5.2 Burgerlijke cultuur en hofcultuur

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Burgerlijke cultuur

Definitie: een cultuur die wordt bepaald door burgers (en dus niet door het hof, de adel of kerk)

Politiek, economisch en kunst

1648: bouw van het stadhuis op de Dam = burgerlijke cultuur

Politiek

Samenleving waarin burgers (en niet de adel) de politiek bepalen.

Iedereen kon in principe deelnemen aan het bestuur van de stad.

In de Republiek geen koning en weinig adel, dus burgers hebben centrale rol = regenten

Economie

Samenleving waarin de burgers zo

welvarend zijn dat ze gebouwen kunnen laten neerzetten, opdrachten kunnen geven

voor schilderijen enzovoort.

Sinds is de Nachtwacht 363 bij 438 cm, maar dat was het schilderij niet toen Rembrandt het maakte! Het was toen een stuk groter: 500 bij 387 cm. Maar omdat het schilderij niet paste op de plaats waar het zou gaan hangen in het stadhuis op de Dam (tegenwoordig Paleis op de Dam), werden er in 1715 stukken vanaf gesneden.

Benieuwd hoe de Nachtwacht eruit zag vóór de stukken eraf waren gesneden? Klik op de afbeelding rechtsonder in de hoek.

De Nachtwacht heet tegenwoordig zo, maar de oorspronkelijke titel is: De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren.

Het is onduidelijk waar de naam Nachtwacht precies vandaan komt. Is het misschien de kleur van het schilderij? Of was dit inderdaad een nachtwacht?

Kapitein Frans Banninck Cocq

Luitenant Willem van Ruytenburgh

Schilderijen van schutterijen (een soort politie) waren erg populair in de tijd. De leden van een schutterij betaalden veel geld om er goed en stoer uit te zien. Rembrandt had voor het maken van dit schilderij ongeveer 3500 gulden verdiend. Dat was in die tijd veel geld, maar niet ongebruikelijk voor een schilderij van Rembrandt.

Is dit Rembrandt zelf? Sommige mensen zeggen van wel.

Het meisje stelt een soort mascotte voor. Aan haar riem hangt een dode vogel. Vooral de twee poten van het beest, de klauwen, zijn duidelijk te zien. Ze zijn het symbool voor de kloveniers (de schutters), die ook wel klauweniers werden genoemd.

Kloveniers waren schutters met een musket (geweer). Rembrandt heeft in zijn schilderij laten zien wat er allemaal bij komt kijken om zo'n musket te gebruiken. Zo vult er één zijn musket met kruit; ééntje schiet zijn musket af en een ander reinigt zijn musket door het kruit weg te blazen.

Het is bijna niet te zien, maar in hun wapen hadden de Kloveniers twee klauwen van een vogel. Die twee klauwen zie je ook weer terug bij de vogel die het meisje bij zich draagt.

Op dit schild staan de namen van de personen die zijn afgebeeld (en waarschijnlijk ook hebben betaald).

Hoeveel is de Nachtwacht waard? Dat is niet te zeggen: het schilderij is nooit verkocht of te koop aangeboden. Er is later weleens geprobeerd om het uit te rekenen. Ze kwamen toen uit op een bedrag van 500 miljoen Euro!

De signatuur (soort handtekening) van Rembrandt: Rembrandt f 1642

Sommige leden van de schutterij weigerden te betalen toen ze het schilderij zagen: ze stonden er maar half op! Of keken de andere kant op! "Daarvoor ga ik niet betalen!", zeiden sommigen

Honden op schilderijen waren vaak een teken van trouw ('trouwe viervoeter'). Of de hond in dit schilderij dezelfde functie heeft, trouw aan de stad Amsterdam, is niet bekend.

De Nachtwacht lijkt misschien een rommeltje, maar als je goed kijkt zitten er duidelijk 'lijnen' in. Dat zie je bijvoorbeeld aan de lansen en geweren.

Kunst

De kunst weerspiegelt de interesses en voorkeuren van de burgerij.

Niet alleen maar scènes uit de Bijbel of de klassieke mythologie, maar juist portretten, landschappen, stillevens en alledaagse dingen.

Hofcultuur

Een cultuur die wordt bepaald door de vorst en zijn adellijke hof.

Versailles buiten

Versailles binnen

Kunst

Gefinancierd door de koning en de adel.

Thema's in uitbundige stijl. Ook katholieke religie heel belangrijk!

Spiegelzaal: rijk beschilderd en toont Lodewijks militaire successen.

De zeven verenigde Nederlanden

Frankrijk in de 17e eeuw

Staten-Generaal 

De stadhouder en de raadspensionaris hebben veel gezag

Bijna alle adel woont bij de koning

Het goddelijk recht om te regeren

Republiek

Absolutisme

Mercantilisme

Gouden Eeuw

Burgercultuur

Hofcultuur

Past dit schilderij van Vermeer (1657) bij de burgerlijke cultuur of hofcultuur?

Leg uit waarom dit schilderij van Vermeer bij de burgercultuur past.

De burgercultuur heeft betrekking op politiek, economie en kunst. Tot welk aspect behoort de Nachtwacht? Leg je antwoord uit.

Oefenen

Stap 1: Lees 5.2 volledig (vooral de casus is fantastisch!)

Stap 2: Maak opdracht 1, 3, 5, 6 & 8