennen
  
• Verschillende bloedsomlopen bij eukaryoten kennen en herkennen
• Transportsysteem bij planten kennen

Begintaak

Bedenk:

- Hoeveel Liter bloed er in jouw lichaam zit?

- Hoe vaak jouw hart ongeveer al heeft samengetrokken gedurende je leven?

(zonder in je boek, online, of Binas te kijken)

- Hoeveel Liter bloed zit er in jouw lichaam?
- Hoe vaak jouw hart ongeveer al heeft samengetrokken gedurende je leven?

Korte terugblik op thema 1 en 2, beantwoord:

1. Hoe tevreden ben je met je inzet? (heb je alles serieus gemaakt?)
2. Had je je resultaat van de toets verwacht? Waarom wel/niet?
3. Algemene feedback op de lessen?

 stellingen

Hoe groter een dier, hoe sneller de hartslag

Niet waar, bij mens gem 75.  Walvis 5 Bpm, muis 300. 

Hoe groter een dier, hoe sneller de hartslag

1. Waar
2. Niet waar

Je hart wordt elektrisch aangestuurd

Je hart wordt elektrisch aangestuurd

1. Waar
2. Niet waar

De meeste hartaanvallen vinden plaats op maandag

https://www.menshealth.com/nl/gezondheid/a25045466/op-deze-momenten-is-je-kans-op-een-hartaanval-het-grootst/

1. Waar
2. Niet waar

uno 

dos stress

Sommige mensen krijgen (delen van) dierlijke harten getransplanteerd

Sommige mensen krijgen (delen van) dierlijke harten getransplanteerd

1. Waar
2. Niet waar

Alle bloedvaten in jouw lichaam achter elkaar geplakt is ± zo lang als de evenaar

Niet waar 2-2,5x zoveel (80 tot 100.000 kilometer)

Alle bloedvaten in jouw lichaam achter elkaar geplakt is ± zo lang als de evenaar

1. Waar
2. Niet waar

Rode bloedcellen zijn beperkt in hun organellen

Waar, ze hebben geen celkern meer, dus kunnen geen eiwitsynthese doen. Ze zijn gedoemd te sterven.

Rode bloedcellen zijn beperkt in hun organellen

1. Waar
2. Niet waar

Bloed is bij alle dieren rood

Bloed is bij alle dieren rood

1. Waar
2. Niet waar

Degenkrab

(veel gebruikt voor medicijen)

What is horseshoe crab blood used for?

Horseshoe crab blood is bright blue. It contains important immune 

cells that are exceptionally sensitive to toxic bacteria. When those cells meet invading bacteria, they clot around it and protect the rest of the horseshoe crab's body from toxins.

Scientists used these clever blood cells to develop a test called Limulus Amebocyte Lysate, or LAL, which checks new vaccines for contamination. This technique has been used all over the world since the 1970s to stop medical professionals giving out jabs full of bad bacteria that could make humans very sick.  

It's great for humans, because vaccines save us from all sorts of unwanted diseases, including measles and mumps. It's not so great for the horseshoe crabs: thousands of them are rounded up and bled every year.

https://www.nhm.ac.uk/discover/horseshoe-crab-blood-miracle-vaccine-ingredient.html

TussenTOETS :                                  week van 16 januari

Transport planten

Transport in dieren

Gesloten; enkelvoudige omloop

Open (meerdere harten)

Gesloten; dubbele omloop

Leerdoelen

Je kunt beschrijven hoe opname, transport en afgifte van water met daarin opgeloste stoffen plaatsvindt in de planten.

Je kunt verschillende circulatiesystemen herkennen en de functies van een bloedsomloop benoemen. 

Transport in planten

Houtvaten: voor anorganische transport, dus water en mineralen uit bodem (transport omhoog)

Bastvaten: voor organische transport, dus
producten uit fotosynthese naar andere delen
vervoeren 

(vooral beneden; Uitzondering lente omhoog)

Bouw wortels (91B)

Opname water

Een boom neemt iedere dag 240 - 400 liter water op!

De boom heeft geen hart en toch moet al die liters water vanuit grond naar de bladeren tegen zwaartekracht in. Hoe??

3 krachten:

Worteldruk

Capillaire werking

Zuigkracht

Worteldruk

Water en de opgeloste stoffen kunnen niet door de celwanden van de endodermis vanwege bandje van Caspary. Dus ze MOETEN via endodermiscel.

Mineralen worden via actief transport door de endodermiscellen naar de houtvaten in de centrale cilinder gepompt.

Hierdoor is de osmotische waarde hoger in het houtvat dan in de schors van de wortel. 

Water wordt door osmose de houtvaten in gestuwd. Het al aanwezige water kan daardoor maar 1 kant op... omhoog. 

Dit gehele proces noemen we worteldruk

Capillaire werking

Houtvaten zijn hele dunne buisjes. 

Waterdruppels gaan via een combinatie van adhesie en cohesie krachten automatisch naar boven.

Dit proces noemen we capillaire werking

Zuigkracht

In de bladeren van de boom vindt verdamping van water plaats. 

De waterdamp kan ontsnappen via de openstaande huidmondjes

Door de verdamping ontstaat er een onderdruk in de houtvaten. Dit zorgt voor een zuigkracht naar boven.

Organische sapstroom

Via de bastvaten stroomt de organische sapstroom. 

Sap bevat voornamelijk (30%) suiker, maar ook andere stoffen zoals:

- Aminozuren

- Mineralen

- Hormonen (ja planten maken ook hormonen)

In bastvaten geldt niet 1-richtingsverkeer. 

4.1 Transportsystemen

1.  Hoe vaak gaat bloedcel door het hart bij 1 volledige omloop? 

2. Hebben insecten een hart? 

Verschillende systemen in dieren

Insecten: Open circulatiesysteem met een  of meer harten

Gewervelden: Gesloten bloedsomloop met een hart

Vissen: enkelvoudig bloedsomloop

Mensen: Dubbele bloedsomloop 

Bloedsomloop bij mensen

BINAS 84A

!!- Negatieve druk door verdamping

- makkelijk transport door adhesie en cohesie

- Worteldruk door:

actief transport --> daarna  osmose (H2O) en                                                     diffusie (mineralen)

TRANSPORT 

Lees basisstof 4.1 door. 

Maak aan de hand van de uitleg opdrachten 1 t/m 12

Klaar? Lees vast 4.2
+ Maken Opdr. 15-20, 22-24