Les 11 Een Nederlander in Vlaanderen

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Les 11 Een Nederlander in Vlaanderen

Groot verschil?

1. Waarin verschillen Nederlanders nu eigenlijk van Vlamingen? Kan je voorbeelden geven?

pg. 140

Welke verschillen worden hier aangekaard?

Verschillen uit cartoons

A Nederlanders zijn opvallender, extravaganter. Ze hebben ook een andere uitspraak.

B (West-)Vlamingen spreken veel dialecten en zijn daar trots op.

C Nederlanders begrijpen niet altijd wat Vlamingen zeggen.

D Woorden krijgen een andere betekenis in Nederland en Vlaanderen.

Godfried Bomans, een groot Nederlands schrijver, wist het in de jaren zeventig al: een Vlaming is geen

Nederlander. Maar waarin verschillen ze dan van elkaar?

JIGSAW

Boeken toe!

Lees de vragen.

Waarom veranderde de titel van het programma al na enkele dagen?

Waarom vergelijkt Bomans een Vlaming en Nederlander met een kraai en een raaf?

JIGSAW

Wisselen!

Lees de tekst.

Beantwoord de vragen.

2. Vooroordelen

pg. 141

Oefentoets

Is er dan inderdaad een taalverschil tussen een Vlaming en een Nederlander? Annelies Bontjes, een

correspondente van het Nederlandse dagblad Trouw, verkent voor het Radio 1-programma Nieuwe feiten ons land.

Ze brengt na tien maanden verslag uit bij Lieven Vandenhaute over hoe zij het ervaart om als Nederlander tussen

de Vlamingen te leven en welke taalverschillen ze daarbij ondervindt.

Beluister het fragment en beantwoord de vragen.

 

a. Annelies Bontjes woont inmiddels tien maanden in Vlaanderen. Welke invloed heeft dit op haar taal? (1 punt)

b. Is haar Nederlands een middel tot verbinden geworden? Hoezo? (2 punten)

c. Welke twee opmerkelijke feiten stelde ze vast als ze Vlamingen onder elkaar hoorde praten? (2 punten)

d. Verklaar: ‘Dit geeft de ziel van de Vlaming weer’. (1 punt)

e. Bestaat er dan geen tussentaal in Nederland? (1 punt)

Vlamingen houden dus van hun dialect en willen dit te allen tijde spreken, beschermen, behouden. Nederlanders

hebben geen tussentaal of kennen althans niet dezelfde gevoeligheden als Vlaming

JIGSAW

Boeken toe!

Lees de vragen.

a. Waarom hebben Vlamingen de reflex om te zeggen: ‘Die Hollanders moeten ons niet komen vertellen hoe

het zit’? 

b. Een woordkeuze om iets te benoemen zegt vaak veel over hoe men over iets denkt. Zo vinden veel Nederlanders het Vlaams schattig, lieflijk, beleefd … Welk vooroordeel schuilt daarachter?

JIGSAW

Wisselen!

Lees de tekst.

Beantwoord de vragen

JIGSAW

Boeken toe!

Lees de vragen.

c.  Welke vooroordelen hebben Vlamingen over het Nederlands-Nederlands?

d Waarop kan de luidheid van de Nederlanders duiden?

JIGSAW

Wisselen!

Lees de tekst.

Beantwoord de vragen

Hoe noem jij dit?

Hoe noem jij dit?

Bekijk de dialectenkaarten op pg. 143

Welk duidelijk verschil stel je vast als je de woordvarianten in Nederland vergelijkt met die in
Vlaanderen?

Ander taaltje?

Nederlanders spreken dus anders dan Vlamingen. Kunnen we dan spreken van twee aparte talen?

Leestoets

Hoekenwerk

Enkele verschillen in woordenschat onder de loep!

Een stukje theorie

Taalvariëteiten

Het is zo goed als onmogelijk om twee taalgebruikers te vinden die volledig identiek spreken.

Iedereen spreekt wel een beetje anders op het vlak van uitspraak, woordenschat, grammatica of

woordvorming. Er bestaan dus verschillende taalvariëteiten.

A. Geografische taalvariatie

1. Natiolect
2. Standaardnederlands
3. Dialect
4. Accent
5. Regiolect
6. Tussentaal

Natiolect

België, Nederland en Suriname zijn de drie belangrijkste landen waar Nederlands

wordt gesproken: Belgisch-Nederlands, Nederlands-Nederlands en Surinaams-Nederlands

Standaardtaal

Het wordt gesproken in het publieke domein, zoals

onderwijs, overheidscommunicatie of rechtspraak. Dat zijn niet toevallig gebieden waar het belangrijk is dat iedereen alles goed begrijpt. Net omwille van dat belang is de standaardtaal

vastgelegd in woordenboeken, grammatica’s en officiële spelling

Dialect

Een taalvariëteit die heel sterk afgebakend kan worden in een bepaald geografisch gebied binnen bijvoorbeeld België, Nederland of Suriname. Dialecten die ver van elkaar liggen, zijn vaak voor elkaars sprekers zeer moeilijk verstaanbaar. In België zijn er vier grote dialectgroepen: Limburgs, Brabants, Oost-Vlaams en West-Vlaams

Accent

Twee mensen kunnen dezelfde taalvariëteit spreken, maar toch anders klinken. Dat heeft te maken met de manier waarop iemand de klanken uitspreekt en welke klemtonen die persoon legt. Dat noemen we het accent of de tongval. Als een Vlaming en een Nederlander exact dezelfde zin voorlezen, zul je nog steeds horen wie van waar komt. Ook het verschil tussen West-Vlamingen en Limburgers is

duidelijk hoorbaar.

Regiolect

Veel mensen spreken niet meer het ‘oorspronkelijke’ dialect van hun streek. De erg lokale eigenschappen zijn grotendeels verdwenen. Ze spreken eerder een taalvariëteit die wat is opgeschoven naar de standaardtaal, maar waarin wel nog enkele duidelijk herkenbare dialectkenmerken zitten van de regio. Dat noemen we regiolect. 

Tussentaal

Een aparte vorm van het Vlaamse Nederlands en zit tussen het Standaardnederlands en de regiolecten. Het wordt vaak gezien als de formele taal van mensen die geen standaardtaal kunnen spreken of als de informele taal van standaardtaalsprekers die

geen dialect kunnen spreken.

B. Sociale taalvariatie

Hoe je spreekt, wordt beïnvloed door allerlei sociale factoren zoals leeftijd, geslacht, beroep ...

- vakjargon

Een timmerman, een advocaat, een dokter, een visser en een informaticus gebruiken elk een

heel gespecialiseerde woordenschat.

C. Etnisch gekleurde taalvariatie

Er zijn ook heel wat mensen die in België en Nederland wonen en die het Nederlands niet als moedertaal hebben. Zij spreken dan een mix van algemeen Nederlands, elementen uit de eigen

moedertaal en elementen eigen aan het regiolect van het gebied waar ze wonen.

Bv. het Marokkaans-Nederlands, de Genkse citétaal

D. Situationele taalvariatie

We passen ons taalgebruik aan op basis van de situatie. Dat doen we vaak onbewust.

Zo praten we anders met vrienden op de speelplaats dan met een leerkracht in de klas. We letten ook specifiek op hoe we spreken als we gaan solliciteren.