Les 4.2 Oplosbaarheid van zouten

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Les 4.1 Formules en naamgeving van zouten

Planning

• Nakijken opdracht 4 en 9 (vanaf blz 20)
• 4.2 Oplosbaarheid van zouten
• Maken opgaven

Nakijken opdracht 4 en 9 

(vanaf blz 20)

4a en 4e niet maken, al gemaakt.

4

• a) Dit is een zout met de naam:
  
• Stap 1: ionformules Hg²⁺ en Br⁻
  
• Stap 2: ionnamen kwik(II) en bromide
  
• Stap 3: naam zout kwik(II)bromide
  
• b) Dit is de moleculaire stof diwaterstofmonosulfide.
• c) Dit is de moleculaire stof koolstofmono-oxide.
• d) Dit is het metaal chroom.

4

• e) Dit is een zout met de naam: Stap 1: ionformules K⁺ en PO₄³⁻
• Stap 2: ionnamen kalium en fosfaat
  
• Stap 3: naam zout kaliumfosfaat
  
• f) Dit is de moleculaire stof seleentetrachloride.
• g)Dit is een zout met de naam:
• Stap 1: ionformules Ca²⁺ en OH⁻
  
• Stap 2: ionnamen calcium en hydroxide
  
• Stap 3: naam zout calciumhydroxide
  

4

• h) Dit is een zout met de naam:
  
• Stap 1: ionformules NH₄⁺ en NO₃⁻
• Stap 2: ionnamen ammonium en nitraat
  
• Stap 3: naam zout ammoniumnitraat
• i) Dit is het metaal kobalt.

9

• a) Fe(s) is een metaal. De bindingen die worden verbroken, zijn dus metaalbindingen. O₂(g) is een gasvormige moleculaire stof. In deze stof zijn dus alleen atoombindingen aanwezig. Deze worden verbroken. Fe₂O₃(s) is een zout. De bindingen die worden gevormd, zijn dus ionbindingen.
• b) Stap 1: ionformules Fe³⁺ en O²⁻
  
• Stap 2: ionnamen ijzer(III) en oxide
  
• Stap 3: naam zout ijzer(III)oxide

9

• c) Op geoxideerde contactpunten zijn zouten aanwezig. Zouten geleiden geen stroom in de vaste fase. Hierdoor kan de elektrische energie van de batterij niet meer worden overgedragen aan het apparaat.

Leerdoelen 4.2 Oplosbaarheid van zouten

• Je kunt beschrijven welke typen bindingen worden verbroken en gevormd bij het oplossen van zouten in water, en het oplossen in een vergelijking weergeven.
  
• Je kunt de praktische toepassing van een zout in verband brengen met de oplosbaarheid van dat zout.

Oplossen en indampen

Oplossen van zouten

• Zouten vallen bij het oplossen in water uiteen in losse ionen.
• Ionrooster wordt afgebroken; ionbindingen verbroken.
• Watermoleculen vormen bindingen met ionen door δ⁺ (H) en δ⁻ (O).

Hydratatie

• Ionen worden omringd door watermoleculen en zijn gehydrateerd.
• In gehydrateerde toestand kunnen ionen vrij bewegen → zoutoplossing geleidt elektrische stroom.

Oplossen vs indampen

Oplosvergelijking van calciumnitraat Ca(NO₃)₂.

• Ca(NO₃)₂ (s) --> Ca²⁺ (aq) + 2 NO₃^- (aq)
  
• Let op: een moleculaire stof valt niet uit elkaar bij oplossen! bijvoorbeeld C2H2O4 (s) --> C2H2O4 (aq)

Indampvergelijking van calciumnitraatoplossing Ca²⁺ (aq) + 2 NO₃^- (aq)

• Ca²⁺ (aq) + 2 NO₃^- (aq) --> Ca(NO₃)₂ (s)
  

Oplossen vs indampen

Oplosvergelijking van calciumnitraat Ca(NO₃)₂.

• Ca(NO₃)₂ (s) --> Ca²⁺ (aq) + 2 NO₃^- (aq)
  
• Let op: een moleculaire stof valt niet uit elkaar bij oplossen! bijvoorbeeld C2H2O4 (s) --> C2H2O4 (aq)

Indampvergelijking van calciumnitraatoplossing Ca²⁺ (aq) + 2 NO₃^- (aq)

• Ca²⁺ (aq) + 2 NO₃^- (aq) --> Ca(NO₃)₂ (s)
  

Voorbeeld 1

Geef de oplosvergelijking van calciumchloride.

• CaCl2(s) → Ca2+(aq) + 2 Cl−(aq)

Voorbeeld 2

Maak een schematische tekening van een oplossing van calciumchloride, CaCl2, op microniveau.

Voorbeeld 2

Maak een schematische tekening van een oplossing van calciumchloride, CaCl2, op microniveau.

Voorbeeld 3

Een oplossing van ammoniumfosfaat wordt ingedampt.

Geef de vergelijking van dit proces.

• 3 NH4+(aq) + PO43−(aq) → (NH4)3PO4(s)

Kleuren

Vaste zouten:

• Wit, tenzij anders aangegeven in Binas tabel 65B.
• Voorbeeld: Kopersulfaat (CuSO₄) is wit, lood(II)jodide (PbI₂) is geel.

Oplossingen:

• Kleurloos, tenzij gehydrateerde ionen in Binas tabel 65B staan.
• Voorbeeld: Cu²⁺(aq) geeft een blauwe oplossing.

Indampen kopersulfaat macro en micro

Oplosbaarheidsregels

Binas tabel 45A geeft oplosgedrag:

• g = goed oplosbaar
• m = matig oplosbaar 
• s = slecht oplosbaar 
• r = reageert.

Voorbeelden:

• Natriumchloride (NaCl): goed oplosbaar.
• Calciumcarbonaat (CaCO₃): slecht oplosbaar (7 mg/L).
• Goed oplosbare ionen: Na⁺, K⁺, NH₄⁺, NO₃⁻.

Praktische toepassingen zouten

Kunstmest:

• Goed oplosbare zouten zoals natrium- of kaliumfosfaat.
• Planten nemen fosfaat (PO₄³⁻) gemakkelijk op.

Bouwmaterialen:

• Zouten zoals gips en beton moeten slecht oplosbaar zijn.
• Triviale namen

Praktische toepassingen zouten

Veelgebruikte zouten hebben triviale namen (zie tabel 1 en Binas tabel 66A).

Maken: 3 t/m 9 (vanaf blz 30)

3

• a) Lost op in water. In Binas tabel 45A staat bij de combinatie Na⁺ en Br⁻ een g.
  
• b) Lost niet op in water, want broommoleculen bevatten geen groepen die waterstofbruggen met watermoleculen kunnen vormen.
• c) Lost niet op in water. In Binas tabel 45A staat bij de combinatie Pb²⁺ en I⁻ een s.

3

• d) Lost op in water, want ethanolmoleculen hebben –OH-groepen waarmee ze H-bruggen kunnen vormen met watermoleculen.
• e) Lost niet op in water. Metalen kunnen niet oplossen in water.
• f) Lost op in water. In Binas tabel 45A staat bij de combinatie Al³⁺ en SO₄²⁻ een g.

4

• a) KF (s) → K⁺ (aq) + F⁻ (aq)
• b) Na₂S (s) → 2 Na⁺  (aq) + S²⁻ (aq)
• c) NH₃ (g) → NH₃ (aq) (moleculaire stof!)
• d) Al₂(SO₄)₃(s) → 2 Al³⁺(aq) + 3 SO₄²⁻(aq)

5

• a) 2 K⁺ (aq) + CO₃²⁻ (aq) → K₂CO₃ (s)
• b) Cu²⁺ (aq) + 2 Cl⁻ (aq) → CuCl₂ (s)
• c) C₆H₁₂O₆(aq) → C₆H₁₂O₆(s)  (moleculaire stof!)
• d) 3 Na⁺ (aq) + PO₄³⁻(aq) → Na₃PO₄(s)

6

• a) Kalium- en natriumzouten zijn altijd goed oplosbaar in water. Pigmenten zijn niet oplosbaar in het oplosmiddel (water). In waterverf kunnen deze zouten dus geen pigmenten zijn.
• b) De stof moet wateroplosbaar zijn. De moleculen moeten dan waterstofbrugvormende groepen hebben, zoals een –OH-groep of een –NH₂-groep.

6

• c) Een verf gemaakt met pigment is in feite een suspensie: het pigment lost namelijk niet op in het oplosmiddel. Dit geeft altijd een troebel resultaat en is dus dekkend. Een verf gemaakt met een kleurstof is een oplossing en oplossingen zijn altijd helder. Dit maakt het resultaat transparant.

7

• a) Een oplossing is helder. De aanwezige nikkelionen geven de oplossing een groene kleur (Binas tabel 65B). Een oplossing van nikkelchloride zal dus vloeibaar, helder en groen zijn.
• b) Een oplossing is helder. De aanwezige natrium- en nitraationen staan niet in Binas tabel 65B. Je mag er dus van uitgaan dat de ionen de oplossing geen kleur geven. Een oplossing van natriumnitraat zal dus vloeibaar, helder en kleurloos zijn.

7

• c) Koperoxide lost niet op. De suspensie is troebel. De kleur van vast koperoxide is zwart (Binas tabel 65B). Een suspensie van koperoxide is dus vloeibaar, troebel en zwart.
• d) Magnesiumfosfaat lost niet op. De suspensie is troebel. De kleur van vast magnesiumfosfaat staat niet in Binas tabel 65B. Je mag er dus van uitgaan dat de stof wit is. Een suspensie van magnesiumfosfaat is dus vloeibaar, troebel en wit.

8a

8a

8b

8b

8c

8c

9

• a) I₂ (aq) + I⁻ (aq) → I₃⁻ (aq)
• b) Joodmoleculen kunnen geen waterstofbruggen vormen met watermoleculen, want ze bevatten geen –OH-groepen of –NH-groepen en daardoor lost jood slecht op.

9

• c) Jodiumtinctuur bevat naast joodmoleculen, watermoleculen en ethanolmoleculen ook opgelost natriumjodide en I₃ ⁻ -ionen. Het opgeloste natriumjodide zorgt voor gehydrateerde vrije natrium- en jodide-ionen naast de aanwezige gehydrateerde I₃⁻ -ionen. Ionen die vrij kunnen bewegen, kunnen voor stroomgeleiding zorgen. Daarom kan jodiumtinctuur dus stroom geleiden.

9d

9d