5.2 De Nederlandse opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 1

Ontdekkers en hervormers

De Nederlandse opstand

Leerdoelen

• Je weet wie in 1555 koning van Spanje en heer van de Nederlanden werd.
• Je weet welk geloof was toegestaan.
• Je weet welke persoon de Nederlandse opstand leidde.
• Je weet op welke manier de protestanten hun kerkdiensten hielden.
• Je kan uitleggen hoe de beeldenstorm begon.
• Je weet wat watergeuzen zijn.
• Je weet hoe een deel van de Nederlanden onafhankelijk werd.
• Je weet waar, wanneer en door wie Willem van Oranje werd vermoord.

Deze paragraaf gaat over de Nederlandse opstand.
Bedenk een reden waarom burgers in opstand komen.

In 1555 treedt Karel V af.

Hij was keizer van Duitsland, koning van Spanje en
Heer der Nederlanden.

Waarom was het bijzonder dat Karel V aftrad?

In die tijd regeerden vorsten tot ze stierven.

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.

Waarom trad Karel V af?

Hij vond zichzelf als vorst mislukt omdat:

• Hij de splitsing in de kerk niet had kunnen voorkomen.
• De protestanten kregen steeds meer aanhanger

Nederland bestond uit 17 gewesten.

• Karel V wilde van Nederland een eenheid maken met een centraal bestuur.  Ook dat was mislukt.

Fillips II

Zoon van Karel V

Bestrijden van het protestantisme

Daarnaast wilde hij minder macht voor de adel en meer macht voor zichzelf.

Hij was voor centralisatie.

Vanuit een centraal punt het land besturen met behulp van ambtenaren.

Even terug in de tijd naar een andere Karel.
Hoe bestuurde Karel de Grote zijn rijk?

Wat gebeurde er met het rijk van Karel de grote toen hij stierf?

De adel had na Karel de Grote veel macht gekregen.

Fillips II wilde daar een eind aan maken.

De adel was daar natuurlijk niet blij mee om hun macht af te geven.

Willem van Oranje

Willem van Oranje was de grootste vijand van Fillips II.

Om 2 redenen:

Willem van Oranje was voor godsdienstvrijheid.

Willem van Oranje was een rijke edelman en nam het op voor de adel.

Is Karel V voor of tegen godsdienstvrijheid?

1. Voor
2. Tegen

Is Karel V voor of tegen centralisatie?

1. Voor
2. Tegen

Is Fillips II is voor of tegen een sterke adel?

1. Voor
2. Tegen

Is Fillips II voor of tegen godsdienstvrijheid?

1. Voor
2. Tegen

Is Willem van Oranje voor of tegen een machtige adel?

1. Voor
2. Tegen

Is Willem van Oranje voor of tegen godsdienstvrijheid?

1. Voor
2. Tegen

Protestantisme

Ook in Nederland was alleen het katholieke geloof toegestaan.

Was je protestants dan kwam je bijelkaar op geheime plekken.

Op die plekken hield men godsdienstige toespraken.

De Hagepreken.

Beeldenstorm

Sebastiaan Matte sprak in 1566 bij Steenvoorde.

Hij ging tekeer over de luxe in de katholieke kerk.

Mensen werden zo boos dat ze alle beelden en schilderijen in de dorpskerk kapot smeten.

Daarna werden overal in NL kerken en beelden vernield.

hetklokhuis.nl

Fillips II wilde de ketters een lesje leren.

De hertog van Alva werd benoemd tot landvoogd.

Plaatsvervanger van Filips in Ned.

Willem van Oranje vluchtte naar Duitsland.

Alva richtte een bloedbad aan onder de opstandelingen.

1568.

Willem van Oranje viel met een huurleger NL binnen.

Hij wilde Alva verdrijven.

Dit mislukte.

De Nederlandse Opstand is begonnen

Andere naam: Tachtigjarige oorlog.

Er kwam pas in 1648 officieel vrede.

Watergeuzen

Watergeuzen waren protestanten die vanaf zee de Spanjaarden aanvielen.

1572 eerste overwinning: verovering van Den Briel.

Daarna bevrijdden ze namens Willen van Oranje nog meer steden.

Republiek

1581 Koning Filips werd afgezet.

Ned. werd een Republiek.

= Land zonder koning.

Bestond alleen uit de 7 noordelijke gewesten.

De Zuidelijke Nederlanden bleven de Spaans koning trouw.

Willem van Oranje

1584 Willem van Oranje vermoord

In opdracht ,van Filips II.

Door de katholiek Balthazar Gerards.

In het Willemshuis in Delft.

Hij werd, onderaan de trap dood geschoten.

Noteer 3 dingen die je deze paragraaf hebt geleerd.

wat heb je van deze paragraaf nog niet goed begrepen of wil je nog vragen.