Het teruggevonden zeegezicht

• Kunstzinnige oriëntatie
• Basisschool
• Groep 6-8

Introductie

Naar aanleiding van het schilderij 'Zeegezicht bij Scheveningen' van Vincent van Gogh maken de leerlingen een tekening of schilderij van een eigen 'zeegezicht'.

Instructies

Algemeen leerdoel

Aan de hand van twee zeegezichten van Vincent van Gogh en één van zijn leermeester Anton Mauve maken de leerlingen een eigen zeegezicht, met daarin een duidelijke dieptewerking.

Kerndoelen

1, 53, 54, 55, 56

Tijdsindeling

Introductie / uitleg: ca. 15 minuten

Tekenen of schilderen: ca. 45 minuten

Nabespreken en opruimen: ca. 15 minuten

Vooraf

- Bepalen in welke techniek de leerlingen gaan werken: tekenen of schilderen. Bij tekenen kan de les mogelijk worden ingekort.

- Klaarzetten materialen.

Materialen

Afhankelijk van de keuze van de techniek.

Schilderen:

- Schilderpapier

- Verschillende kleuren verf

- Mengbordjes of lege eierdozen

- Kwasten

- Doekjes om kwasten schoon te vegen

- Potten water

Tekenen:

- Tekenpapier

- Potloden of houtskool

Differentiatie

- Breid de les uit door leerlingen ter voorbereiding eerst een zeegezicht te laten tekenen, en het pas daarna te laten schilderen. De tekening kan worden gemaakt als voorbereidende voorbeeldschets, maar ook als ondertekening voor het schilderij.

- Breid de les uit met informatie over de diefstal van dit schilderij a.d.h.v. de korte les Twee gestolen schilderijen...

Achtergrondinformatie

Na 14 jaar werden twee verloren gewaande schilderijen van Vincent van Gogh weer teruggevonden. De schilderijen waren in 2002 gestolen uit het Van Gogh Museum. Eén van deze werken was het Zeegezicht bij Scheveningen uit 1882. Van Gogh schilderde het op locatie, op een stormachtige dag. Er waaide daarom flink wat zand in de verf.

Lees voor meer informatie over de gestolen werken het verhaal op de website van het Van Gogh Museum, of bekijk de les Twee gestolen schilderijen....

Dit schilderij van de zee bij Scheveningen is wereldberoemd geworden. Wie weet er waarom dat is? Ontdek het op de volgende slides!

Vertel: Dit schilderij van de zee bij Scheveningen is wereldberoemd geworden. Wie weet er waarom dat is?

Ga vervolgens direct door naar de volgende slide. Daar staan de antwoorden.

Het is gemaakt door Vincent van Gogh.

Het werd (samen met een ander schilderij) gestolen uit het Van Gogh Museum en was 14 jaar zoek. Toen het werd teruggevonden was dat groot nieuws.

Klik op de 'hotspots' om de antwoorden te laten zien.

Extra informatie: Vincent schilderde dit werk op papier. Dat werd later op een houten plankje, en nog veel later op doek geplakt. Tijdens de roof werd het door één van de dieven flink beschadigd: in de linker benedenhoek is een strook verf verdwenen.

Het schilderij heet Zeegezicht bij Scheveningen. Het woord 'zeegezicht' heeft niets te maken met een hoofd; het is het woord voor een schilderij van een landschap waarin de zee te zien is.

Vertel: Het schilderij heet Zeegezicht bij Scheveningen. Het woord 'zeegezicht' heeft niets te maken met een hoofd; het is het woord voor een schilderij van een landschap waarin de zee te zien is.

Vertel: Vincent is nu wereldberoemd. Vooral zijn schilderijen vol kleur zijn heel bekend, zoals bijvoorbeeld dit zelfportret.

(Vraag: Wie weet er in welk jaar Vincent dit zelfportret maakte?

> In de signatuur staat '88'. Dat staat voor 1888, maar we weten dat Vincent al in 1887 aan het schilderij was begonnen.)

Wat denk jij:
schilderde Vincent het zeegezicht EERDER of juist LATER dan zijn zelfportret?

1. EERDER
2. LATER
3. GEEN IDEE

In de volgende slide wordt het antwoord op de vraag toegelicht.

Vincent schilderde het zeegezicht in 1882. Het is één van zijn vroegste olieverfschilderijen.

Bekijk eerst de toelichting op het antwoord onder de hotspot.

Vertel daarna: Vincent werd pas laat kunstenaar (in 1880, toen hij al 27 jaar was). Hij oefende eerst flink met tekenen. Van een familielid kreeg hij les in tekenen en schilderen.

Vincent kreeg les van Anton Mauve. Hij was een bekende kunstenaar. Dit is één van zijn schilderijen.

Vertel: Vincent kreeg les van de man van één van zijn nichtjes. Haar echtgenoot heette Anton Mauve, en was een bekende kunstenaar. Dit is één van zijn schilderijen.

Kijk goed naar de schilderen! 30 seconden lang. Wat zijn verschillen? En wat zijn overeenkomsten?

Vraag de leerlingen eerst een aantal verschillen te benoemen tussen beide schilderijen: weinig mensen - veel mensen; mooi weer - slecht weer; kalme zee - golven; ezeltjes - paarden ; etc..

Laat ze ook een aantal overeenkomsten benoemen:  de locatie (het strand van Scheveningen), de kleuren, een duidelijke horizon, etc..

Anton Mauve heeft op dit schilderij iets overgeschilderd. 

Wie ziet er wat dat is?

Vraag de leerlingen héél goed te kijken naar het schilderij. Vraag: Anton Mauve heeft op dit schilderij iets overgeschilderd. Wie ziet er wat dat is?

Laat een leerling e.e.a. aanwijzen.

> Links van het ezeltje is een overgeschilderd bootje zichtbaar (detail op volgende slide).

Dat bootje heeft een soortgelijke vorm als het bootje op het schilderij van Vincent.

Wat vind je opvallend aan dit detail van het schilderij?

Vraag de leerlingen of ze in het detail van dit schilderij nog iets anders opvalt.

> Dikke klodders verf

> Vogel (meeuw? kraai? Er staan er meer op het schilderij)

> 'Korrelige' structuur: Vincent schilderde dit ter plekke op het strand. Door de wind waaide er zand in de verf.

1882

1888

Vertel: Vincent maakte later, toen hij in Zuid-Frankrijk woonde, ook schilderijen op het strand. Zie je de verschillen?

> Kleurgebruik / Het werk uit 1882 laat ook het strand zelf zien, dat uit 1888 niet / Links storm, rechts mooi weer / Voor het linker schilderij stond Vincent verder van de zee (namelijk in de duinen) dan voor het rechter schilderij (vlakbij de branding).

D.v.m. de geluidsfragmenten kan het verschil tussen 'stormachtige' en 'rustige' zee worden geïllustreerd.

Net als in Scheveningen waaide er in Zuid-Frankrijk trouwens zand in de verf. De detailfoto is gemaakt onder een microscoop.

Bespreek vervolgens de positie van de horizon. Op de volgende slide is die op beide schilderijen met een lijn aangegeven.

Bespreek eventueel de begrippen vogelvluchtperspectief ('van bovenaf bezien') en kikvorsperspectief ('van onderaf bezien').

Door de horizon lager op het schilderij te plaatsen, is er meer lucht te zien. Als de horizon hoger staat, is er juist mínder lucht.

Ook het deel onder de horizon kun je in vlakken verdelen. Laat een aantal leerlingen dat d.m.v. de tekenfunctie in de afbeeldingen aangeven.

Bespreek tenslotte kort de relatie tussen de grootte van de afgebeelde vormen en de 'diepte' van een schilderij: iets dat 'verder weg' staat, is kleiner afgebeeld dan iets dat 'dichterbij' staat. Links is dat goed te illustreren aan de hand van de figuurtjes, rechts aan de hand van de bootjes.

Benoem eventueel het begrip perspectief.

Aan de slag! Maak je eigen zeegezicht.

• Teken eerst de lijn voor de horizon. Wil je veel lucht (lage horizon) of juist veel zee (hoge horizon) laten zien?
• Bedenk of je ook het strand laat zien.
• Wil je een rustige zee of juist een storm?
• Bedenk ook of je mensen / bootjes / vogels / ezels / paardenkarren / iets anders wilt maken.

Bespreek vervolgens de opdracht met de leerlingen. Geef aan of ze gaan tekenen of schilderen en spreek af hoeveel tijd ze daarvoor hebben.

Let op: voor schilderen is meer tijd nodig.

Vertel over je zeegezicht

Nodig aan het eind van de les een aantal leerlingen uit te vertellen over de tekening of het schilderij dat ze deze les hebben gemaakt. Hoe ging het? Wat was moeilijk, of juist makkelijk? Nog niet klaar? Laat de leerlingen hun werk dan op een ander moment afmaken.