Les verwijswoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Welkom! 

De les gaat vandaag over:
- Verwijswoorden

Leerdoelen

• Ik kan uitleggen wat een verwijswoord is. 
  
  
• Ik kan een juist verwijswoord in de zin schrijven. 

Verwijswoorden

- Gebruikt om herhaling te voorkomen: 
De koning loopt naar de bakker en daarna gaat de koning weer naar huis. 
> De koning loopt naar de bakker en daarna gaat hij weer naar huis. 

- Je verwijst dus naar iets wat al eerder is genoemd. 

- Er zijn veel verschillende verwijswoorden: hij, zij, het, haar, hem, zijn, hun, hen, wat, dit, dat, die, deze, wie, waar etc. Zie ook het volgende schema: 

Verwijswoorden verwijzen altijd naar een woord dat eerder in de tekst genoemd is.

1. waar
2. niet waar

Het-woorden (onzijdig)

- Alle woorden waar je het lidwoord 'het' voor kunt zetten, zijn 'het-woorden': het huis, het jongetje, het meisje

- Namen van landen, steden, clubs en verkleinwoorden zijn ook onzijdige woorden: Amsterdam, Nederland, Ajax, opaatje, apparaatje 

Het-woorden (onzijdig)

- Persoonlijk voornaamwoord verwijzen met 'het' 
Voorbeeld: Paul heeft het huis geschilderd. Het is nu weer groen. 

- Bezittelijk voornaamwoord verwijzen met 'zijn'
Voorbeeld: Amsterdam heeft zijn inwoners een brief gestuurd. 

- Aanwijzend voornaamwoord verwijzen met 'dit' en 'dat' 
Voorbeeld: Sandra heeft een schilderij (het schilderij) gemaakt. Dat moet je echt zien. 

- Betrekkelijk voornaamwoord verwijzen met 'dat' 
Voorbeeld: het meisje dat daar loopt, vind ik aardig. 

De-woorden (mannelijk of vrouwelijk)

- Alle woorden waar je het lidwoord 'de' voor kunt zetten, zijn 'de-woorden': de man, de auto, de boom, de vriendschap, de liefde

- Veel concrete woorden (wat je kunt vastpakken) zijn mannelijk: boom, auto 

- Veel abstracte woorden (wat je niet kunt vastpakken) zijn vrouwelijk: liefde, vriendschap 

De-woorden > mannelijk

- Persoonlijk voornaamwoord verwijzen met 'hij en hem' 
Voorbeeld: De appel is gevallen. Hij is erg lekker. 

- Bezittelijk voornaamwoord verwijzen met 'zijn'
Voorbeeld: De fiets is kapot, maar zijn banden zijn nog goed. 

- Aanwijzend voornaamwoord verwijzen met 'deze' en 'die'  
Voorbeeld: De jongen is erg verlegen. Die moet je echt leren kennen. 

- Betrekkelijk voornaamwoord verwijzen met 'die' 
Voorbeeld: de bal die daar ligt, moet je hebben. 

Vrouwelijke uitgangen: 

-heid, -nis, -schap: ijdelheid, kennis, zwangerschap
-de, -te: liefde, leegte
-ij, - erij, -arij, -enij, -ernij: voogdij, bakkerij, woestenarij, razernij 
-ing, -st: (achter een werkwoordstam) wandeling, winst 
-ie, -tie, -sie, -logie, -sofie: familie, vakantie, visie, biologie
-iek, -ica: muziek, logica
-theek, -teit, -iteit: biobliotheek, puberteit, stabiliteit 
- tuur, -suur: natuur, censuur 
-ade, -ide, -ode, -ude: tirade, periode, attitude 
-ine, -se, -age: discipline, analyse, bagage 
-sis, -tis, -xis: crisis, bronchitis, syntaxis 

De-woorden > vrouwelijk

- Persoonlijk voornaamwoord verwijzen met 'zij' en 'haar' 
Voorbeeld: De politie staat daar. Zij zal deze situatie oplossen. 

- Bezittelijk voornaamwoord verwijzen met 'haar'
Voorbeeld: De koningin pakte haar blaadje voor de toespraak. 

- Aanwijzend voornaamwoord verwijzen met 'deze' en 'die'  
Voorbeeld: De vriendschap is echt waardevol. Die moet je niet verliezen. 

- Betrekkelijk voornaamwoord verwijzen met 'die' 
Voorbeeld: de ruzie die daar ontstond, moet je niet willen. 

Woorden hebben een geslacht. Het-woorden zijn:

1. mannelijk
2. vrouwelijk
3. onzijdig

Welk woord is vrouwelijk?

1. stoornis
2. vissersboot
3. verwijswoord
4. geslacht

Wat is het geslacht van het volgende woord:
bombardement

1. mannelijk
2. vrouwelijk
3. onzijdig

Welk geslacht heeft het woord?

de mediatheek

1. mannelijk
2. vrouwelijk
3. mannelijk & vrouwelijk
4. onzijdig

Wat is het geslacht van het woord 'Parijs'?

1. Mannelijk
2. Vrouwelijk
3. Onzijdig

Wat is het geslacht van het woord 'wagen'?

1. Mannelijk
2. Vrouwelijk
3. Onzijdig

''Ik heb een oude fiets, maar … rijdt nog goed.''

1. dat
2. dit
3. hem
4. die

Als de onderzoekscommissie belastende uitspraken doet, kan alleen de rechter ... het zwijgen opleggen.

1. hem
2. haar
3. het
4. ze

Het openluchtbad is de hele zomer gesloten, omdat ... gerenoveerd moet worden.

1. hij
2. zij
3. het

Nu die mooie klassieke radio het niet meer doet, moet ik .... laten repareren.

1. hem
2. haar
3. het

In een concern ... zoveel vestigingen in het buitenland heeft, moet de voertaal wel Engels zijn.

1. die
2. dat
3. wat

Dat of wat? 

Dat:
- Om te verwijzen naar een het-woord > het prachtige plan voor de zomervakantie dat we bedacht hadden. 

Wat: 
- Na een overtreffende trap (mooiste, grootste) > het mooiste wat ik heb meegemaakt. 
- Na woorden zoals 'iets', 'niets', 'alles', 'het enige' > niets van wat ik hier hoor, begrijp ik. 
- Na een hele zin > de zuidelijke landen hebben hun betalingssysteem niet op orde, wat tot veel onrust leidt. 

Het enige ....................... telt, is dat je goed je best doet.

1. wat
2. dat
3. die
4. deze

Alles van het/dat/wat ik nu gehoord heb, vind ik leuk.

1. het
2. dat
3. wat
4. geen van allen

Het beste ... jullie vriend kan doen is met deze feiten naar de politie gaan.

1. dat
2. wat

Het mooiste cadeau, ................... ik voor mijn verjaardag kreeg, was een nieuwe fiets.

1. dat
2. wat
3. die
4. deze

Het gevoel ... je hebt als je wint, is niet te beschrijven.

1. die
2. dat
3. wat

Hun of hen? 

Hun: 
- Bezittelijk voornaamwoord > Het is hun fiets 
- Na een meewerkend voorwerp > Ik zal hun het bericht vertellen. 

Hen: 
- Bij een lijdend voorwerp > Ik bel hen straks op. 
- Na een voorzetsel > Ik ga naar hen toe. Ik zal het aan hen vragen. 
* Maar..... ik vraag het hun. 

Zou je morgen deze cadeaubon aan hun / hen willen geven?

1. hun
2. hen

Ik geef hun/hen deze opdracht nu meteen.

1. hun
2. hen

Ik zal dat aan hun/hen vragen.

1. hun
2. hen

Wie of waar? 

Wie: 
- Personen > voorzetsel + wie 
* De persoon met wie ik op vakantie ga. 
* De jongen aan wie ik dit nu vertel. 

Waar: 
- Zaken > waar + voorzetsel (aaneen) 
* De stelling waarover we debatteren. 
* De hond waarmee ik wandel. 

''De eenzame man had niemand ... hij kon bouwen.''

1. waarop
2. waarmee
3. op wie
4. met wie

Hij gaf zijn vriendin, .................. hij twee jaar verkering had, een ring.

1. waarmee
2. met wie

''De jongen ... Juliette staat te wachten, is de vriend van haar zus.''

1. wat
2. waarmee
3. op wie
4. waarop

Vragenrondje

wat is jou nog niet duidelijk?

Ik heb de uitleg:

1. niet begrepen
2. beetje begrepen
3. goed begrepen
4. heel goed begrepen