1.2 Werken en wonen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 3

1.2 Werken en wonen

Spullen pakken

Telefoon in telefoontas

Inloggen

Wie hadden na 1848 meer macht gekregen in Nederland?

1. De koning en zijn ministers
2. Alle Nederlandse mannen
3. Alle Nederlanders vanaf 18 jaar en ouder
4. Alle Nederlandse rijke mannen

Welk begrip hoort bij de volgende betekenis: 'De Eerste en de Tweede Kamer samen, ook de Staten-Generaal genoemd.'

1. Monarchie
2. Parlementaire democratie
3. Parlement
4. Regering

Welke twee taken heeft het parlement in Nederland?

1. Wetten maken en controleren van de regering
2. Controleren van de minister-president en wetten maken
3. Controleren van de Eerste Kamer en wetten maken
4. Controleren van de Tweede Kamer en wetten maken

Bekijk op bladzijde 16 het kopje 'Taken van het parlement'. Welke twee rechten gelden ALLEEN voor de Tweede Kamer en NIET voor de Eerste Kamer?

Plan voor vandaag

• Herhaling afgelopen les

• Uitleg paragraaf 1.2

• Afsluiting

Leerdoel: Ik kan uitleggen wat de gevolgen van de opkomst van de industrie waren voor de arbeiders.

Nederland industrialiseert

• Vanaf 1870 steeds meer fabrieken

• Liberalen aan de macht: meer economische vrijheid

• Voldoende arbeidskrachten 

van kleinschalige handmatige productie...

... naar grootschalige machinale productie

Industrialisatie

Hoe zou het leven eruit zien van een arbeidersgezin halverwege de 19e eeuw?

Gevolgen van de industrialistatie

• Huisnijverheid (gedaan door boeren) kan niet meer concurreren tegen de fabrieken.

• Arbeiders trekken naar de stad

• Steden groeien erg snel; zeker in de grote steden als Amsterdam en Rotterdam

Arbeidsomstandigheden

• Steeds hetzelfde werk

• Lange werkdagen (14 uur per dag)

• Gevaarlijk

• Geen enkel recht

• Lage lonen

Kinderarbeid

• Goedkope arbeidskrachten

• Ze zijn nog jong: je hebt er nog lang wat aan

• Goedkoper

• Hun kleine handen kunnen beter op plekken tussen machines

• Noodzakelijk: overleven als gezin

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

was ongeveer 900 cent (9 gulden)

Woonomstandigheden

• Slechte woningen (snel gebouwd dus: haastige spoed...)

• Panden die niet als woning zijn bedoeld (zoals kelderwoningen)

• Dichtbij fabrieken

• Slechte hygiëne, riolering en watervoorzieining

Dit alles noemen we: de sociale kwestie

Wat is de Sociale Kwestie? (1)

• Een kwestie is een probleem
  

• De slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn duidelijk zichtbaar.
  

• Eind 19e eeuw.

• Vooral in de steden.
  

Wat is de Sociale Kwestie? (2)

• ‘De rijken worden rijker, de armen worden armer’

• Alleen ‘de rijken’ mogen stemmen

• Hierdoor blijven ‘de rijken’ aan de macht

Welke oplossingen zou men kunnen bedenken om de 'Sociale Kwestie' op te lossen?

Wie helpt de arbeiders?

• Sommige fabrikanten gaven de arbeiders wél wat extra's

• Drie veranderingen om het leven van de arbeiders te verbeteren: vakbonden, revolutie en parlement

Vakbonden

• De kracht van verenigen als een groep arbeiders

• Vakbonden: organisaties die namens de arbeiders onderhandelen

• staken: alleen als iedereen staakt

• Ondersteuning vanuit de spaarkas

De sociale kwestie op politiek vlak

• Onder hoogopgeleide mensen groeit het volgende idee: samenleving waarin bezit eerlijk is verdeeld.

• Dit streven heet socialisme en kan op twee manieren worden bereikt: via revolutie of parlement

Revolutie: communisme (1)

• Karl Marx Duits filosoof

• Het grote probleem: de meerderheid is arm en machteloos en de minderheid is rijk en heeft alle macht

• Marx had hiervoor de volgende oplossing...

Revolutie: communisme (2)

• De oplossing: afschaffing van particulier  bezit (fabrieken, mijnen, landbouw)

• Alles is van iedereen

• Gelijkwaardige samenleving

• Alleen te bereiken via een revolutie: opstand van de arbeiders

Parlement

• Sociaaldemocraten: verschillen tussen arm en rijk veranderen via wetgeving.

• De rijken betalen meer belasting

• Overheid financiert voorzieningen

• Bezit moet gelijk worden verdeeld (zelfde als bij de communisten)

Pieter Jelles Troelstra

• Stoorde zich aan het onrecht in de samenleving

• Leider van de Socialistische Democratische Arbeiderspartij (SDAP)

• Verbetering van de levensomstandigheden van de arbeiders.

• Doel: algemeen kiesrecht

Waarom zou Pieter Jelles Troelstra zo graag algemeen kiesrecht willen in Nederland?

Van liefdadigheid naar sociale wetten

• Armenwet (1854)

• 'Kinderwetje van Van Houten' (1874)
  

• Leerplichtwet (1900), 
• Woningwet (1901),
• Ongevallenwet (1901)

• Let op: Meestal waren de uitkeringen erg laag en voor korte tijd

Aan de slag!

Maak van 1.2 'Werken en wonen' de volgende opdrachten:

Basisstof: opdracht 4 t/m opdracht 6 + opdracht 8 t/m opdracht 11

blz. 29 - blz. 34

Klaar? Lees alvast paragraaf 1.3 'Een verzuilde samenleving' door. Je kan dan al een start maken met de volgende opdrachten: opdracht 3 t/m opdracht 5 + opdracht 8 t/m opdracht 10b

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd