Thema 5 2H

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Thema 5:  

Erfelijkheid en evolutie

Basisstof 1

Genotype en fenotype

"Dat blonde haar heb je van oma"

"Zij heeft de ogen van haar vader"

"Wat lijk je toch op je moeder"

"Jij en je broer hebben dezelfde neus"

Genotype

DNA ligt in chromosomen

Fenotype

Hoe komt verandering van het fenotype tot stand?

Basisstof 2

Chromosomen

Karyogram (chromosoomportret)

DNA tijdens celdeling

DNA voor celdeling

DNA tijdens de celdeling

Maak opdracht 1 van BS 2

Bevruchting en celdeling

Menselijke cel

In een eicel zitten 23 chromosomen.

In een zaadcel zitten 23 chromosomen.

Eicel + zaadcel = een bevruchte cel met 46 chromosomen.

Die bevruchte cel deelt > alle lichaamscellen (behalve de geslachtscellen) hebben 46 chromosomen

DNA

Chromosomen bestaan voor een groot deel uit DNA.

DNA=informatie voor al je erfelijke eigenschappen.

 

De stukjes DNA die samen de informatie bevatten voor een eigenschap vormen een gen.

Cellen gebruiken alleen de genen die ze nodig hebben.

Basisstof 3

Genen en allelen 

Je hebt alle genen dubbel.  

Op een chromosomenpaar liggen dezelfde genen op dezelfde locatie.

Genen

Elke cel bevat de informatie voor alle erfelijke eigen- schappen, de plek in je lichaam bepaalt welk gen actief is, dit gen kan hard of zacht aan staan. 

DNA

Elke cel bevat DNA.

Noteer in je schrift de volgorde van de tweede DNA streng. 

A T G C A A T C C C G G C 

_________________________

Mutatie: Verandering in het DNA van een cel

Mutaties niet altijd effect:

- In één lichaamscel volwassene

- In een niet actief gen

- Mutatie levert hetzelfde eiwit op

- Mutatie’s zijn meestal recessief (minst sterke)

Wel gevolgen: zaadmoedercel, eimoedercel, zaadcel, eicel, embryo

Mutant: Mutatie is in fenotype waarneembaar

Wildtype: Fenotype waarin geen enkele mutatie waarneembaar is

Tumor: gezwel ontstaan door cellen die ongeremd delen

Goedaardige tumor:

Groeien langzaam en tasten omliggend weefsel niet aan

Kwaadaardige tumor:

delen heel snel, de cellen hebben afwijkende vorm, functioneren niet goed (de weefselbouw wordt verstoord)

Oozaken

Mutagene invloeden: Invloeden die mutaties kunnen verookzaken.

Basisstof 4

Evolutie

Wat is de evolutie-theorie?

Evolutie-theorie

- feiten die argumenten vormen vóór de theorie

- gaat uit van:

1) Variatie in erfelijke eigenschappen

 (genotypen)

2) Natuurlijke selectie

3) Soortvorming door isolatie

Variatie in erfelijke eigenschappen

Geslachtelijke voortplanting zorgt voor nieuwe combinaties in het genotype. Dit zorgt voor verschillende fenotypes.

                                              Natuurlijke selectie

Individuen die het beste aangepast zijn, hebben de beste overlevingskansen. 

Deze organismen produceren veel nakomelingen

= Survival of the fittest (best aangepast)  

                               Berkenspanner

Na industriële revolutie

Wit : Zwart  1 : 20

Voor industriële revolutie

Wit : Zwart  20 : 1

Soortvorming door isolatie

Door isolatie vindt gedurende lange tijd geen voortplanting plaats tussen individuen van verschillende populaties 

            Nieuwe soorten

Darwinvinken

Een bekend voorbeeld van het ontstaan van nieuwe soorten zijn de darwinvinken op de Galapagoseilanden.

Eens allen afkomstig van het vaste land van Z-Amerika.

 Snavels aangepast aan het beschikbare voedsel van het eiland waarop ze leven.

 De vinken planten zicht niet meer onderling voort. Uit de verschillende populaties ontstaan verschillende soorten.