5.1 De renaissance

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.1 Tijd van ontdekkers en hervormers

De Renaissance 

Kenmerkende Aspecten:

- Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

- De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.

Wat zijn kenmerkende aspecten?

Ontwikkelingen of verschijnselen die typisch zijn voor een bepaalde periode in de geschiedenis. 

Vaak gaan ze over politieke, sociale, culturele of economische ontwikkelingen in een bepaald tijdvak.

kenmerkende aspecten

je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan

• Van welk middel van bestaan mensen leefden (economie: landbouw, handel, ambacht, industrie)
• Welke godsdienst mensen hadden (religie / cultuur: meerder goden of één,: Christendom, Islam)
• Hoe een gebied werd bestuurd ( politiek: Monarchie. dictatuur, democratie)
• Wat de normen en waarden van mensen waren in een bepaalde periode (cultuur)

voorbeeld:

De industriële revolutie en het ontstaan van een industriële samenleving in de westerse wereld  is een kenmerkend aspect van de tijd van Burgers en stoommachines (1800-1900)

breekpunten in de geschiedenis

Door de kenmerkende aspecten van verschillende periodes te bestuderen kun je zien of er sprake is van

-verandering ( een nieuw geloof, een ander bestuur, nieuwe ideeën etc.)

- of continuïteit (dat wat er niet veranderd)

Renaissance (15e en 16e eeuw)

• In de 15e eeuw begon de renaissance in Italië.
  
• Mensen kregen opnieuw interesse voor gebouwen, kunst en wetenschap uit de oudheid.
• Letterlijk: wedergeboorte van de oudheid. (tijd van Grieken en Romeinen)
  

6.5 Renaissance of middeleeuwen?

Renaissance of middeleeuwen?

De vorige afbeelding past bij..

1. Middeleeuwen
2. Renaissance

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen:

• Welk mens- wereldbeeld ontstond in Italië 
• Hoe kunstenaars en geleerden de klassieke oudheid gingen navolgen.
• Hoe de renaissance werd verspreid

Wat weet jij eigenlijk van Renaissance?

Typisch Middeleeuwse kunst 

Kunst in de Renaissance

Oorzaken Nieuw mens- en wereldbeeld

Noord-Italiaanse stadstaten maakten een enorme groei door:

• Economie: Groeiende handel met Midden-Oosten en rijke Vlaamse handelssteden.
• Politiek: Noord-Italiaanse stadstaten worden machtig en autonoom

• De rijke Italiaanse handelaren De Medici en hun kunstenaars kregen een nieuw mens- en wereldbeeld: kijk op het leven van mensen en de wereld om hen heen.  

• mentaliteit veranderde  van in de Middeleeuwen: Memento Mori (gedenk te sterven)  -->naar Renaissance: Carpe diem (pluk de dag) 
• 'Waarom in Italië?'

wat past het beste bij de nieuwe mentaliteit "carpe diem"

1. Leven in armoede
2. genieten van rijkdom en schoonheid
3. Leven in dienst van het geloof
4. Bescheidenheid

overblijfselen

Val Constantinopel 1453

In het oosten is de Grieks-Romeinse cultuur niet verdwenen

Na de val van Constantinopel vluchtten geleerden naar Italië en namen oude geschriften mee

Noem een oorzaak van het ontstaan van de renaissance in Italië.

Navolging van de oudheid

• Nieuwe belangstelling voor  klassieke erfgoed (nalatenschap).= Renaissance (wedergeboorte)  
• Architectuur en kunst op basis van de klassieke vormentaal.
• De Italiaanse kunstenaars bestudeerden het klassieke erfgoed om de klassieke kunst te evenaren en te overtreffen.
• Veel opdrachten aan kunstenaars door Katholieke Kerk  ( Sint Pieter )

_{^{Beeldhouwers onderzochten de anatomie, houdingen en gezichtsuitdrukkingen van mensen om personages levensecht te kunnen uitbeelden. Een hoogtepunt werd het werk van Michelangelo. Zijn gebeeldhouwde figuren zagen er mooier en volmaakter uit dan echte mensen. Het idee dat ze een verbeterde versie van de natuur creëerden, maakte dat beeldhouwers en schilders niet meer werden gezien als ambachtslieden, maar als kunstenaars die boven gewone mensen verheven waren.}} 

A of B renaissance?( vraag hierna)

A

B

A of b renaissance?

1. linker plaatje
2. rechter plaatje

kenmerken renaissance kunst

1. Realistisch
2. Aandacht voor persoonlijke emotie
3. Voor het vermaak
4. Meer aandacht voor kleuren, diepte en perspectief
5. Onderwerpen gericht op de Oudheid / in de stijl van de Oudheid 

^{_{De ontdekking van het perspectief droeg ook bij aan een vernieuwing in de schilderkunst. Renaissanceschilders als Leonardo da Vinci maakten realistische, schijnbaar driedimensionale schilderijen. Ze bestudeerden de natuur om deze zo perfect mogelijk af te beelden. Leonardo sneed in lijken om te zien hoe het menselijk lichaam in elkaar zat en maakte honderden gedetailleerde tekeningen van skeletten en lichaamsdelen. Dit soort onderzoek was een voorbeeld van de nieuwe wetenschappelijke belangstelling die begon te ontstaan.}}

Wat is in dit schilderij typisch renaissance?

 

Wat is in het schilderij (laatste avondmaal) opvallend renaissance

1. Emotie
2. Realisme
3. diepte

Het orgineel:

rond 120 na Chr.

De kopie:

rond 1580 na Chr.

Sint-Pietersbasiliek, Rome

Leonardo da Vinci

Homo universalis (Universele mens)

Humanisme

• Geleerden gingen ook de oudheid bestuderen. Schrijvers en denkers zagen klassieke auteurs als geestverwanten. 

 

• Schrijvers en denkers noemden zich humanisten: geleerden die vanaf omstreeks 1500 klassieke teksten bestudeerden. 
• Humanisten wilden de wereld verklaren op een rationele manier. 
• stellen de mens (human) centraal (i.p.v. God)

Bouwmeester Brunelleschi 

Deze muurschildering toont hoe bouwmeester Filippo Brunelleschi een model van de San Lorenzokerk aan financier Cosimo de Medici geeft. In het ontwerp van de kerk gebruikte Brunelleschi de klassieke vormentaal: zuilen, ronde bogen en kroonlijsten. Hij kende de klassieke erfenis goed. Rond 1400 was hij naar Rome gereisd om de ruïnes van antieke gebouwen te bestuderen. Hij groef de resten uit, nam hun maten op en tekende ze na.

Omstreeks 1500 begon een nieuw tijdperk, waarvoor drie historische begrippen worden gebruikt. Geef aan:
– welke begrippen dat zijn en
– welke verandering daarmee wordt uitgedrukt ten opzichte van de middeleeuwen.

Geleerden die klassieke teksten bestudeerden, noemde zich humanisten. Geef aan:
a wat ze met die naam bedoelden en
b wat ze met hun studie wilden bereiken.

Verspreiding over Europa

In de 16e eeuw werd de renaissance over Europa verspreid. Het ontwikkelde zich daar anders dan in Italië: het richtte zich niet op een klassiek verleden, maar op de wedergeboorte van het oorspronkelijke christendom. 

• De belangrijkste vertegenwoordiger van dit christelijk humanisme was Erasmus. Hij zocht het zuivere christendom en uitte zijn kritiek op misstanden in het boek Lof der zotheid (1511). Hij ontdekte dat de Vulgaat (= officiële Bijbel) vol vertaalfouten stond 

Beschrijf het mens- en wereldbeeld:
- van de middeleeuwers in het algemeen en
- van de elite in Italiaanse steden in de 15e en 16e eeuw.

a Noem een beeldelement waarmee het schilderij overeenkomt met middeleeuwse schilderijen.
b Noem een beeldelement waarmee het schilderij afwijkt van middeleeuwse schilderijen.

Leg uit dat de afbeelding past bij beide kenmerkende aspecten van deze paragraaf.