Taalvariatie en taalverandering

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Neologismen

zelfbedachte woorden..

Uit welke taal zijn de onderstaande leenwoorden afkomstig?

Arabisch

Duits

Frans

Engels

Latijn

matras, koffie, caravan

föhn, ober, sowieso

chauffeur, horloge, ambulance

flat, team, baby

museum, agenda,

datum

Komen de leenwoorden uit het Engels of uit het Frans?

FRANS

ENGELS

DUITS

maillot

première

lipstick

sandwich

mayonaise

controle

schnitzel

bockbier

abseilen

taalverandering

Taalvariatie

Lesdoel

• Je weet wat de Nederlandse taal en straattaal of dialect  met elkaar te maken hebben.
• Je weet waarom straattaal of dialect gebruikt wordt.
• Je vergroot je kennis over straattaal  en dialect.

Check

• Wat is standaardtaal?
• Wat is dialect?
• Zijn dialecten en standaard Nederlands       volwaardig aan elkaar?

Wat is standaardtaal?

Tekst

Standaardtaal en dialect

• Welke twee delen kun je herkennen in een goed opgebouwde alinea?
• Wat verwacht je als vervolg op de kernzinnen hieronder?
  1. Er zijn twee manieren om je voor te bereiden op de toets.
  2. Van mij mogen al die smileys in berichten verboden worden.

   Achtergrond 

Eenvoudig uitgelegd:

Dialect is een taal op zich: met een eigen woordenschat, klanken en grammatica.                 

Een dialect kan voor vooroordelen zorgen ('dom', maar gezellig) en kan minder kansen geven bij  bijv. sollicitaties. Een dialect kan soms lastig verstaanbaar zijn voor iemand die het dialect niet spreekt of kent.

Wat zijn eigenschappen van een dialect?

1. Het wordt op school geleerd.
2. De spelling en grammatica zijn niet vastgelegd.
3. De woordbetekenissen zijn vastgelegd.
4. Maakt deel uit van het culturele erfgoed van een bepaalde regio.

Welke Nederlandse dialecten ken je al?

Weetjes over het Twentse dialect

• Dialect van het Nedersaksisch.
• Ongeveer 62% van de Twentse bevolking spreekt dagelijks Twents. 
• In de bouw, de zorg en agrarische sector is het Twents de hoofdtaal. 
• Er is niet één 'echte Twentse taal', meer veel verschillen per regio;  bijv. deerntje, maagie, wichie -> meisje.

Taalvariatie

Standaardtaal: Een officiële taal (ABN, Standaard Fries)
Een dialect verschilt van de standaardtaal in spelling, woordenschat, zinsbouw en uitspraak.
Een regiolect wijkt af van de standaardtaal in uitspraak en (soms) in woordenschat.
Een groepstaal verschilt soms van de standaardtaal in spelling/woordenschat.

Standaardtaal 

Elk land heeft een standaardtaal. Een kenmerk is dat deze is vastgelegd in regels. Die kan je terugvinden in woordenboeken, grammatica's en boeken.

Standaardtaal wordt gebruikt in het openbare leven, zoals in de media, het onderwijs of de overheid. We noemen de standaardtaal in Nederland 'Standaardnederlands' of 'Algemeen Nederlands' . Het Fries is onze tweede standaardtaal.

Standaardtaal

Algemene Nederlandse Standaardtaal (ANS)

• Onderwijs, kranten, instanties, radio en tv.

• De standaardtaal is altijd 'in beweging'. 
• Wie bepaalt wat de standaardtaal is?

Standaardtaal en dialect

De Nederlandse Dialectenbank

• Welke twee delen kun je herkennen in een goed opgebouwde alinea?
• Wat verwacht je als vervolg op de kernzinnen hieronder?
  1. Er zijn twee manieren om je voor te bereiden op de toets.
  2. Van mij mogen al die smileys in berichten verboden worden.

Wat is het verschil tussen een accent en een dialect?

Wat zegt jouw taalgebruik over jou?

Zijn dialecten en Standaardnederlands volwaardig aan elkaar?

Waarom spreken jongeren straattaal?

• Het is een codetaal.     
• Het zorgt voor verbondenheid, maar kan ook mensen uitsluiten.
• Je toont bij welke groep je sociaal en geografisch hoort.
  
• Leuke manier om met taal te spelen-> straattaal kent geen regels ->       heeft een hoog 'do it yourself' gehalte.
• Boodschap hoeft niet letterlijk onder woorden                                                 gebracht te worden -> én toch is het verband/                                                       de relatie helder.

Hoe komt het dat veel jongeren naast de Nederlandse taal ook straattaal spreken?

1. Het wordt gebruikt in songteksten.
2. Jongeren willen graag bij een bepaalde groep horen.
3. Jongeren die straattaal spreken zijn vaak tweetalig opgevoed en leren dit thuis.

Straattaal woorden

Wat heb je geleerd vandaag?

Testje moedertaalspreker

Laat iemand een sjibbolet uitspreken

zoals

Scheveningse scheepsbeschuit

Angstschreeuw

Welke sjibbolet ken je nog meer? Eventueel in een tweede taal

Opdracht

Maak opdracht 1 tm 2 op p. 127

Tijd over? Maak dan vraag 4

Welke neologisme ken jij?