3/6 redekundig ontleden t/m ng 1h

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

1. Telefoon in de tas en snel gaan zitten.
   
2. In stilte pak je je iPad en log in op de LessonUP.
   
3. Draai je iPad om.
   
4. Pak dan je lesboek, schrift, leesboek en  etui.
   
5. Ga lezen.
   

Ontleden zindelen

Ontleden zinsdelen

Planning

• Korte activiteit
• 2e les: lezen
• Instructie
• Werken 
• Afsluiten

Spelen met woorden: raadsels

Geef iedereen de kans om het raadsel op te lossen: roep je geen antwoorden door de klas, maar doe je het in je hoofd.

• Lees eerst het raadsel en probeer hem in je hoofd op te lossen (schrijf je antwoord eventueel even in je schrift op)
  
• Schrijf je antwoord in de volgende sheet.
  
• Denk aan hoofdletters en leestekens.
  

Wat is het verschil tussen een prins en een boer?

Wat is de minst gesproken taal ter wereld?

Hoe noem je een teek die van dansen houdt?

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

• weet je weer wat een koppelwerkwoord is
• kan je de koppelwerkwoorden uit je hoofd opnoemen
• kan je weer benoemen wat een naamwoordelijk gezegde is
• heb je geoefend met het benoemen van de zinsdelen tot en met de bijwoordelijke bepaling en het naamwoordelijk gezegde

Redekundig ontleden 

Redekundig ontleden is als een puzzel. Elk stukje van de puzzel heb je nodig om het volgende stukje te kunnen benoemen.

Waarom leren ontleden?

• Als je weet hoe een zin is opgebouwd, dan kan je de betekenis makkelijker achterhalen. 
  
• Ook is de spelling van sommige woorden afhankelijk van hun plaats in de zin.
  
• Als je een andere taal dan het Nederlands moet leren, is kennis van ontleden ook heel handig. Je kan dan gebruik gaan maken van de overeenkomsten tussen talen.
  
• Het helpt je bij het correct formuleren van zinnen.
  

Wat geeft een koppelwerkwoord aan?

Wat is het verschil tussen een werkwoordelijk gezegde
en een naamwoordelijk gezegde?

Noteer de negen koppelwerkwoorden.

Koppelwerkwoorden - een trucje: zwabbels (hoe dan  verder?)

zijn

worden

blijven

blijken

lijken

schijnen

(heten, dunken, voorkomen)

Hieronder zie je de stappen van het ontleden van zinnen. Zet de stappen in de juiste volgorde van boven naar beneden. 

Stap 4

Stap 3

Stap 2

Stap 1

Stap 5

Stap 6

Stap 7

Lijdend voorwerp

Werkwoordelijk gezegde

Meewerkend voorwerp

Bijwoordelijke bepaling

Zinsdeelstrepen

Persoonsvorm

Onderwerp

Hieronder zie je de stappen van het ontleden van zinnen. Zet de stappen in de juiste volgorde van boven naar beneden. 

Stap 4

Stap 3

Stap 2

Stap 1

Stap 5

Stap 6

Stap 7

Lijdend voorwerp

Naamwoordelijk gezegde

Meewerkend voorwerp

Bijwoordelijke bepaling

Zinsdeelstrepen

Persoonsvorm

Onderwerp

Noteer de negen koppelwerkwoorden.

Koppelwerkwoorden - een trucje: zwabbels (hoe dan  verder?)

zijn

worden

blijven

blijken

lijken

schijnen

(heten, dunken, voorkomen)

Schrijf van het werkwoord 'zijn’ de vervoegingen op:
Het werkwoord –zijn- dus zowel tegenwoordige, als verleden tijd.
Ik………….. we/wij……..
Jij/je, u……… jullie, zij……….
Hij, zij/ze, het……. Voltooid deelwoord van zijn =…………

Alle vormen tellen

blijf/ bleef

blijft/ bleef

blijft/ bleef

blijven / bleven

blijven/ bleven

gebleven

blijk /bleek

blijkt / bleek

blijkt / bleek

blijken/ bleken

blijken/ bleken

gebleken

ben / was

bent / was

is / was

zijn / waren

zijn /waren

geweest

word / werd

wordt / werd

wordt / werd

worden / werden

worden / werden

geworden

Ik………….. 

Jij/je, u………

Hij, zij/ze, het……. 

we/wij……..

 jullie, zij……….

Voltooid deelwoord

Ik………….. 

Jij/je, u………

Hij, zij/ze, het……. 

we/wij……..

 jullie, zij……….

Voltooid deelwoord

lijk/ leek

lijkt/ leek

lijkt/ leek

lijken/ leken

lijken/ leken

geleken

schijn/ scheen

schijnt/ scheen

schijnt/ scheen

schijnen/ schenen

schijnen/ schenen

geschenen

heet / heette

heet/ heette

heet/ heette

heten/ heetten

heten/ heetten

geheten

Naamwoordelijk gezegde

Naast het werkwoordelijk gezegde heb. je ook nog het naamwoordelijk gezegde.

Er zijn twee verschillen:

• er zitten ook andere woorden dan werkwoorden in het naamwoordelijk gezegde
• in een werkwoordelijk gezegde DOET iemand iets en in een naamwoordelijk gezegde IS iemand iets.
• het naamwoordelijk gezegde bestaat uit een werkwoordelijk deel (werkwoorden) en een naamwoordelijk deel (geen werkwoorden)
• in een naamwoordelijk gezgede zit altijd een koppelwerkwoord: 

zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen.

• Let op: sommige werkwoorden kunnen ook een hulpwerkwoord of zelfstandig werkwoord zijn! Dus kijk goed of iemand iets DOET of  IS.

Naamwoordelijk gezegde

Om erachter te komen of een zin een naamwoordelijk gezegde heeft, stel je altijd 'de drie vragen'. 

Vraag 1: Staat er een vorm van één van de negen koppelwerkwoorden in de zin?

Vraag 2: Gaat het in de zin om een 'toestand' of 'eigenschap'? (ook wel: iemand/iets 'is' iets of lijkt iets te 'zijn')?

Vraag 3: Is er een relatie met het onderwerp gezegd?

Om het naamwoordelijk gezegde op te schrijven, moet je de twee delen samenvoegen waaruit het naamwoordelijk gezegde bestaat:

• het werkwoordelijk deel (de werkwoorden in de zin)
  
• het naamwoordelijk deel (de toestand of eigenschap, die betrekking heeft op het onderwerp)
  

Het hele naamwoordelijk gezegde noteer je en daaronder apart het werkwoordelijk deel en het naamwoordelijk deel. 

NB: Alleen het naamwoordelijk gezegde is dus niet voldoende. Je moet het onderscheid kunnen maken tussen werkwoordelijk en naamwoordelijk.

Naamwoordelijk gezegde 

Wanneer er een naamwoordelijk gezegde in een zin zit, dan is iemand dus iets.

Er zit dan NOOIT een lijdend voorwerp er is namelijk geen handeling om te ondergaan. Er Zit ook bijna nooit een meewerkend voorwerp in een zin met een NG, maar het kan wel.

Voorbeeld:

WG: - Ik ga voor docent studeren = wwg = ga studeren (IEMAND DOET IETS)

NG: - Ik ben  al twintig jaar ben docent = ben docent. Ww = ben nw = docent (IEMAND IS IETS)

        -  De klas is vandaag erg druk = is erg druk. Ww = is nw = erg druk (IEMAND IS IETS)

        

Naamwoordelijk gezegde voorbeelden

| De Nederlandse docent | is | heel streng | geweest | tijdens deze les.|

Ng = is heel streng geweest.       

Ww = is geweest (is = persoonsvorm en koppelwerkwoord)             Nw = heel streng

O = de Nederlandse docent --> ng zegt dus iets over het onderwerp: dat ze geheel streng geweest is

| De meeste leerlingen | worden | 14 jaar | in de tweede klas van het voortgezet onderwijs.|

Ng = worden 14 jaar

Ww = worden (worden = persoonsvorm en koppelwerkwoord)        Nw = 14 jaar

O= De meeste leerlingen --> ng zegt iets over het onderwerp: worden 14 jaar

| De leerlingen|  leken | erg blij.|

Ng = leken erg blij 

Ww = leken  ( leken =persoonsvorm en koppelwerkwoord)       Nw= erg blij

O= De leerlingen --> ng zegt iets over het onderwerp: leken erg blij 

Werkwoordelijk gezegde

Naamwoordelijk gezegde

Saskia blijft iedere dag naar school rennen.

De politie vangt de boef.

In 1929 werd Jopie de eerste Miss Holland.

Sturen jullie de uitnodigingen voor het feest op tijd weg?

Lieke Martens is de beste voetbalster ter wereld geworden.

Jan is een lieve jongen

Noteer van de onderstreepte werkwoorden in de zin of het hier gaat om een hww, kww of zww.
a) Mijn hond is oud. Is =…………..
b) Mijn hond is naar de dierenarts gebracht. Is =…………
c) Mijn hond is nu bij de dierenarts. Is =……………

Ontleed de volgende zin: Mijn broer en zus zijn al een tijdje docent.

Neem de zin over en plaats zindeelstrepen
PV =
WG/NG= (alleen welke het is)
O =
etc.

Ontleed de volgende zin: Thomas en Eline hebben hun vader een etentje aangeboden.

Neem de zin over en plaats zindeelstrepen
PV =
WG/NG= (alleen welke het is)
O =
etc.

Ontleed de volgende zin: Mijn ouders zijn al jaren getrouwd.

Neem de zin over en plaats zindeelstrepen
PV =
WG/NG= (alleen welke het is)
O =
etc.

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zindeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3: O = Wie/wat + PV

Stap 4 :NG = Koppelwerkwoorden + wat er over het onderwerp gezegd wordt.

   Vraag 1: Staat er een koppelwerkwoord in de zin?

   Vraag 2: Gaat het om een 'toestand' of 'eigenschap' (iemand/iets is iets of lijkt iets te zijn)?

   Vraag 3: Is er een relatie met het onderwerp?

       --> NG bestaat uit twee delen: werkwoordelijk deel + [naamwoordelijk deel]

Geen: LV 

BIJNA NOOIT een MV: Aan/voor wie + O + NG

Stap 5: BWB = De prullenbak van de zin. wat nog geen naam heeft gaat daarin en is dus de BWB 

--> tijden en plaatsen zijn altijd BWB (beginnen met een voorzetsel) + Geeft antwoord op vragen als: waarom, wanneer, hoelang, waarheen, waarvandaan, hoe en waarmee. +  Er kunnen meerdere BWB's in een zin staan. + Woorden als wel, niet, nog en ook zijn ook BWB's.

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zinsdeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3 WG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 4: O = Wie/wat + WG

Stap 5: LV = Wie/wat + WG + O (kan NOOIT met een voorzetsel beginnen!!!)

Stap 6: MVW = Aan wie/voor wie + WG + O + LV

Stap 7: BWB =  Als de stappen 1 t/m 6 helemaal goed gedaan hebt, dan blijft de BWB over;  de prullenbak van de zin! 

                         Geeft antwoord op vragen als: waarom, wanneer, hoelang, waarheen, waarvandaan, hoe en waarmee

                          Een tijd of plaat is altijd een BWB  (beginnen met een voorzetsel)

                          Er kunnen meerdere BWB's in een zin staan

                          Woorden als wel, niet, nog en ook zijn ook BWB's

Werk voor de deze les (als er tijd over is) + huiswerk: 

2.6, deel 1 en deel 2

Klaar = lezen uit je leesboek

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

• weet je weer wat een koppelwerkwoord is
• kan je de koppelwerkwoorden uit je hoofd opnoemen
• kan je weer benoemen wat een naamwoordelijk gezegde is
• heb je geoefend met het benoemen van de zinsdelen tot en met de bijwoordelijke bepaling en het naamwoordelijk gezegde

Ik weet wat een ng is en kan het verschil is tussen een wg en een ng benoemen.

😒🙁😐🙂😃

Ik kan een ng in een zin herkennen en benoemen.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?