3M 3.1 Erfelijkheid en evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Startopdracht

Maak de introductie ' Wat weet je al over erfelijkheid en evolutie?' op bladzijde 166 en 167

Zelfstandig stil (Zs)

1. Loop rustig het lokaal binnen en praat zachtjes
2. Ga zitten op je stoel
3. Je jas hang je over je stoel
4. Pak je boek, schrift + pen

Daarna nakijken klassikaal

Programma

• Start thema Erfelijkheid en evolutie
• Leerdoelen
• Uitleg basisstof 1 --> Genotypen en fenotypen
• Opdrachten maken
• Afsluiting --> leerdoelen checken
  

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

3.1 Genotype en fenotype

3.2 Genen

3.3 Kruisingen

3.4 Stambomen

3.5 Variatie in genotypen

3.6 Evolutie

3.7 Verwantschap

3.8 DNA technieken

Leerdoelen 

• Je kunt omschrijven wat een genotype, een fenotype en wat een gen is.
• Je kunt beschrijven hoe organismen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen via chromosomen 

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

• Eigenschappen zijn kenmerken.
• Deze eigenschappen krijg je van ouders -> Erfelijke eigenschappen.
• Ze liggen op de chromosomen in je cellen. 

Chromosomen

• Bevinden zich in de celkern
• Ze bestaan o.a uit DNA  = informatie erfelijke eigenschappen
• Mensen hebben 46 chromosomen in bijna elke cel.
• Ze komen in paren voor (mensen --> 23 paren)

Chromosomenkaart

• Alle paren hebben een nummer
• Paar 23: de geslachtschromosomen
  
• XX = meisje
• XY = jongen

Van elk paar heb je een chromosoom van je moeder en een chromosoom van je vader gekregen

Man XY                  vrouw   XX

• Opgerold DNA
• Komen voor in chromosomenparen (twee dezelfde chromosomen)
• Mensen hebben 23 chromosomenparen (46 chromosomen)

Eigenschappen op chromosomen

• Gen = een klein deel van een chromosoom 
• Een gen bevat informatie voor 1 erfelijke eigenschap
• 2 Genen voor één erfelijke eigenschap (want je hebt een paar chromosomen) 
• Een allel is een variatie op een gen.

Bijvoorbeeld: je hebt een gen voor haarstructuur en een allel voorkrullen haar of een allel voor stijl haar

Chromosomen van andere soorten

Hoeveel chromosomen bevat een eicel van een veldmuis? 

Genotype

Het genotype is de informatie van alle erfelijke eigenschappen van het individu dat is geërfd van de ouders. 

Wordt bepaald wanneer de eicel

wordt bevrucht door een zaadcel.

Genoom = alle chromosomen 

met genen van een organisme.            Het genotype blijft het hele leven                                                                                     hetzelfde.

                                                        

Verschillende fenotypen bij honden

Erfelijke eigenschappen zien er bij iedereen anders uit. 

Dit noem je fenotype.

Het fenotype kan veranderen 

Je uiterlijk blijft niet het hele leven hetzelfde. 

Fenotype kun je ook zelf veranderen. Denk maar eens aan haren verven, make-up en tatoeages.

Fenotype is niet alleen uiterlijk!

Aanleg

• Van sommige eigenschappen weet je pas dat je ze hebt wanneer je ze gaat gebruiken. Je hebt dan aanleg geërfd.

• Het fenotype is afhankelijk van de erfelijke eigenschappen en invloeden uit de omgeving.

Huiswerk

Lezen 3.1 

Maken opdracht 1, 2 

en 4 t/m 6

Herhalen en/of extra oefenen

Oefeningen erfelijkheid

Oefeningen evolutie

Playlist uitlegvideo's 

Effectief leren video's

Leerdoelen 

• Je kunt omschrijven wat een genotype, een fenotype en wat een gen is.
• Je kunt beschrijven hoe organismen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen via chromosomen