14.3 en 14.4: Het zenuwstelsel (deel 1)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 14.3 en 14.4

Les 2 - week 8 (30 min)

14.3: Het zenuwstelsel

14.3: Het zenuwstelsel

• Je legt het verschil uit tussen het animale en het autonome zenuwstelsel.
  
  
• Je beschrijft de bouw en werking van de onderdelen van het centrale en perifere zenuwstelsel. 
  
  
• Je legt uit hoe een regelkring met zintuigen, zenuwen en spieren helpt bij het uitvoeren van bewegingen.

Indeling op basis van BOUW

Centraal zenuwstelsel

Perifeer zenuwstelsel

Het zenuwstelsel

Anatomisch ingedeeld in het centrale en het perifere zenuwstelsel.

Centrale zenuwstelsel:

Grote en kleine hersenen, hersenstam en ruggenmerg.

Perifere zenuwstelsel:

zenuwen.

BINAS

88B

Zenuwstelsel

Centrale zenuwstelsel:

hersenen en ruggenmerg

                                                                                    

                                                                                      Perifere zenuwstelsel:

                                                                                      zenuwen die je                                                                                                        lichaam verbinden

Welk onderdeel van het zenuwstelsel is geen onderdeel van het centraal zenuwstelsel?

1. Ruggenmerg
2. Grote hersenen
3. Hersenstam
4. Zenuwen

Indeling op basis van FUNCTIE

Animaal (bewuste acties en reflexen)

Autonoom (onbewuste acties)

Animale zenuwstelsel

•    Staat onder invloed van de wil
  
•    Verzorgt bewuste reacties en reflexen
  
•    Centra liggen voornamelijk in grote hersenen
  
•    Doelwit: dwarsgestreepte skeletspieren

Autonome zenuwstelsel

• Staat niet onder invloed van de wil. 
• Voor onbewuste functies van organen (= autonoom). 
• Regelt allerlei vitale lichaamsfuncties o.a. hartslag, spijsvertering, ademhaling, nieren
• Centra liggen in de hersenstam
• Doelwit: gladde spieren, klieren en hartspier

Autonome zenuwustelsel

Dubbele innervatie 

In ieder doelwitorgaan  komen twee zenuwen uit: 

• Parasympatische zenuw
• Orthosympatische zenuw

Iemand schrijft een brief. Is op dat moment het animale zenuwstelsel actief? En het autonome zenuwstelsel?

1. alleen het autonome zenuwstelsel
2. zowel het animale als het autonome zenuwstelsel
3. alleen het animale zenuwstelsel
4. geen van beide zenuwstelsels

Wat zijn neuronen?

1. zintuigcellen
2. vetcellen
3. spiercellen
4. zenuwcellen

Regelkringen

Hiermee worden processen geregeld in het zenuwstelsel. 

• Receptor (zintuigcel)
• Sensorisch neuron(en)
• Schakel neuron(en) in het Centraal Zenuwstelsel
• Motorisch neuron(en)
• Effector (klier of spier) 

prikkel

receptor

effector

schakelcel

sensorische neuron

motorische neuron

Opdracht 

Regelkring Ademfrequentie

Neuron

Basisbouw van een neuron

Bouw van een zenuwcel

Typen neuronen

Impulsgeleiding en overdracht

Tussen zintuigcellen en neuronen, neuronen onderling en tussen neuronen en spieren of klieren vindt communicatie plaats met behulp van: 

1. Impulsgeleiding
2. Impulsoverdracht m.b.v. Neurotransmitters.

De impuls kan doorgegeven worden van neuron..

1. A naar B
2. B naar A
3. van A naar B en terug

Begrippen 14.3 en 14.4: noteer welke je nu (al) kent!

zenuwstelsel

centrale zenuwstelsel

perifere zenuwstelsel

animale zenuwstelsel

autonome (vegetatieve) zenuwstelsel

prikkels

impulsen

prikkels

receptoren

impulsen

receptoren

conductoren 

effectoren

neuronen (zenuwcellen)

neurotransmitters

dendriet

axon (neuriet)

myeline schede

cellen van Schwann

synapsen

sensorische neuronen

schakel neuronen

motorische neuronen

zenuwen

grote hersenen

kleine hersenen

grijze stof

witte stof

merg

hersenschors

hersenstam

verlengde merg

hersen centra

gevoel/beweging centra

Aan de slag

Filmpjes bij deze week bekijken (zie studiewijzer + agenda)

Basisstof 3 doornemen.

Opgaven 44 t/m 62 maken en nakijken.

Les 3 - week 8

We gaan aan de slag met 14.4

Zenuwcellen en reflexen

14.4: Zenuwcellen

• Je beschrijft de bouw van zenuwcellen.
  
  
• Je legt uit hoe impulsen zich verplaatsen langs het celmembraan en hoe de impulsoverdracht naar andere zenuwcellen verloopt. 
  
  
• Je beschrijft een reflexboog.  

Practicumopdracht in duo's

• Persoon 1 gaat op de tafel zitten, benen bungelend. 
• Persoon 2 "slaat" net onder de knieschijf op het onderbeen va persoon 1. 
• Je neemt een reflex waar. Wat gebeurt er precies?
• Doe de proef nog eens maar probeer nu de reflex te onderdrukken. Lukt dat? Hoe komt dat?

Reflexboog

De grote hersenen zijn niet betrokken.

Wel betrokken: 

• Sensorische neuronen.
• Schakelneuronen in r.m. of hersenstam.
• Motorische neuronen.

Sensorisch neuron

Waar in het zenuwstel vind je sensorische neuronen?

Schakel neuron

Waar in het zenuwstel vind je schakel neuronen?

Motorisch neuron

Waar in het zenuwstel vind je motorische neuronen?

Wat is er verschillend in de bouw van een sensorisch neuron en een motorisch neuron?

Een sensorisch neuron loopt van perifere zenuwstelsel naar het centrale zenuwstelsel.

1. waar
2. niet waar
3. beide
4. nee andersom

Welk neuron is
een sensorisch
neuron?

1. Neuron 1
2. Neuron 2
3. Neuron 3

Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale zenuwstelsel en uit zenuwen

1. waar
2. niet waar

Iemand raakt met een arm een heet voorwerp aan en schreeuwt: "Au!".
Via welke typen neuronen zijn dan impulsen geleid?

1. sensorische neuronen schakelneuronen motorische neuronen
2. sensorische neuronen schakelneuronen
3. sensorische neuronen motorische neuronen
4. schakelneuronen en sensorische neuronen

In een zenuw, die het ruggenmerg en een onderarm met elkaar verbindt, bevinden zich uitlopers van neuronen.

Welke typen neuronen kunnen dat zijn?

1. Alleen motorische en schakelneuronen
2. Alleen sensorische en schakelneuronen
3. Alleen motorische en sensorische neuronen
4. Motorische, sensorische en schakelneuronen

Begrippen B3: noteer welke je nu kent!

zenuwstelsel

centrale zenuwstelsel

perifere zenuwstelsel

animale zenuwstelsel

autonome (vegetatieve) zenuwstelsel

prikkels

impulsen

prikkels

receptoren

impulsen

receptoren

conductoren 

effectoren

neuronen (zenuwcellen)

glijcellen

neurotransmitters

dendriet

axon (neuriet)

myeline schede

cellen van Schwann

synapsen

sensorische neuronen

schakel neuronen

motorische neuronen

zenuwen

grote hersenen

kleine hersenen

grijze stof

witte stof

merg

hersenschors

hersenstam

verlengde merg

hersen centra

gevoel/beweging centra

Aan de slag

Filmpjes bekijken.

Paragraaf 3 en 4 doornemen.

Opgaven 63 t/m 75 maken en nakijken.

 14.5: Hormonale regulatie

• Je beschrijft op welke manier hormonen invloed uitoefenen op lichaamsprocessen.
  
  
• Je legt uit wat negatieve en positieve terugkoppeling is en beschrijft de interactie tussen het zenuwstelsel en het hormoonstelsel.  
  
  
• Je beschrijft de bijdrage van het hormoonstelsel aan de regeling van het glucosegehalte van het bloed. 

Week 10

14.5: Hormonale regulatie

+

Examentraining thema 13 en 14