3.1 De atmosfeer: een omhulsel van gas

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

 tore through the Leeward Islands, raked along Cuba's coast and turned toward Florida.

Here are some of the more amazing images from Irma so far.

Korte recap §2.2 en 2.3

• Mechanische en fysische verwering
  
  
• Verweringsmateriaal wordt getransporteerd door wind/water/ijs 
  
  
• Erosie = schurende werking van materiaal, transport
  
  
• Sedimentatie = materiaal wordt ergens neergelegd  

HW bespreking 4

• Gletjsers hebben U-vormige dalen uitgesneden.

Examentraining p.75/76

HW bespreking 7 

De rotsen bestaan uit out materiaal uit rivieren
(sedimenten)

Waarom bestaat het uit gesteentelagen?

• Antwoord = De rivier heeft de afzettingen in verschillende perioden boven op elkaar afgezet. (Onthouden: sedimenten worden altijd in horizontale laagjes op elkaar gestapeld.) 

Examentraining p.75/76

HW bespreking 8 

Gedeelte rots blootgesteld aan wind met zanddeeltjes

(Hoe werkt erosie door wind?)

Wat is de karakteristieke vorm van deze rots?

Examentraining p.75/76

Grote zandkorrels zijn zwaarder

Kleine zandkorrels zijn lichter

HW bespreking 8 

Volledig antwoord =

De zwaardere zanddeeltjes worden vooral over de bodem geblazen, waardoor de uitschurende werking op de grond groter is dan iets hoger in de lucht (oorzaak),

waardoor de onderkant van een dergelijke rots meer afslijt en deze merkwaardige vorm is ontstaan (gevolg).

Examentraining p.75/76

Wat weet je al over het onderwerp Klimaat?
Log in op LessonUp voor een korte quiz

3.1 De atmsofeer: een omhulsel van gas

Welke uitspraak klopt?

1. Het weer en het klimaat zijn hetzelfde
2. Het weer is de gemiddelde toestand van het klimaat over een lange periode voor een groot gebied
3. Het klimaat is de gemiddelde toestand van het weer over een lange periode voor een groot gebied

De dunne laag om de aarde heen heet ...

1. het zwaartekrachtsveld
2. de atmosfeer
3. het heelal
4. de troposfeer

Wat is het middelpunt van het ons planetenstelsel?

1. de zon
2. de maan
3. de aarde
4. mars

True or false: Het broeikaseffect is alleen maar slecht voor de planeet

1. true
2. false

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les...

• kan ik het verschil opnoemen tussen het weer en het klimaat.
• kan ik de kenmerken van de troposfeer en stratosfeer benoemen

  Stuk uitleg, maak aantekeningen!

Atmosfeer = relatief dun laagje om onze aarde heen

• Bestaat uit gassen
• Door zwaartekracht verdwijnt het niet
  Het weer speelt zich af in de onderste ong. 10km van de atmosfeer 
• 
  
• 
  

Atmosfeer = relatief dun laagje om onze aarde heen

• Wat is het verschil tussen het weer en klimaat?
• 
  
• 
  

Weer is de toestand van de dampkring nu, lokaal. Heel veranderlijk

Klimaat is de gemiddelde temperatuur en neerslag over 30 jaar

Het klimaat

Onderdeel van systeem aarde

de sferen:

atmosfeer: lucht

hydrosfeer: water

lithosfeer: gesteente

biosfeer: leven

• 
  
• 
  

De atmosfeer

4 lagen:

troposfeer

stratosfeer (ozonlaag)

mesosfeer

thermosfeer

Temperatuurafname en -toename wisselen elkaar af

Afnemende druk

Troposfeer

• Onderste laag
• weersverschijnselen
  
• (bijna) alle (bovengronds/bovenzees) leven
  
• alle bergketens
  
• ons dagelijks bestaan
• Vliegverkeer
• Toename broeikasgassen

Onderzoek het temperatuur-

verloop in de troposfeer

Temperatuurgradient

Bij elke 100m stijging daalt de temperatuur met 0,6 graden celsius

Stratosfeer

• 12 km - 45 km hoogte
  
• de ozonlaag (O3)
• hoogste vliegtuigen
  
• géén wolken

Gat is de ozonlaag?

Gat in de Ozonlaag

In de stratosfeer zit een grote hoeveelheid Ozongas (O3)

Dat ozongas zorgt voor filtering van UVstraling

-> wordt aangetast door drijfgassen

Poollicht

1. Hoe ontstaat poollicht?
2. Op welke hoogte ontstaat poollicht?
   
3. Waarom is poollicht enkel te zien in poolgebieden?

https:

Poollicht

1. Hoe ontstaat poollicht?
2. Op welke hoogte ontstaat poollicht? Welke laag in de atmosfeer hoort daarbij?
3. Waarom is poollicht enkel te zien in poolgebieden?

Zelfstandig lezen 

en verwerken

• De eerste 5 minuten in stilte
   
• Lees 3.1
   
• Maak opgave 1 t/m 4 p.84
   

Verdiepend artikel

https://www.geografie.nl/artikel/wat-voegt-sai-toe-aan-de-klimaatdiscussie

5 Klimaatfactoren bepalen het klimaat:

• breedteligging
• land-zeeverdeling
• hoogteligging
• ligging van gebergte
• wind-en zeestromen

Effect van de zee(wind) in Nederland

Hoogteligging

Algemene regel: Hoe hoger hoe kouder.

Per 1000 meter stijging daalt de temperatuur 6 graden.

(per 100 meter stijging -0,6 graden)

Lesdoel(en) check

Aan het einde van de les...

• kan ik de drie redenen waarom er variaties zijn in de stralingsbalans opnoemen en uitleggen. 

Maak aantekeningen

De zon = belangrijkste energiebron  voor het leven op aarde en de motor voor het weer. 

Stralingsbalans

p. 82

= hoeveelheid zonnestraling die de aarde bereikt en de hoeveelheid die de atmosfeer weer verlaat. 

Stralingsbalans

47% bereikt aardoppervlak

omgezet in warmte

en weer uitgestraald 

Broeikaseffect

Broeikasgassen absorberen meeste warmte.

Zonder deze gassen zou het gemiddeld -16 graden celsius zijn op aarde.

Uiteindelijk verdwijnt alle langgolvige straling in de ruimte.

Broeikasgassen vertragen dit dus.

Stralingsbalans

De hoeveelheid straling op een gebied is afhankelijk van:

1) breedteligging

2) albedo

3) verschil land/zee

1) Breedteligging

Waar is het warmer?

Waarom is het hier warmer

2) Albedo

weerkaatsing van zonlicht verschilt per gebied.

Bos = donker = absorbeert warmte en straalt het dan weer uit 

IJs = licht = weerkaatst warmte 

Wit versus zwart shirt: wie heeft het warmer in de zomer?

3) Land/zee

Regel: 

Water wordt langzamer warm/koud dan land. 

Ookal is het buiten 35 graden, dan is het zeewater in NL nog steeds koud

4 oorzaken

- Zonlicht dringt dieper door in water dat land, dus groter opp. verwarmen

- Water is in beweging, warmte wordt beter verdeeld

- Kost meer energie om water een graad te verwarmen dan land

- Verdamping --> energie uit water gaat verloren aan dampkring

Stralingsbalans

Waarom wordt het rond de evenaar niet alsmaar warmer en rond de polen niet alsmaar kouder?

Stralingsbalans

De warmte van de evenaar wordt via wind en water getransporteerd (§3.2)

Zelfstandig lezen 

en verwerken

• De eerste 5 minuten in stilte
   
• Lees 3.1
   
• Maak opgave 5 t/m 8 + 10  

Verdiepend artikel

https://www.geografie.nl/artikel/wat-voegt-sai-toe-aan-de-klimaatdiscussie

Lesdoel(en) check

Aan het einde van de les...

• kan ik het verschil opnoemen tussen het weer en het klimaat.
• kan ik de drie redenen waarom er variaties zijn in de stralingsbalans opnoemen en uitleggen. 

Lesdoel(en) check

Aan het einde van de les...

• kan ik het verschil opnoemen tussen het weer en het klimaat.
• kan ik de drie redenen waarom er variaties zijn in de stralingsbalans opnoemen en uitleggen. 

Per tweetal krijg je een kaart met vraag, beantwoord de vraag op de achterkant.  Ben je klaar, pak je spullen en blijf rustig zitten :)

toendra

albedo= percentage teruggekaatste zonnestralen.

situatie: in poolgebied meer ijsbedekking gedurende het jaar dan in toendra.

alg. regel: albedo van ijs is  groot.